ARTICULUS I.

PONUNTUR CONCLUSIONES Quantum ad primum articulum, sit luce Prima conclusio : Anima Christi per inillam scientiam scit aut cognoscit aut comprehendit omnia scibilia, vej omnia quae Deus cognoscit ani scit. Hanc conclusionem ponit sanctus Thomas, de Veritate, q. 20, art. 4, ubi, mota illa quaestione, Ulrum anima Christi sciat in Verbo omnia quae scit Verbum, respondet in hunc modum : " Ad evidentiam hujus quaestionis, oportet intelligere quid est dictu, aliquid in Verbo videre. Sciendum igitur est quod nihil potest videri in aliquo, nisi eo modo quo est in illo. Contingit autem aliqua multa esse in alio dupliciter. Uno modo, divisim et pluraliter : sicut plures formae resplendent in speculo, unaquaeque divisim; et sicut (6) plures homines sunt in una domo. Alio modo, uniformiter et simpliciter; sicut plures effectus sunt virtute in causa, et etiam conclusiones (a) in principio, et membra in semine. Quicumque igitur aliquid intuetur, consequens est quod illa videat quae in eo sunt multipliciter et divisim, eo quod unumquodque illum ni ita offertur sicut et id unum in quo continentur; et pro tanto qui videt speculum, videt formas in speculo resultantes. Sed qui videt aliquid unum, non oportet quod videat omnia quae sunt in eo uniformiter et unite, nisi quando totam virtutem illius comprehendit : sicut qui videt aliquod principium, non oportet quod videat omnes conclusiones virtute exsistentes in eo, nisi forte illud comprehendat. Res autem creatae, sunt in Deo, non quidem multipliciter, sed unite, ut dicit Dionysius (de Divinis Nominibus, cap. 5). Unde, cum dicitur res esse in Deo, magis assimilatur illi modo quo effectus sunt in causa, et conclusiones (6) in principio, quam (v) illi modo quo forma? sunt in speculo. Et ideo non oportet quod quicumque videt Verbum, videat omnia quae Verbum in seipso videt, ut quidam dixerunt, afferentes exemplum de formis quae videntur in speculo viso. Ipsum enim Verbum seipsum comprehendit; unde omilia quae in eo virtualiter continentur, et unite sunt in eo, cognoscit se videndo. Intellectus autem creati, qui Verbum non comprehendunt, non oportet quod videndo Verbum, omnia videant quae in Verbo sunt. Sed tamen in hoc anima Christi majori praerogativa gaudet quam alius intellectus creatus : videt enim in Verbo omnia prasentia, praeterita et futura. Cujus ratio est, quia, cum Deus sit principium omnium rerum et finis, duplex habitudo ipsius ad creaturas invenitur : una secundum quam omnia a Deo procedunt in esse; alia secundum quam ad eum ordinantur ut in finem, quaedam per viam assimilationis tantum, sicut irrationales creatura: (o), quaedam tam per viam assimilationis quam etiam pertingendo ad ipsam divinam essentiam. Cuilibet enim naturae procedenti a Deo, inditum est ut in bonum tendat per suam (e) operationem. In cujuslibet autem boni consecutione, creatura Deo assimilatur; sed creaturae rationales, super hoc, habent ut sua operatione ad ipsum Deum cognoscendum et amandum pertingant; unde prae caeteris creaturis beatitudinis sunt capaces. In utraque autem praedictarum habitudinum, invenitur creaturas Creator excedere. Quantum ad primam.(5.) quidem, quia super omnia quae Deus fecit, adhuc posset alia dissimilia facere, et novas species, et nova genera, et alios mundos; nec unquam quod (i) communem.

