ARTICULUS II.

PONUNTUR OBIECTIONES ij 1.

Contra primam conclusionem I. Argumenta Scoti.

Quantum ad secundum articulum, arguendum est contra conclusiones. Unde contra primam arguit Scotus (dist. 8, q. 1), probando quod in Christo sint duae reales filiationes. Primo sic. Quia, si hoc negaretur, hoc esset quia, licet fundamentum plurificetur, non tamen suppositum, cujus proprie est filiatio.

Sed contra. Si filiatio tantum est personae, ita quod non possit plu-rilieari non plurificato supposito, licet fundamentum plurificetur : aut hoc contingit inquantum est relalio absolute (i); aut inquantum talis originis (6) relatio. Non primo modo : quia tunc, si Cbristus fuisset albus, non fuisset realiter similis alicui alteri albo; nec fuisset realiter aequalis alleri habenti tantam quantitatem quantam ipse; tunc etiam in suppositis creatis relationes non possent multiplicari propter fundamenta. Si secundo modo, hoc est falsum : quia non plus repugnat relationi originis plurificari in eodem supposito, quam ipsam originem, quae quasi praecedit relationem ut proxima ratio fundamenti; sed origines plurificanturin eodem supposito, secundum Damascenum (de Fid. orlli.), lib. 3, capit. 7 : Duas, inquit, generationes Christi veneramur.

Secundo. Nam Pater aeternus, etsi sit unum suppositum, tamen habet duas relationes originis, videlicet ad Filium et Spiritum Sanctum ; et ita super unum et idem suppositum fundantur duae relationes activae, et super idem fundamentum. Ergo, multo magis, super duo fundamenta diversa (j) possunt fundari duae relationes originis passivae. Tertio. Christus habet duas operationes, secundum Damascenum (de Fid. ortli., lib. 3, cap. 15). Relatio autem non magis respicit suppositum quam operatio, quia suppositi est operari. Ex quo arguitur ad propositum : Quia, sicut Christus naturaliter operabatur quibusdam operationibus natura humanae, ila, si genuisset duos filios realiter, habuisset in se duas paternitates ad illos, propter duas generationes activas. Ergo, modo, propter duas generationes passivas, habet duas filiationes. DISTINCTIO VII. ET Vili. - QUAESTIO 1. ili

Quarto. Quia quod competit Christo praecise (a) secundum rationem personalitatis aeternae, non dicitur de illo inquantum homo; sicut liaec est falsa, Chrislus, inquantum homo, est persona. Ergo et haec, Christus, inquantum homo, est Filius, si filiatio (6) dicitur de Deo solum secundum rationem vel relationem personalitatis aeternae. Quinto. Quia distinctio priorum naturaliter, concludit distinctionem posteriorum. Sed non tantum suppositum naturaliter praecedit relationem, sed etiam fundamentum. Ergo, multiplicato fundamento, multiplicatur relatio. Et ita, in proposito, cum sint duo fundamenta, duae erunt relationes (V). Sexto. Filiatio est habitudo naturaliter producti similis suo producenti in natura intellectuali. Istae particulae patent: quia, sicut paternitas est habitudo producentis, ita filiatio est habitudo producti; naturaliter etiam additur, quia, propter defectum hujus particulae, Spiritus Sancius non est Filius; similis producenti additur, quia, propter hoc, vermis non est filius hominis; in natura intellectuali additur, quia ideo ignis non est filius ignis, nec planta plantae, nec brutum bruti proprie. (Quod si contendas brutum esse filium bruti, tunc filiatio est habitudo producti naturaliter similis producenti in natura intellectuali vel sensitiva (8).) In ista autem descriptione, nihil primo et per se respicit suppositum, nisi ratione productionis passivae; quia omnia alia addita respiciunt naturam in producente, vel in producto, vel in utroque. Filiatio ergo ratione (e) nullius determinat sibi ut sit suppositi (Q, magis quam generatio passiva. Sed generatio passiva multiplicatur ad multiplicationem naturarum actualiter exsistentium acceptarum per ipsas generationes, ut palet per Damascenum (de Fid. orlh.), lib. 3, cap. 7; quia Cbristi sunt duae generationes. Ergo filiatio purificatur ad plurificationem illarum. Septimo. Quia ad duos terminos non potest esse eadem relatio; quia tunc idem simul esset et non esset. Octavo. Quia quaecumque proprietas personalis divina aeque non respicit aliquod cibatum pro termino. Ergo, sicut paternitas aeterna non potest esse relatio qua Pater dicitur esse pater temporalis, ita nec filiatio aeterna. Nono. Quia, si Mater genuisset purum hominem, fuisset vere mater, et ille vere filius, filiatione reali. Sed non minus egit modo quam egisset tunc; nec Christus, ut homo, minus realiter accepit naturam (o) filiatio. - filius Pr. ab ipsa, quam alius accepisset. Ergo, ex natura extremorum, est modo in Christo aliqua nova filiatio realis.

Haec Scotus, in forma. II. Argumenta Aureoli.

Arguit etiam (a) Aureolus (in quaest, super Reportationes 3. Senteni., q. 16). Primo. Quia, licet effectus aliquando referatur ad causam , sine hoc quod causa referatur ad effectum, nunquam tamen invenitur econtra, quod causa referatur ad effectum, et elfectus non referatur ad causam. Sed Virgo Maria realiter refertur ad Christum, sicut causa ad effectum. Igitur, etc. (6). Secundo sic. In Christo sunt duae nativitates, et duae generationes passivae. Ergo et duae reales filiationes. Probatur consequentia : quia nativitas, et generatio passiva, et filiatio, idem sunt realiter. Quod probatur ex loco a conjugatis : quia idem est esse natum, et esse genitum, et esse filium; et idem est genitrix, et mater. Et sicut filius dicitur generatione filius, ita generatus dicitur generatione generatus. Unde filiatio non est nisi generatio passiva, ut transiit in praeteritum. Et ideo non potest dici quod filiatio fundetur super generationem passivam. Confirmatur. Quia, sicut negatur ista, Chrislus est duo filii, ita negatur ista, Christus est duo nati, vel duo geniti; ettamen certum est quod in Christo sunt duae nativitates, et duae generationes passivae. Terlio. Quia non propter aliud negatur quod in Christo sint duae filiationes, nisi quia non conceditur quod Christus sit duo filii. Sed hoc non impedit: quia, sicut Christus non est plures quales propter plures qualitates, nec plures scientes propter plures scientias, cum tamen habeat omnes scientias; ita, licet in eo sint plures filiationes reales, non tamen propter hoc oportet concedere quod sint plures filii. Quarto. Quia suppositum non est immediatum fundamentum relationis, sicut tu supponis. Licet enim natura non sit genitum, sed suppositum, tamen natura est fundamentum relationis; sicut est illud a quo profluit actio et passio, et tamen actiones et passiones dicuntur esse suppositorum. Unde, licet actio, et passio, et relatio, denominent suppositum, tamen fundantur in natura tanquam in fundamento et principio a quo profluitur; et ideo multiplicantur ad multiplicationem naturae. Quinto. Ut dicit, opinio nostra ponit quod per eamdem relationem aliquid potest referri ad plures terminos. Sed hoc est impossibile. Quod probatur :

