ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum , sit Prima conclusio : Quod habitus sunt homini necessarii. Istam ponit sanctus Thomas, I 2 , q. 49, art. 4, ubi sic dicit : " Habitus importat quamdam dispositionem in ordine ad naturam rei, et ad operationem vel finem ejus, secundum quem aliquid bene vel male disponitur ad aliud. Ad hoc autem quod aliquid indigeat disponi ad alterum, tria requiruntur. Primo quidem, ut illud quod disponitur, sit alterum ab eo ad quod disponitur, et se habeat ad ipsum ut potentia ad actum. Unde, si aliquid sit, cujus natura non sit composita ex potentia et adu, et cujus substantia sit sua operatio, et ipsum sit propter seipsum, ibi habitus vel dispositio locum non habet; sicut palet in Deo. Secundo, requiritur quod illud quod est in potentia ad alterum, possit pluribus modis determinari, et ad diversa. Unde, si aliquid non sit in potentia nisi ad unum, ibi dispositio vel habitus locum non habet; quia tale subjectum, ex sui natura, habet debitam habitudinem ad taleni actum. Unde, si corpus coeleste sit compositum ex materia et forma, cum illa materia non sit in potentia ad aliam formam, non habet ibi locum dispositio vel habitus ad formam, aut etiam ad operationem ; quia natura eoelestis corporis non est in potentia nisi ad unum motum determinatum. Tertio, requiritur quod plura concurrant ad disponendum subjectum ad unum eorum ad quae est in potentia, quae diversis modis commensurari possunt, ut sic disponantur bene vel male ad formam vel operationes. Unde qualitates simplices elementorum (a), quae secundum unum modum determinatum conveniunt naturis elementorum (C), non dicimus dispositiones vel habitus, sed simplices qualitates. Dicimus autem dispositiones vel habitus, sanitatem, et pulchritudinem, et alia hujusmodi, quae important quamdam commensurationem plurium, quie(y) possunt divellis modis commensurari. Propter quod dicit Philosophus, 5. Metaphysica (t. c. 25 et 24), quod habitus est dispositio, et dispositio est ordo habentis partes, vel secuudum potentiam, vel secundum locum, vel secundum speciem. Quia igitur multa sunt entium, ad quorum naturas et operationes necesse est plura concurrere, quae diversis modis commensurari possunt, ideo necesse est habitus esse. " - Haec ille. Item, :i. Senlent., dist. 2:?, q. 1, ait. 1, sic dicit: (( In omnibus quaehabent regulam (c) et mensuram, eorum (V) bonitas et rectitudo consistit in conformitate ad suam regulam vel mensuram; malitia autem, secundum quod ab ea discordant. Prima autem mensura et regula omnium est divina sapientia. Unde bonitas et rectitudo, sive veritas uniuscujusque consistit secundum quod attingit ad hoc ad quod ex divina sapientia ordinatur, ut Anselmiis dicit (Dia-lo(j. de Veritate, cap. 11). Et similiter etiam est de aliis secundis regulis, quod in conformitate ad ipsas bonitas et rectitudo regulatorum consistit. Sunt autem quaedam potentiae limitatio ad determinatas actiones vel passiones; et secundum quod illas implent, suae regula? conformantur; quia per divinam sapientiam ad talia sunt ordinatio. Et quia natura? inclinatio semper est ad unum, ideo tales potentiae, ex ipsa natura potentiae, rectitudinem sufficienter habere possunt, et bonitatem; malitia autem in eis contingit ex defectu potentiae. Potentiae vero altiores et universaliores, cujusmodi sunt rationales potentiae, non sunt limitato; ad aliquid unum, vel objectum, vel modum operandi; quia secundum diversa, et diversimode, rectitudinem habere possunt. Et ideo ex natura potentiae non possunt determinari ad rectum et bonum ipsarum, sed oportet quod rectificentur, rectitudinem a sua regula recipientes. Hoc autem contingit dupliciter. Uno modo, ut recipiatur per modum passionis; sicut in hoc ipso quod potentia regulata a regulante movetur. Sed quia in hoc quod aliquid (a) patitur, et nihil ad actum confert, diffinitio violentia? consistit, ut patet in Ii. Ethicorum (cap. I); violentia autem difficultatem et tristitiam habet, ut 5. Metaphysicae (t. c. 0) dicitur; ideo praedicta receptio rectitudinis non sufficit ad perfectam rectificationem potentiae regulata. Oportet ergo (S) ut alio modo recipiatur, scilicet per modum qualitatis inhaerentis, ut scilicet rectitudo regulae efficiatur forma potentiae regulatae : sicenim faciliter et delectabiliter quod rectum est operabitur, sicut id quod est conveniens suae formae. Et hice .;uidem qualitas, sive forma, dum adhuc imperfecta est, dispositio dicitur. Cum autem jam consummata est, et quasi in naturam versa, habitus nominatur; qui, ut ex 2. Ethicorum (cap. 5), et 5. Metaphysica) (t. c. 25) accipitur, est secundum quem (y) nos habemus ad aliquid bene vel male. Et inde est quod in Prxdicamentis (cap. de Qualitate) dicitur dispositio facile mobilis, et habitus difficile mobilis, quia quod naturale est, non cito transmutatur (S). Inde est etiam quod habitus ad unum inclinat, sicut natura, ut dicitur, 5. Ethicorum (cap. 1). Et propter hoc etiam signum generati habitus est delectatio facta in opere, ut dicitur, 2. Ethicorum (cap. 3); quia quod est naturae conveniens, delectabile et facile est (e). Et propter hoc etiam habitus a Commentatore, 3. de Anima (com. 18), diffinitur, quod estquo quis agit cum voluerit, quasi in promptu habens quod operandum est. Et ideo habitus possessioni comparatur, 1. Ethicorum (cap. 8), secundum quam res possessio ad nutum habentur, operatio vero usui. Patet ergo quod potentiae naturales, quia sunt ex seipsis determinatas ad unum, habitibus non indigent. Similiter etiam nec apprehensiva? sensitivae, quia habent determinatum modum operandi, a quo non deficiunt, nisi per defectum polentiae. Similiter etiam nec voluntas humana, secundum quod est determinata naturaliter ad ultimum finem, et ad bonum , secundum quod est objectum ejus. Similiter etiam nec intellectus agens, qui habet determinatam actionem, scilicet facere intelligibilia in actu, sicut lux facere visibilia in actu. Similiter etiam nec in ipso Deo est aliquis habitus, cum ipse sit prima regula ab alio non regulata; unde essentialiter bonus est, et non per participationem rectitudinis ab alio; nec malum in ipso potest incidere. Sed intellectus possibilis, qui de se indeterminatus est, sicut materia prima, habitu indiget, quo participet rectitudinem suae regulae : et naturali, quantum ad ea quae ex ipso lumine intellectus agentis, qui est ejus regula, statim determinantur, sicut sunt prima principia; et acquisito, quantum ad ea quae ex ipsis principiis educi possunt; et infuso lumine, sive (a) habitu, quo participet rectitudinem primae regulae, in his quae intellectum agentem excedunt. Similiter etiam (6) in voluntate, quantum ad illa ad quae ex natura non determinatur, et in irascibili, et in concupiscibili, indigemus habitibus, secundum quod participant rectitudinem rationis, quae est eorum regula, vel rectitudinem primae mensurae, in his quae naturam humanam excedunt, quantum ad habitus infusos. Et similiter, in corpore animato est habitus sanitatis, prout participat ab anima dispositionem qua potest opus suum recte perficere : quia oculus sanus dicitur, qui opus oculi recte perficere potest, ut dicitur, 10. de Animalibus (cap. 1). Unde patet quod hujusmodi qualitates, quas habitus dicimus, in rebus animatis inveniuntur, et praecipue in habentibus electionem, ut dicitur in 5. Metaphysicis (t. c. 19). "