Ad. Pr. factum esset, facientis virtutem aequaret aut adaequare posset. Quantum vero ad secundam, quia (a) creatura, quantumcumque fiat boni particeps, nunquam tamen pertingit ad hoc quod Dei bonitatem adaequet. Quantumcumque etiam creatura rationalis Deum cognoscat et amet, nunquam tamen ita perfecte cognoscit et amat, quantum ipse cognoscibilis et diligibilis est in se. Sicut autem creaturae imperfecta; essent, si a Deo procederent, et in Deum non reordinarentur; ita imperfectus esset creaturarum a Deo exitus, nisi reditio in Deum exitum adaequaret. Et ideo unaquaeque creatura, quantum participat de esse, tantum participat de bonitate. Unde et oportet quod excellentissimi (6) intellectus creati Deum cognoscant, ut eorum cognitio adaequetur processui creaturarum a Deo. Procedunt autem a Deo res, et per viam naturae, et secundum ordinem gratia;. Unde intellectus creati qui sunt in summo creaturarum constituti secundum conditionem naturae, omnium naturalium in Deo et ex Deo cognitionem accipiunt, scilicet angeli. Christus vero constitutus est (y) super omnem creaturam, etiam (o) quantum ad dona gratiae, quia de plenitudine ejus omnes decepimus, Joannis 1 (v. 16); et ideo ipse accepit (e) cognitionem omnium eorum quae a Deo secundum quodcumque tempus procedunt, non solum secundum ordinem naturae, sed etiam iX) secundum ordinem gratiae. Scit igitur anima Christi omnes creaturas, nun solum quantum ad naturales proprietates, quod et angeli habent, sed etiam secundum quod substant diviiue providentiae ordinatae in finem salutis humanae et donorum gratiae; et ideo scit omnia singularia, et omnes singulares actus hominum , et etiam cordis abscondita ; quod de nulla alia creatura dicere oportet. Et tamen, quia non pertingit ad comprehendendum ipsam divinam infinitatem , ideo remanet Deo facultas adhuc multa alia faciendi quam ea quae anima Christi cognovit. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 3 p., q. 10, art. "2 : " Cum, inquit, quaeritur, An Christus cognoscat omnia in Verbo, dicendum est quod ly omnia potest dupliciter accipi. Uno modo, proprie, ut distribuat pro omnibus quae quocumque modo sunt, vel erunt, vel fuerunt dicta, vel facta, vel cogitata a quocumque, secundum quodcumque tempus. Et sic dicendum est quod anima Christi in Verbo cognovit omnia. Unusquisque enim intellectus crealus, in Verbo cognoscit (r ), non simpliciter omnia, sed tanto plura, quanto perfectius videt Verbum. Nulli tamen V. - 14 - yUAESTlU II. intellectui beato deerit quin cognoscat in Verbo omnia quae ad ipsum spectant. Ad Christum autem, et ad ejus dignitatem, spectant quodammodo omnia, inquantum ei subjecta sunt omnia. Ipse etiam est judex omnium constitutus a Deo, quin Filins hominis est, ut dicitur, Joaii. 5 (v. 27). Et ideo anima Christi in Verbo cognovit omnia exsistentia, secundum quodcumque tempus, et etiam hominum cogitatus, quorum ipse est judex, ideo quod de eo dicitur, Joan. 2 (v. 25), Ipse enim sciebat quie essent in homine; quod potest intelligi non solum quoad scientiam divinam, sed etiam quantum ad scientiam animae ejus, quam habet in Verbo. Alio modo ly omnia potest accipi magis large, ut extendatur non solum ad omnia qua sunt in actu secuudum quodcumque tempus, sed etiam ad omnia quaecumque sunt in potentia, nunquam reducta in actum. Horum autem qiiaedam sunt solum in potentia divina; et hujusmodi (a) non omnia cognovit anima Christi in Verbo. Hoc enim esset comprehendere omnia quae Deus potest facere (6); quod esset comprehendere divinam virtutem, et per consequens divinam essentiam ; quaelibet enim virtus cognoscitur et comprehenditur per cognitionem eorum in quae potest. Quaedam vero sunt non solum in potentia divina, sed etiam in potentia creaturae; et hujusmodi (7) omnia cognovit anima Christi in Verbo. Comprehendit enim in Verbo essentiam omnis creatura;, et per consequens potentiam, et virtutem, et omnia quierunt in potentia creatum:. "