Tum primo, quia quandocumque aliquid est de conceptu quidditativo alicujus, multiplicato illo, multiplicatur et ille conceptus, et per consequens, illud cujus est ille conceptus quidditativus; sed terminus est de conceptu quidditativo relationis ; ibitur, etc.

Sed forte dices quod relatio habet quidditatem ex termino suo, sed ex fundamento suo habet entilatem ; ideo, manente eodem fundamento, manet eadem entitas, licet termini multiplicentur.

Sed hoc nihil est : quia ab eodem habet res entitatem et essentiam, cum habeat esse per suam quidditatem.

Tum seciuiilo, quia, 3. Physicorum (I. c. 18), dicitur quod eadem est via intra duos terminos. Et ratio est, secundum Commentatorem : quia intermedium sumit unitatem ex terminis. Tunc sic : Quod est impossibile circa viam realem, est impossibile circa viam rationis; sed impossibile est quod via realis, sit inter plures terminos, nisi inter duos; igitur.

Confirmatur. Quia, sicut se habet habitudo secundum rem, ila secundum rationem; modo impossibile est quod intellectus intelligat aliquam habitudinem secundum rationem respectu plurium terminorum, quin statim intelligat illam multiplicari.

Tum terlio, quia paternitate una corrupta in patre per mortem unius filii, adhuc manet alia respectu alterius filii; igitur sunt ibi plures paternitates et filiationes.

Tum quarto, quia impossibile est quod aliquid fiat de non dependente dependens, nisi facta aliqua mutaUone circa ipsum. Modo paternitas unius personae respectu filii quem (x) habet, coexigit illum filium. Sed quando fit paternitas alterius (6) filii, coexigit (y) filium alium. Et ideo consequenter pater dependet ad illam, ad quam prius non dependebat. Et sic est facta mutatio circa ipsum, vel circa ipsam paternitatem, quae modo exigit illum filium alium, quem prius non exigebat. Et sic est alia coexigentia, et alia paternitas. Sexto. Arguit, dicens quod opinio nostra ponit quod paternitas fundatur super aliquo derelicto ex generatione in patre. Sed, ut dicit, non valet; quia non apparet quid (i) sit illud derelictum. Non enim potest dici quod sit aliqua res absoluta : quia illa posset corrumpi, saltem divina virtute, manente filio; et sic corrumperetur paternitas, manente filio et patre. Hoc etiam est contra Philosophum, qui dicit, 5. Mctapliysine (t. c. 20), quod hujus respectus fundatur super potentiam. Nec potest dici quod illud derelictum, sit respectus : tum quia ille multiplicaretur sicut generatio, et babetur intentum ; tum quia unus respectus non est fundamentum alterius. Haec sex argumenta ultima sunt Aureoli. III. Argumenta Durandi. - Arguit etiam [t) Durandus (dist. 8, q. 3). Primo. Quia realis relatio non potest advenire alicui sine reali mutatione facta, secundum aliquod absolutum, in ipso, vel in allero. Sed, si bumana natura a Filio Dei assumpta sibi dimitteretur, in ipsa esset realis relatio ad Matrem ; slatim enim esset persona; et tamen nihil absolutum adveniret sibi, nec Filio Dei. Ergo oportet quod nunc (a), ratione ipsius, sit in Filio realis relatio ad Matrem. Et constat quod est realis relatio ad Patrem (6). Ergo duae. Secundo. Quia aequalis dependentia est in Christo ad Matrem, ratione naUirae assumptae, sicut in aliis filiis. Sed, propter talem dependentiam, in aliis ponitur realis filiatio. Ergo et in Christo poni debet. Tertio. Quia unitatem (y) filiationis in Christo, non potest arguere nisi unitas suppositi, vel ejus iuternitas. Non unitas suppositi. Quia hoc esset (8), vel quatenus filiatio est (e) relatio, vel quatenus est talis relatio, cujus denominatio soli supposito convenit. Non quatenus est relatio; quia in eodem supposito videmus multas relationes reales. Nec quatenus denominat solum suppositum : quia, sicut esse filium convenit soli supposito, sic et actiones sunt suppositorum ; sed plures actiones reales sunt in Christo, non obstante unitate suppositi; ergo plures relationes et filiationes reales possunt esse in ipso. Nec etiam aeternitas obsistit pluralitati filiationum realium : quia non minus repugnat supposito aeterno, quod de novo adveniat ei accidens reale absolutum, quam realis respectus; sed Christo, ratione naturae assumptae, competunt de novo, vel ex tempore, multa accidentia realia absoluta, sicut esse quantum, esse album, et sic de aliis; ergo potest ei advenire, mediante natura, respectus realis. Quarto. Quia, quamvis inveniamus in ordine rerum, quod causa non realiter referatur ad effectum, ubi (Q effectus realiter refertur (j,)ad causam (ut patet de relatione Dei ad creaturam), nunquam tamen invenimus quod causa realiter referatur ad effectum, et effectus referatur solum secundum rationem. Sed Christus, secundum humanam naturam, se habet ad Matrem ut eftectus ad causam. Cum ergo in Matre sit realis maternitas, per quam refertur ad Filium, necesse est quod in Filio sit realis filiatio, per quam referatur ad Matrem. Quinto. Quia, plurificato reali fundamento relationis, necesse est relationem realiter plurificat. Sed reale fundamentum filiationis est nativitas, vel natura per nativitatem accepta. Ergo, cum ista realiter plurificentur in Christo (in ipso enim est duplex realis nativitas, et duplex natura per duplicem iiati- (x) nunc. - nec Pr. DISTINCTIO VII. ET vitatem accepta), videtur quod in Christo sit duplex realis filiatio, etc. Ad hoc tamen dicunt quidam, quod fundamentum filiationis non est nativitas active sive passive assumpta, quia, illa transeunte, manet filiatio; nec natura per nativitatem accepta; sed quoddam derelictum in supposito, consequens ad nativitatem et naturam per eam acceptam. Et illud dicunt esse quamdam subjectionem, sive quamdam servitutem filiorum vel filialem, correspondentem cuidam juri in patre : ita quod generatio vel nativitas est causa paternitatis vel maternitatis et (a) filiationis, sed non est immediatum fundamentum; sed illud est in patre et matre jus quoddam derelictum ex generatione activa, et in filio quaedam servitus seu subjectio derelicta ex nativitate passiva. Et tale jus, seu subjectio vel servitus, fundatur immediate in supposito subsistente, secundum quod subsistens est : quia habere jus, sive possidere aliud ut sibi subjectum, est solius suppositi, ut primi et (6) immediati subjecti; et similiter, possideri, sive esse obligatum tali servitute; quamvis talia insint supposito ex aliquo actu praecedente. Et quia tale jus, sive servitus, immediate fundatur in supposito, non multiplicatur nisi ex multiplicatione suppositi; nec per consequens filiatio, quia talem servitutem habet pro immediato fundamento. Sed ista responsio non valet. Quia, secundum Philosophum, 5. Metaphysica: (t. c. 20), pater dicitur pater filii, quia hic fecit, ille autem passus est. Ergo et paternitas ipsa et filiatio fundantur super actionem. Nec obstat quod generatio activa et passiva transeunt, filiatio autem et paternitas non transeunt; quia in creaturis paternitas et filiatio sunt solum quaedam reales denominationes, consurgentes ex generatione activa et passiva, secundum praeteritum (v) : pater enim est, quia genuit; et filius, quia genitus fuit; et ideo, quamdiu verum est dicere quod ille genuit et iste genitus est, verum est dicere quod iste est pater et ille est filius.