Haec ille. Ex quibus potest sic argui pro conclusione : Illud est necessarium homini in operibus suis, sine quo non potest perfecte rectificare actus suarum potentiarum. Sed habitus sunt hujusmodi (y). Igitur, etc. Secunda conclusio est quod virtutes humano: sunt habitus. Hanc ponit sanctus Thomas, 3. Senteni., ubi supra (dist. 23, q. 1), art. 3 (q 1), ubi sic dicit : " Nomen virtutis, secundum primam sui impositionem, videtur in quamdam violentiam sonare; unde, 3. Coeli et Mundi (t. c. 28), dicitur quod motus accidentalis, id est, violentus, est (o) qui est a virtute, idest, violentia, non cum auxilio naturae. Sed quia non potest aliquid alteri violentiam inferre, nisi per potentiam perfectam, secundum quam agat et non patiatur, inde tractum est nomen virtutis ad significandum U) omnem potentiam perfectam, sive (Q qua potest aliquid in seipso subsistere, sive (ti) qua potest operari. Et sic dicitur, in 1. Caeli et Mundi (t. c. 116), quod virtus est ultimum potentiae, quia perfectio potentiae mensuratur ex ultimo et maximo quod quis potest. Et quia malum in actu contingit ex defectu potentiae agentis, ideo ad perfectionem potentiae exigitur quod bene operetur in genere suo. Et propter hoc dicitur, in 2. Ethicorum (cap. 6), quod virtus est quae bonum (y) hujusmodi. - hujus Pr, facit habentem, ei. opus ejus bonum reddit; et, in 7. Physicorum (t. c. 17), dicitur quod virtus est dispositio perfecti ad optimum, eorum scilicet ad quae potentia se extendit. Et quia de virtutibus humanis loquimur, ideo virtus humana erit quae perficiet humanam potentiam ad actum bonum et optimum. Cum autem homo ex hoc sit homo quod habet rationem et intellectum, ideo potentiae illae (a) sunt humanae, quae aliqualiter rationales sunt, vel per essentiam, sicut quae sunt in parte intellectiva, vel per participationem, sicut quae sunt in parte sensitiva, rationi obedientes. Hae autem potentiae, ex natura potentiae, non possunt esse determinatae ad actus bonos; nec perfecte determinantur, nisi per habitus. Unde virtutes humanae, de quibus loquimur, non sunt potentiae, sed habitus. "

Haec ille. Item, l 2 , q. 55, art. 1, sic dicit : " Virtus nominat quamdam potentiae perfectionem. Unius-cujusque autem perfectio consideratur praecipue in ordine ad finem suum. Finis autem potentiae est actus. Potentia ergo dicitur esse perfecta, secundum quod determinatur ad suum actum. Sunt autem quaedam potentia , quae secundum seipsas sunt determinatio ad suos actus, sicut potentiae naturales activae. Et ideo hujusmodi potentia naturales, secundum seipsas dicuntur virtutes. Potentiae autem rationales, quae sunt potentiae propriae hominis, non sunt determinatae ad unum; sed se habent indeterminate ad multa. Determinantur autem ad actus per habitus. Et ideo virtutes humanae, sunt habitus."

Haec ille. Ex quibus potest sic argui pro conclusione : Illud quod perfecte determinat potentiam rationalem ad perfectionem suam, et ad bonum actum suum, est habitus. Sed virtus humana, est hujusmodi (6). Igitur est habitus. Et in hoc primus articulus terminatur.