Hice ille. Eamdem conclusionem ponit, 3. Senteni., dist. I i, q. 1, art. 2 (q 2), dicens : " Quidam dixerunt, omnem intellectum videntem Deum, videre omnia quae videt Deus. Sed hoc non est necessarium : quia, cum res videtur in Deo, Deus est quasi medium cognoscendi rem illam ; non autem est necessarium quod qui cognoscit aliquod medium, cognoscat omnia quie per illud medium cognosci possuut, nisi plenarie medium illud, secundum totam suam virtutem, cognoscat. Et ideo ipse Dens, qui seipsum comprehendit, omnia quae in eo sunt qualitercumque, comprehendit; sed diversimode. Quia ea quie sunt, vel erunt, vel fuerunt secundum quodcumque tempus, scit scientia visionis; quia illud proprie videtur, quod habet esse extra videntem. Et quamvis essentia per quam videt, sit una, tamen per distinctas rationes ideales ea videt; ideo distinctam cognitionem de eis habet, dum unumquodque cognovit secundum propriam ideam, sicut bonum, vel per ideam oppositi, sicut malum. Distinctio autem harum rationum in Deo, est ex diverso respectu exemplaris, scilicet di.vinae essentiae, ad res visas. Sed ea quae nec sunt nec erunt nec fuerunt, et tamen (se) hujusmodi. - hujus IV. (6) quod esset comprehendere omnia quae Deus puleii facere. - Ad. Pr. (y) hujusmodi. - hujus IV. potuissent (a) esse vel fuisse vel futura esse, cum in seipsis non sint, nullam in seipsis distinctionem liabent, nec sunt nisi in potentia ipsius Dei, in qua unum sunt; unde non possunt esse respectus distincti, secundum quos distinguantur rationes horum possibilium. Et ideo haec non cognoscit (?) Deus per ideas distinctas, sed per cognitionem suae potentiae, in qua sunt. Et ideo dicitur haec cognoscere simplici intelligentia; quia intelligere est concipere etiam ea quie non sunt extra concipientem. Sed quia omne quod agit aliquid, vel potest agere, agit illud secundum quod est ens actu, ideo impossibile est (y) quod aliquis sciat omnia qua: ex aliqua causa possunt produci, nisi comprehendat entitatem ejus. Et quia nullus intellectus creatus comprehendit divinam essentiam, ideo nullus intellectus creatus potest scire omnia quae Deus potest facere ; et haec sunt illa quae Deus scit simplici intelligentia (0). Sed ea quae sunt, vel fuerunt, vel erunt, deficiunt ab infinitate divinae polentiae ; quia plura facere posset. Unde non prohibetur aliquis intellectus creatus cognoscere ea omnia. Sed unusquisque tanto plura eorum in Verbo cognoscit (e), quanto perfectius Verbum intuetur. Et quia anima Christi perfectissime inter creaturas Verbum intuetur, ad terminum cognitionis pervenit, scilicet quod scit omnia quae sunt vel erunt vel fuerunt, non solum facta, sed dicta et cogitata. Et quia comprehendit quamlibet essentiam creatam, ideo scit omnia quae sunt in potentia seminali cuiuscumque creatura:, eo modo quo Deus scit omnia quae sunt in potentia sua. "

Haec ille. Ex quibus potest formari talis ratio : Nullus intellectus cognoscens aliqua in aliquo medio in quo sunt simpliciter et unite, potest ex inspectione talis medii cognoscere omnia per illud inedium cognoscibilia, nisi comprehendat totam virtutem illius medii. Sed anima Christi est hujusmodi (S), quod cognovit res in Verbo quasi per hoc medium, et non comprehendit tale medium. Igitur non cognovit in tali medio omnia per tale medium cognoscibilia; cujusmodi (rj) sunt multa possibilia, quae nec sunt, nec fuerunt, nec erunt. Ergo non cognovit simpliciter omnia. Secunda conclusio est quod anima Christi cofluo-vil in Verbo infinita secundum quiri, licet non infinita simpliciter. Hanc conclusionem ponit, ile Veritate, q. 20, ari. 4, ad l ", ubi sic dicit : n Communiter dicitur quod Deus scit quaedam scientia visionis, scilicet (3) cognoscit.

coyuuvit IV. (y) est. - Orti. IV. (e) cognoscit. - cognovit IV. (r,) cujusmodi. - cujus IV. quae sunt, erunt vel fuerunt; et haec non sunt infinita , supposito principio et tine mundi; quae quidem sola dicitur Deus visione videre, quia visio est eorum quae in se subsistunt extra intellectum videntis. Quaedam vero scit scientia simplicis intelligen-tiae, scilicet illa quae potest facere, quamvis nunquam sint futura; et haec sunt infinita. Et dicitur ista inlelligere, ea ratione, quia intellectus potest sibi (a) formare quidditates eorum quae extra eum non subsistunt. Anima Christi igitur videt in Verbo omnia prasentia et futura, non tamen quaecumque Deus potest facere; et ita non sequitur quod sciat infinita.