Item. In divinis est realis paternitas et filiatio; et tamen in eis non est in Patre respectu Filii tale jus, nec in Filio talis subjectio. Ergo falsum est et erroneum quod paternitas et filiatio fundentur super tale jus et subjectionem.

Item. Tale jus et talis subjectio, aut sunt res, aut ratio. Si ratio, non possunt esse fundamentum realis paternitatis et filiationis. Si res: aut absoluta; aut relativa. Si absoluta, da eam; nec potoris dare nisi naturam per generationem acceptam; et tunc habebitur propositum. Si respectus, cum subjectio in filio, et jus quod respondet (5) ei in patre, magis pertineant ad mores quam ad naturam, (a) et. - Om. Pr. (S) et. - etiam Pr. paternitas autem et filiatio pertineant ad esse naturae, quod praecedit esse morale, patet quod paternitas et filiatio praecedunt tale jus et talem subjectionem ; sicut ea quae sunt naturae, praecedunt ea quae sunt moris; et cum prius non fundetur in posteriori, sed magis econtra, absurdum est dicere quod paternitas et filiatio fundentur super illo jure et subjectione. Confirmatur. Quia paternitas et filiatio sunt in brutis, sicut et in hominibus; et tamen ibi non est tale jus, nec talis subjectio. Et ideo inconsueta adinventio fuit, quod paternitas et filiatio fundentur super tale jus et talem subjectionem. Nec obstat quod dicitur, quod natura potest dici genita, nata, vel serva, nunquam tamen dicitur filia. Quia hoc non est propter hoc quod filiatio immediatius insit supposito quam naturae, sed quia Iilius et filia magis accedunt ad naturam substantivi quam esse natum vel genitum, quae pure denominative accipiuntur : nam, si denominative accipiamus liliatum, aeque proprie posset dici natura liliata, si hoc usus haberet, sicut dicitnr nata vel genita. Sexto arguit sic : Ubicumque producens et productum incidunt in eumdem ordinem, et maxime in idem secundum speciem, si unum refertur realiter, et reliquum. Sed Christus secundum naturam humanam, et beata Virgo, incidunt in eumdem naturae ordinem. Ergo, si maternitas est relatio realis in Matre, necesse est quod filiatio sit realis in Filio.

Ilaec Durandus. Et isUu sunt potiores rationes quae fiunt contra primam conclusionem. Ideo in hoc primus articulus terminatur. PONUNTUR SOLUTIONES J5 1.

Ad argumenta contra trimam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Idcirco Ad primum Scoti, dicitur quod causa cur in Christo non possunt esse duae (a) filiationes reales, non est illa quam arguens ibidem recitat, praecisa et principalis, scilicet : quia in Christo non sunt plura supposita. Sed potissima causa est, quia illud suppositum Christi unicum, non est capax realis filiationis temporalis, nec quoad divinitatem, nec quoad humanitatem; quia neutra illarum naturarum in ipso potest esse subjectum filiationis. Dato enim quod illud suppositum esset capax talis filiationis, unitas suppositi non obstaret quin posset habere V. - 0 duas filiationes, secundum diversa fundamenta : sicut si aliquis sit fdius unius patris per naturalem originem, et alterius per adoptionem, vel doctrinam, vel hujusmodi. Et ideo prima consequentia ibi facta, neganda est : quia illa non est praecisa causa conclusionis; licet sit pars causon, praesertim quoad hoc quod dicit, quod nihil est subjectum libationis nisi suppositum.

Et cum hoc ultimum improbatur,

dicitur quod libatio habet hoc, non inquantum relatio, sed inquantum talis relatio. Nec valet hujus improbatio : quia solum concludit quod in eodem supposito possunt esse duae vel plures relationes originis; quod concedit nostra secunda conclusio; sed hoc non est ad propositum. Sed est fallacia consequentis; quia non omnis relatio originis, vel fundata in origine passiva, est filiatio, ut patet exprimo articulo et secunda conclusione. Et ideo concludere duplicem filiationem ex duplici relatione originis, est sophisticum , ut videtur. Ad secuudum dicitur quod peccai, sicut praecedens, secundum non causam ut causam. Conceditur enim quod unitas suppositi praecise non prohibet duas relationes originis activae vel passiva esse in eodem supposito, sed incapacitas suppositi respectu talis relationis. Dicitur secundo, quod in Christo sunt duae relationes originis passivae; tamen unica illarum est filiatio. Et sic argumentum est sophisma consequentis. Ad tertium dicitur quod secunda propositio ibi assumpta, est falsa, scilicet quod libatio non magis respicit suppositum quam actio vel operatio. Quia, licet utrumque istorum tantummodo conveniat supposito ut ijuod, quia solum suppositum agit et dicitur Iilius, tamen in hoc est differentia duplex. Prima, quia proximum (") et adaequatum subjectum actionis vel operationis non semper est suppositum, immo potest esse pars integralis, vel essentialis, vel potentialis suppositi : ut patet de operatione qua aliquis scribit vel percutit, cujus subjectum proximum et adaquatum est manus; item, proprium subjectum intellectionis et volitionis est intellectus et voluntas, vel anima; secus est de libatione, cujus subjectum semper est suppositum. Secunda differentia est, quia, licet actio principaliter attribuatur tantum supposito, tamen quandoque, licet minus principaliter et instrumentaliter, attribuitur parti; sicut quod oculus videt, lingua loquitur, voluntas vult; secus est de libatione, quae nec principaliter, nec instrumentaliter, nec secundario dicitur filia vel filius. Et sic patet quod non est simile de filiatione et operatione.

Dicitur secundo, quod, si Cbristus naturali generatione genuisset duos vel mille filios, nullam realem paternitatem ex hoc acquisisset ad illos; quia Christus (6) paternitatis non est capax : nec quoad personam aeternam, quae nullam haliet realem relationem ad creaturas, nec esse potest subjectum accidentium ; nec quoad naturam humanam, quia solum suppositum est immediatum subjectum paternitatis et filiationis, ut dictum est. Unde hoc argumentum peccat, sicut duo praecedentia, secundum non causam ut causam.

Item, concessa conclusione hujus argumenti, non concluditur contra nos ; quia concedimus in Christo duas filiationes, non tamen ambas reales. Concedimus insu perin Cbristo realem respectum ad Patrem, et realem respectum ad Matrem ; sed respectus non est proprie filiatio, etc. Ad quartum dicitur quod in nullo est contra nos : quia nos non dicimus quod Christus tantummodo dicatur Filius secundum relationem vel rationem aeternae personalitatis, vel secundum aeternam filiationem qua refertur ad Patrem ; immo dicimus quod est veraciter filius alia filiatione temporali, qua refertur ad Matrem; sed illa non est relatio realis, sed rationis tantum ; quo non obstante, ipse est realiter Filius Virginis Maria; : tum quia Mater habet ad ipsum relationem realem maternitatis; tum quia ipse realiter terminat per reale fundamentum et suppositum illam maternitatem.

De praedictis sanctus Thomas, 3. Sententiarum , dist. 8, q. 1 , ari. 5, in solutione primi, sic dicit : " Nativitas temporalis, sive generatio passiva Christi, est quaedam passio, quae, secundum rem, fundatur in natura humana; et ex hoc nominatur natus, sicut et homo. Sed (a) filiationis subjectum (d) non potest esse natura, cum sit ejus quod habet complementum (f) speciei et esse. Et ideo duae nativitates causant quasi duas filiationes, sed unam secundum rem, et alteram secundum rationem tantum, "

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : i( Ex hoc quod Filius Dei refertur ad Matrem, non oportet quod habeat aliam filiationem secundum rem, sed alium (S) respectum rationis. " Item, in solutione tertii, sic dicit : (c Maternitas posita ponit alium respectum in Cbristo, et remota removet illum ; sed non oporiet quod ponat aliam filiationem realem. " Item, in solutione sexti, dicit quod, cc si Pater carnem assumpsisset de Virgine, esset filius Virginis : non quidem per aliquam realem filiationem, cujus suppositum aeternum esset subjectum ; sed per respectum rationis tantum. )i

Haec ille.

Ex quibus patet quod non est ejus mens, dicere quod Cbristus per filiationem aeternam referatur ad Matrem, sed per aliam filiationem, non realem. Ad quintum patet responsio per statim dicta : quia solum concludit quod Cbristus alium respe- DISTINCTIO VII. ET Vili. - QUAESTIO I. (31 etum habet ad Patrem, et alium ad Matrem ; quod conceditur; sed non concludit quod uterque sit realis filiatio. Unde hoc argumentum facit in forma sanctus Thomas, ubi supra, primo loco articuli : ei Multiplicata causa, multiplicatur elfeclus. Sed nativitas est causa libationis, etc. d Et respondet sicut statim allegatum est. Item, 3 p., q. 35, art.5, in primo loco, facit illini argumentum : et respondet sic : " Nativitas temporalis causaret quidem in Christo temporalem filiationem realem, si esset ibi subjectum hujus filiationis capax, etc, " ut allegatum fuit in probatione primae conclusionis. Item, ibidem, in solutione tertii, sic dicit : " In Christo est tantum ima filiatio realis, quae respicit Patrem aelernum ; est tamen ibi alius respectus temporalis, qui respicii Matrem temporalem. "

Haec ille. Ad sexium dicitur primo, quod illa descriptio filiationis est dcfeclimsa : quia oportet addere quod tale productum, quod est subjectum talis habitudinis, sit subsistens; alias humanitas Christi esset filius Virginis, quia habet ad illam talem habitudinem qualis ibi describitur.

Dicitur secundo, quod filiatio magis respicit suppositum quam generatio passiva : quia subjectum proximum passionis potest esse natura, vel pars naturae, sicut dictum fuit in secunda conclusione; licet etiam suppositum aeternum, sit subjectum generationis, ratione natura assumptae. Et ulterius, secus est de generatione et de filiatione : quia generatio significatur (i) per modum cujusdam motus et passionis, motus autem diversificatur ex terminis, et habet ex eis realitatem ; secus est de filiatione, quae significatur (6) per modum relationis. Unde sanctus Thomas, 3. Senteni., ubi supra (dist. 8, q. 1, ari. 5), arguit sic : " Motus diversificantur per terminos. Sed sicut motus habet speciem a terminis, ita et relatio. Ergo, cum Christus sit filius Patris et Matris, oportet quod alia filiatione ad utrumque referatur, n Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod omnis motus est aliquid secundum rem, non autem omnis relatio. Unde, quamvis ex terminis multiplicentur respectus relationis, non tamen oportet quod multiplicentur relationes secundum rem, sicut motus multiplicantur secundum rem (y) ex diversitate terminorum. "

Ilaec ille.

Dicitur tertio, quod argumentum non plus concludit, nisi quod Christus habet duas filiationes distinctas ; sed non concludit quod utraque sit realis. Ad septimum patet per statim dicta. Item, sanctus Thomas, 3 p., q. 35, art. 5, sic arguit (arg. 3): " Unum relativorum ponitur in diffinitione alterius: ex quo patet quod unum relativorum specilicatur ex alio. Sed unum et idem non potest esse in diversis speciebus. Ergo impossibile videtur quod una et eadem relatio terminetur ad extrema omnino diversa. Sed Chrislus dicitur filius Patris aeterni, et Matris temporalis, qui sunt omnino divelli. Ergo videtur quod non possit eadem relatione dici Iilius Patris et Matris. Sunt ergo in Cbristo duae filiationes. " Ecce argumentum. Seqnitur responsio : (c Dicendum, inquit, quod unum et ens se consequuntur, ut dicitur in i. MeUiplnjsicie (t. c. 3). Et ideo, sicut contingit quod in uno extremorum relatio sit quoddam ens, in alio autem non sit ens, sed ratio tantum, sicut de scientia et scibili dicit Philosophus, 5. Metaphysica: (t. e. 20); ita etiam contingit quod ex parte unius extremi est una relatio, ex parte autem alterius extremi sunt multae relationes : sicut in bominibus, ex parte parentum invenitur duplex relatio, una paternitatis, alia maternitatis; qu;e sunt specie differentes, propter hoc quod alia ratione pater, et alia ratione mater est generationis principium. Si vero essent plures eadem ratione principium unius actionis, puta cum mulli simul trahunt navem, in omnibus esset una et eadem relatio. Ex parte autem prolis, est una sola filiatio secundum rem, sed duplex secundum rationem, inquantum correspondet utrique relationi parentum secundum duos respectus intellectos. Et sic etiam, quantum ad aliquid, in Christo est tantum una filiatio realis, quae respicit Patrem aelernum ; esl tamen ibi alius respectus temporalis, qui respicit Matrem temporalem. "

Ilaec ille.

Ex quibus palet quomodo eadem relatio potest esse ad diversos terminos. Secundo, quomodo talis relatio est duplex secundum lationem. Tertio, quomodo Christus alia filiatione refertur ad Patrem, et alia ad Matrem, ei non eadem. Quarto, quomodo non sequitur quod eadem relatio simul sit et non sit, aut quod desinat et maneat, sed solum quod eadem relatio maneat quantum ad unum respectum, et desinat quoad alium : sicut patet de filiatione illius qui habet patrem et caret matre, aut econtra; et de illo qui prius hahuit duos fratres, ei modo non habet nisi unum; vel prius fuit aequalis qualuor, et modo non est aequalis nisi tribus. Ad octavum palet responsio per dicta ad quartum, et similiter ad septimum. Ad nonum dicitur quod peccat secundum non causam ut causam. Quia non ideo negamus realem filiationem in Christo respectu Matris, quia Mater ejus minus egerit in generatione illius quam aliae matres, nec quia Filius Dei minus acceperit ab ea quam filii aliarum matrum, de illis quae pertinent ad naturam : sed ideo quia filii aliarum matrum sunt capaces talis novae filiationis realis, non autem Christus. Ulterius, quia ad generationem passivam, et ad acceptionem naturae, non seqnitur filiatio realis, nisi quando talis natura constituit proprium suppositum, et non innititur supposito per aliam naturam constituto; hoc autem est in aliis liliis, et non in Christo, quoad naturam humanam. II. Ad argumenta Aureoli.

Ad primum Aureoli, dicitur quod nihil concludit contra nos. Concedimus enim quod in Christo est realis respectus ad Matrem, sicut dicit secunda conclusio; sed ille non dicitur liliatio, ratione jam dicta. Ad secundum, negatur consequentia prima. Et ad ejus probationem, negatur assumptum, ut per dicta ad quartum Scoti patet. Nativitas enim et generatio passiva, sunt passiones, et quasi quidam motus; non sic filiatio. Item, si nativitas et generatio passiva, essent idem realiter quod filiatio, sequitur quod, cessante nativitate et generatione passiva, cessaret liliatio, et quod nullus posset dici filius, nisi pro illa mensura qua nascitur aut generatur; quae omnia sunt absurda.

Et ad probationem illius falsi assumpti, dicitur quod esse natum, vel esse genitum, potest sumi dupliciter. Primo modo, ut esse natum idem sit quod habere nativitatem actualem, et esse genitum idem sit quod habere generationem actualem. Et sic accipiendo, manifeste patet quod non idem est esse filium quod esse natum vel genitum : quia homo quinque annorum est filius; et tamen pro tunc non habet generationem actualem, nec nativitatem, quia nec nativitas, nec generatio durat, nisi per instans, aut per parvum tempus. Secundo modo potest sumi, ut esse natum vel genitum idem sit quod habuisse nativitatem vel generationem. Et adhuc sic accipiendo, non est idem esse natum et esse filium : quia de Abel vere dicitur quod habuit nativitatem et generationem, et tamen non vere dicitur quod sit iilius; similiter, de pupillo vel orphano vere dicitur quod babuit generationem et nativitatem, non tamen quod sit Iilius. Et sic patet quod, quocumque modo sumatur esse natum vel genitum, non est idem quod esse filium; quia ista non convertuntur, sed semper unum est in pilis quam aliud. Item, dato quod converterentur, non ideo arguitur quod hoc sit illud ; sicut patet de homine et risibilitate.

Ulterius, cum dicit arguens, quod filiatio non est aliud quam generatio ut transit in praeteritum : aut intelligit quod filiatio est generatio quae fuit, sed non est; et hoc implicat contradictionem, quia tunc liliatio esset illud quod est nihil, et sic liliatio esset et non esset. Aut intelligit quod filiatio est generatio quae est et fuit; et hoc est impossibile, quia generatio non durat per tempus; et ulterius, quia tunc in primo instanti quo est generatio, non esset filiatio, quia tunc non est vera illa copulativa, Generatio est et generatio fuit. Et sic non apparet quomodo talia dicta possint sustineri. - Si dicatur quod idem respectus primo dicitur esse generatio, et post cessat esse generatio, sed dicitur filiatio, - non valet : quia tunc idem respectus, nullo addito, nulloque remoto, ad suum esse pertinente, quandoque esset generatio, et quandoque esset non generatio ; nec generatio esset essentialiter mutatio, aut passio, aut inceptio. Et multa alia inconvenientia sequerentur, potissime loquendo de generatione in creaturis. Secus est de divina generatione. Ad confirmationem, dicitur quod non ideo precise ista negatur, In Christo sunt dux filiationes, quia infert istam, Chrislus est duo filii; sed propter aliam causam. Ideo argumentum peccat secundum non causam ut causam. Verumtamen dicitur quod ista potest concedi, In Christo sunt plura genita, scilicet Verbum Dei est unum genitum, et humanitas est aliud genitum, saltem quasi terminus generationis et nativitatis; et tamen nullo modo conceditur quod in Christo sint multi filii. Ad tertium, negatur assumptum, ut patet per statim dicta; quia multae sunt aliae causac. - Dicitur secundo, quod ista consequentia est bona, in hac materia : In Christo sunt plures reales filiationes; ergo in Christo sunt plura supposita. Quia, cum in supposito Christi aeterno sit una realis filiatio ab aeterno, et non plures, si sint ibi plures, hoc erit per adventum novae realis filiationis. Si autem illa adveniat, non potest recipi in supposito Christi aeterno, quia non est capax accidentium secundum se ; nec in humanitate sibi unita, quia omne subjectum filiationis realis, est suppositum. Igitur recipitur in aliquo supposito distincto a supposito aeterno, et sunt ibi duo supposita.

Dicitur tertio, quod instantia contra praed ictam consequentiam non valet : nam nulla qualitas, nec aliquod accidens aliud a filiatione, quod sit (a) in Christo, exigit pro proprio susceptivo suppositum distinctum a supposito aeterno, sicut facit temporalis realis filiatio. Ad quartum dicitur quod nos non supponimus quod suppositum sit immediatum fundamentum hujus relationis quae dicitur filiatio ; dicimus tamen quod est ejus proximum et immediatum subjectum : sicut, licet qualitas sit fundamentum similitudinis, et quantitas aequalitatis, tamen nec qualitas nec quantitas sunt subjectum talium relationum. Et quia divinum suppositum, nec secundum se, nec secundum aliquid sibi unitum, potest esse subjectum filiationis realis temporalis, ideo talis liliatio non est in eo. Cum vero ulterius dicitur, quod relatio multiplicatur ad multiplicationem naturae, etc,

patet, per praedicta, quod, hoc concesso, nihil concluditur contra nos; quia concedimus in Christo duas filiationes, non tamen utramque realem. Quod si arguatur, quod, multiplicato fundamento realiter, multiplicantur respectus realiter;

dicitur quod verum est, ubi subjectum est capax talium; non sic est in proposito. DISTINCTIO VII. ET Vili. - QUAESTIO 1. De praedictis sancius Thomas, 3. Sententiarum, dist. 8, q. 1, art. 5, sic dicit : a Relatio non habet ex hoc quod ad alterum dicitur, quod sit aliquid in rerum natura; sed hoc habet ex eo quod (a) relationem causat, quod est (6) in re qu;e ad alterum dicitur. Et quia ex eo res habet unitatem et multiplicationem, ex quo habet esse, ideo secundum id in quo relatio fundatur, judicandum (y) est de ea, utrum sit secundum rem una, vel plures. Sunt igitur quaedam relationes, quae fundantur super quantitatem ; sicut aequalitas, quae fundatur super unum (8) in quantitate; et cum unitas quantitatis non sit nisi una in re una, inde est quod per unam aequalitatem (e) est res aequalis omnibus quibus dicitur aequalis (5). Aliae vero relationes fundantur super actionem et passionem (r;). Et in istis est considerandum quod una passio respondet duabus actionibus, quando neutrum (0) agens sufficit per se ad actionem complendam : sicut est in eo qui una nativitate nascitur ex patre et matre ; unde in patre et matre sunt diue relationes secundum rem, sicut et (luie actiones; sed in nato est una relatio secundum reni, secundum quam refertur ad patrem et matrem, sicut et passio una. Item (i), considerandum est quod quaedam relationes non innascuntur ex actionibus secundum quod sunt in actu, sed magis secundum quod fuerunt: sicut aliquis dicitur pater, secundum quod ex actione est eftectus consecutus. Et tales relationes fundantursuperid quod ex actione in agente relinquitur, sive sit dispositio, sive habitus, sive aliquod jus seu potestas, vel quidquid hujusmodi. Sed quia (x) hoc quod relinquitur ex hujusmodi (X) actionibus unius speciei, non potest esse nisi unum, inde est quod relationes tales etiam secundum rem non multiplicantur secundum diversas actiones, sed magis sunt unum secundum id quod ex actione relinquitur. Et, propter hoc, non sunt diversae relationes secundum rem in patre uno qui (a) generat plures filios, nec in uno magistro qui docet plures discipulos. Si autem sint actiones plures secundum speciem, causant etiam plures relationes speciei differentes. Unde, cum Christus non per unam generationem passivam se habeat ad generationem activam Patris et ad generationem activam Matris, sed per aliam et aliam, et hae duce generationes non sint unius generis, necdum unius speciei, nil, ut videtur, impediret quin in Christo possent esse duae filiationes secundum rem differentes, nisi immediatum susceptivum filiationis esset suppositum; quod quidem, secundum secundani opinionem, non est nisi aeternum in Christo. Et quia ex nullo temporali advenit rei aeternae aliqua relatio realis, sed rationis tantum, ideo filiatio quae consequitur Christum ex generatione temporali, non est realis, sed rationis tantum; et tamen realiter filius est, sicut et (a) Deus est realiter Dominus ex hoc quod creatura realiter refertur ad ipsum. Unde concedo quod in Christo non est nisi una filiatio realis, qua refertur ad Patrem, et respectus quidam rationis, quo ad Matrem refertur. Tamen prima opinio, quae ponit duo supposita in Christo, posset ponere duas filiationes; nec tamen poneret duos filios masculine, sed duo filia neutraliter, si latine diceretur. "

H;ec ille.

Ex quibus patet unde venit unitas vel multitudo relationum et filiationum, et quando talis multitudo est realis, et quando non. Ad quintum dicitur quod positio nostra non ponit quod in Christo unica relatio terminetur ad plures terminos, nec quod Christus unica filiatione aeterna referatur ad Patrem et Matrem, ut Scotus et Aureolus false imponunt sancto Thomae. Sed verum (6) est quod in alia materia est possibile et verum (7), quod idem referatur ad diversos terminos, unica relatione secundum rem, et multiplici secundum rationem, sicut saepius superius dictum fuit : sicut patet de filio respectu patris et matris, et de doctore respectu plurium discipulorum in eadem scientia, et de albo et bicubito respectu plurium similium et aequalium. Et ad primani hujus improbationem, dicitur quod responsio ibi recitata, bona est, sicut patet ex dictis ad quartum immediate praecedens. Nec valet replica contra illam responsionem : quia, ut dictum fuit in probatione secundae conclusionis, realitas et entitas, in rerum natura, aliter convenit relationi quam aliis praedicamentis ; ipsa enim non habet ex sua ratione praecisa quidditatem naturalem, nec esse reale. De hoc satis dictum fuit, 1. Sententiarum (dist. 20, 31 et 33). Item, de hoc sanctus Thomas, 3. Sententiarum, ubi supra (dist. 8, q. 1. art. 5), in secundo loco, arguit sic : " Relativa sunt quorum esse est ad alterum se habere. Sed esse filiationis ieternae, non est ad Matrem Christi se habere (0). Ergo per eam non refertur ad Matrem. Sed aliqua filiatione refertur ad Matrem. Ergo in Christo sunt duae filiationes. " Et respondet (t) : " Dicendum, inquit (x), quod Philosophus non accipit esse secundum quod dicitur actus entis; sic enim relatio non habet esse ex eo ad quod dicitur, sed ex subjecto, sicut omnia alia accidentia; sed accipit esse pro quidditate, vel ratione, quam significat diffinitio. Ratio (S) autem relationis est ex respectu ad alterum, etc. " Item, 9. Quodlibeto, art. 4 (arg. 3), arguit sic : " Filius est relativum secundum esse, et non secundum dici. Sed hujusmodi relativa, secundum Philosophum, in Praedicamentis (cap. de His quiv ad aliquid), sunt quorum esse est ad aliud se habere. Ergo esse filiationis est esse respectus, quo refertur ad aliud; et ita, si sunt plures respectus, sunt plures filiationes. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod in illa descriptione Philosophi esse ponitur pro ratione essendi, secundum quod diffinitio dicitur oratio significans quidditatem (y) rei. Unde non oportet quod relatio habeat esse realiter ex respectu, sed ex causa respectus; ex respectu vero (3) habet propriam rationem generis et speciei. "

Hice ille.

Ex quibus patet primo, quod nullum accidens habet ex sua quidditate sufficiens principium suae realitatis, et sui esse; immo principaliter causatur ex subjecto. Secundo, quod relatio, nec ex sua quidditate, nec ex suo subjecto, praecise habet realitatem, nisi concurrat reale fundamentum, et quaedam alia, 1. Se?i-tentiariim (dist. 30 et 31) dicta. De quibus vide sanctum Thomam, de Potentia Dei, q. 2, art. 5. Ad secundam improbationem illius quod tenet nostra positio, dicitur quod inter duos terminos non potest esse multiplex via absoluta; et ideo idem est motus quem causat movens et recipit mobile. Tamen inter illa sunt plures viae relativae, sicut actio et passio in esse reali, et multo plus in esse rationis. Nec valet quod dicit arguens; quia, sicut (lictum fuit in solutione sexti Scoti et alibi, purificatis terminis, plurificantur respectus secundum rationem, non tamen semper secundum rem. Ad confirmationem, negatur antecedens : quia aliunde relatio habet rationem sui generis vel speciei, et aliunde realitatem, sicut dictum fuit superius; unde plurificatio rationis per intellectum, non infert plurificationem inre. Ad tertiani improbationem dicitur quod, in tali casu argumenti, quamdiu manet aliquis plurium filiorum unius patris, paternitate unius speciei, non tollitur nec corrumpitur aliqua realis paternitas in patre, sed solum respectus ejus ad hunc vel illum in esse rationis, donec omnes filiationes deliciant. Ad quartam improbationem dicitur quod peccat per fallaciam consequentis. Quia, licet in patre Iv) quidditatem. - quid est esse Pr. iS) vero. - imo Pr. generante secundum filium fiat aliqua mutatio, tamen oporiet quod illa mutatio fiat per acquisitionem alicujus nova?, relationis realis, aut realis paternitatis. Sufficit enim quod mutetur in esse reali per aliquid absolutum, vel per aliquam novam actionem, et in esse rationis mutetur acquirendo novum respectum primae paternitati reali; alias sequeretur quod, dum generatur aliqua stilla vel gutta aquae pluvialis, omnes guttae maris illi aequales in quantitate, vel similes in qualitate, acquirerent novam relationem realem; et multa alia inconvenientia. Sed nil mirum si arguens talia adducit, quia ipse, 1. Sententiarum (dist. 30 et 31), determinat nullam relationem esse ens reale. Ad sextum dicitur primo, quod sanctus Thomas hoc posuit, 3. Sententiarum (dist. 8, q. l,art. 5), sicut allegatum fuit in solutione quarti. Sed in Summa nusquam ponit hoc ; nec in 5. Metaphysicos, in cap. de Ad aliquid. Immo sic ibi (lect. 17) dicit: " Relativorum qiioc dicuntur secundum potentiam activam et passivam, attenditur diversitas secundum diversa tempora. Quaedam enim dicuntur relative secundum tempus (a) praeteritum, sicut quod fecit, ad id quod tactum est; ut pater ad filium, quia hic (6) genuit, ille genitus est; quae differunt secundum fecisse et passum esse. Quaedam vero secundum tempus futurum, sicut facturus refertur ad faciendum, etc. " Item, 4. Sententiarum, dist. 41, q. 1, art. 1, q 2, sic dicit : (( Relatio aliqua desinit esse dupliciter : uno modo, ex corruptione subjecti; alio modo, ex subtractione causae; sicut similitudo esse desinit, quando alter similium moritur, vel quando qualitas quae erat causa similitudinis, subtrahitur. Sunt autem quaedam relationes quae liabent pro causa actionem vel passionem, aut motum, ut in 5. Metaphysicae (t. c. 20) dicitur : quarum quaedam causantur ex motu, inquantum aliquid movetur actu, sicut ipsa relatio quae est moventis et moti; quaedam autem inquantum hahent aptitudinem ad motum, sicut motivum et mobile, dominus et servus; quaedam autem ex hoc quod aliquid prius motum est, sicut pater et Iilius, non ex hoc quod est generari nunc, ad invicem dicuntur, sed ex hoc quod est generatum esse. Aptitudo autem ad motum, et ipsum moveri, transit; sed motum esse, perpetuum est; quia quod factum est, nunquam desinit esse factum. Et ideo paternitas et filiatio nunquam per subtractionem causac destruuntur, sed solum per corruptionem subjecti per alterutrum extremorum. Et similiter dicendum est de affinitate, quae causatur ex hoc quod aliqui conjuncti sunt, non ex hoc quod conjunguntur, etc. " Similia dicit in multis aliis locis, scilicet quod paternitas fundatur in actione praeterita, et DISTINCTIO VII. ET Vili. - QUAESTIO I. OS non in aliquo praesenti derelicto ex tali actione. Et ideo non est necesse, in prasenti proposito, illud dictum 3. Sententiarum sustinere. Si quis tamen velit illud dictum sustinere, potest dicere ad hoc argumentum, quod id quod relinquitur ex generatione in patre, potest dici quaedam auctoritas principii respectu filii, vel potestas, aut jus (i).

Et ad hujus improbationem primam, dicitur quod consequentia non valet : quia, licet generatio multiplicetur in Chrislo, non tamen subjectum relationis ; immo nec est ibi subjectum capax temporalis filiationis, ut saepius dictum fuit.

Ad secundam improbationem , dicitur quod tenens hoc dictum, habet dicere quod ille respectus, in quo fundatur paternitas, non est aliud realiter a paternitate, sed solum secundum rationem. Relatio enim relicta a generatione activa in Patre, potest considerari ut in habitu, et sic fundat; vel ut in actu, et sic fundatur. Vel, secundum modum loquendi venerabilis Domini Alberti, potest considerari ut concepta, et sic fundat; vel ut exercita (6), et sic fundatur. Aliter : quia (v) potest considerari in natura accidentis inhaerentis, et quoad suum inesse, et sic fundat; vel quoad naturam relationis, et ad aliquid, et sic fundatur. Aliter : quia (o) potest comparari ad suum subjectum, et sic fundat; vel ad suum terminum, et sic fundatur. Et multis aliis modis potest illud dicium sustineri; licet non sit necesse illud sustineri, quia standum est semper in talibus ultimae determinationi, quae habetur in Sumnia.

III. Ad argumenta Durandi. -- Ad primum Durandi, negatur minor : quia, in casu illo, licet non fieret realis mutatio circa personam Verbi, fieret tamen realis mutatio circa naturam quam deponeret; et illa natura novum esse et novum suppositum acciperet, ut alias dictum fuit. Ad secundum, negatur minor. Quia relatio filiationis non consurgit, in aliis filiis, propter solam dependentiam filii ad matrem ; sed ideo quia natura accepta a matre, constituit suppositum capax talis relationis, vel est in tali supposito. Non sic autem est in Christo; quia humanitas quam accipit a Matre per generationem, nullum suppositum constituit. Ad lertium, negatur major; quia non propter aliquod illorum ibidem adductorum negatur duplex filiatio in Christo, sicut (lictum est in solutione primi Scoti. Cum miloni ibi adducitur, quod supposito aeterno adveniunt ex tempore accidentia absoluta, etc.;

dicitur quod consequentia non valet: quia suppositum oeternum, secundum se, non est (y) quin. - enim IV. capax alicujus accidentis, nisi pro quanto natura sibi unita capax est accidentis absoluti; non autem filiationis; licet multorum aliorum respectuum sit capax, illo modo quo ponit secunda conclusio, et multae solutiones precedentes. Ad quartum patet responsio perdicta ad primum Aureoli, et ad multa praecedentia. Quia ultima consequentia peccat per fallaciam consequentis : non enim omnis relatio realis geniti ad generans, vel originati ad originans, est filiatio. Ad quintum patet responsio per dicta ad quartum et quintum Scoti. Non enim plurificalio causae efficientis arguit plurificationem effectus, nisi adsit passum capax multiplicis formae; quod non convenit in proposito; quia in Cbristo nihil est capax filiationis realis temporalis. De responsione ibidem data, dicitur quod non est necesse illam sustinere, sicut dictum est in solutione sexti Aureoli; quia illam sanctus Thomas posuit in primis operibus, non autem in ultimis, et sic significat se non illam approbare. Si quis famen vult eam sustinere, potest respondere, juxta praedicta in solutione sexti Aureoli. Unde, ad primam improbationem, potest dicere quod paternitas uno modo fundatur super generationem, scilicet loquendo de fundamento reali, quod est causa fundali super ipsum ; alio modo fundatur super aliquid derelictum ex (a) generatione, illo modo quo in una et eadem re multiplici secundum rationem, ratio posterior fundatur in ratione priore.

Ad secundani improbationem, dicitur quod in divinis Pater habet auctoritatem respectu Filii; et dicitur principium ejus, Filius vero dicitur de principio; licet ibi non sit jus, nec subjectio.

Ad tertiam improbationem, patet peridem : quia non dicimus quod in divinis sit jus aut subjectio, sed paternitas et filiatio ; quae possunt dici fundata in relatione principii et ejus quod est de principio, sicut hahetur, 1. Saltent., disi. 29.

Ad confirmationem, patet per praedicta : quia in brutis est principium et principiatum; inter bruta nihilominus est jus naturale, ut ostendit sanctus Thomas, l 2 , q. 57, art. 3. Cum autem dicit arguens de lilia et liliata,

non valet : quia neutrum illorum dicitur de re non subsistente, quantumcumque sit nata vel genita ; alias pes posset dici filius vel libatus. Ad sexium dicitur quod peccat per fallaciam con sequentis: quia, licet in Christo sit realis relatio originis ad Matrem, non tamen dicitur filiatio. Ad argumentum pro quaestione, respondet sanctus Thomas, 3 p., q. 35, art. 5, in solutione secundi, dicens quod " filiatio aelerna non dependet a Matre temporali ("); sed huic filiationi aeternae cointelligitur quidam respectus temporalis dependens a Matre, secundum quem Christus dicitur filius Matris ". - Haec ille. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.