Sed ista ratio non solvit vim rationis. Supposito enim quod generatio in futuro in infinitum duraret (quod Deus facere posset), constat quod infiniti homines essent futuri, et omnes illos Deus cognosceret scientia visionis. Unde, si anima Christi sciret omnia quae scit scientia visionis, sequeretur (6) quod anima Christi tunc sciret infinita, quamvis non cognosceret omnia quae Deus facere posset; quia Deus, praeter infinita individua barum specierum finitarum, posset facere infinitas alias species, et in singulis speciebus infinita individua, sicut patet, precipue in proportionibus numerorum. Si enim in una specie proportionis accipiantur individua, in infinitum multiplicabuntur : utputa in specie dupli est proportio duorum ad unum, et quatuor ad duo, et sex ad tria, et sic in infinitum ; et iterum, super proportionem dupli est alia species proportionis, triplum et dimidium, quadruplum et dimidium (y), quintuplum et dimidium, et sic in infinitum; et tamen unaquaeqne istarum continet infinita individua in potentia. Unde, si generatio in inlinitum (i) futura secundum has species quae modo sunt finite, duraret, adhuc plura posset Deus facere; quia posset facere novas species, et hoc in infinitum. Et sic patet quod non est ejusdem rationis dicere (e), animam Christi cognoscere infinita, et cognoscere omnia quae Deus facere potest.

Iterum : Deus, cognoscendo scientia visionis omnes creaturas, comprehendit eas; et sic (C) scit quidquid est in creaturarum potentia. In potentia autem creaturarum est infinitum, sicut patet de divisione continui, et in augmento numerorum. Unde, cum anima Christi etiam creaturas comprehendat, scit infinita quae sunt in creaturis in potentia. Et praeterea, si animae damnatorum sunt perpetuae, et in eis cogitationes erunt volubiles, quarum nullam Deus ignorat, Deus (t) dicere. - divina Vi:

(a) nunc scit scientia visionis infinita futura. Unde, si anima Christi sciat omnia quae Deus scit scientia visionis, oportet dicere quod etiam sciat infinita.

Et ideo dicendum est, quod in rebus invenimus aliquid quod simpliciter et omnibus modis est infinitum, sicut Deus; aliquid autem quod est omnibus modis finitum, sicut res materiales; aliquid autem quod est modo quodam finitum, et modo quodam infinitum : sicut quaelibet substantia immateriatis, est quidem finita, inquantum habet esse limitatum ad propriam naturam, eo quod nulla creata substantia, quamvis immaterialis, est suum esse, sed esse participat; est tamen infinita, per remotionem terminationis secundum quam forma terminatur ex hoc quod in materia recipitur, cum omne receptum sit in recipiente per modum recipientis. Secundum igitur quod aliqua res est infinita, secundum hoc per suam actionem comparatur ad infinitum. Illud enim (6) quod est infinitum secundum esse et immaterialitatem, ut Deus, per operationem suam comparatur ad infinitum, et secundum materiam sive quantitatem, et secundum naturam speciei vel generis. Unde Deus potest cognoscere infinita individua, et infinitas species; quia cognoscit omnia quae potest facere, et potest (y) in infinitum novas species facere. Et, praeter hoc, cum aliquid secundum hoc agat, secundum quod est actu, sicut esse Dei est infinitum, ila et ejus actio habet efficaciam infinitam. Res autem materialis neutro modo habet comparationem ad infinitum, neque scilicet ad infinitum secundum materiam vel quantitatem, neque ad infinitum secundum speciem : sicut patet in visu, qui est virtus quaedam materialis, et ideo non potest quamlibet speciem cognoscere, sed determinatam, scilicet colorem; nec potest infinita cognoscere, nisi per successionem, eo quod, cum sit materialis, actio ejus materialis est, et attingit ad ea quae sunt infinita secundum quantitatem continuam vel discretam, quae est infinitas materialis, eo modo quo sunt infinita (o), scilicet numero, numerando partem post partem; et ideo impossihile est quod unquam perveniat ad cognitionem infinitorum, etiam individuorum. Et quia intellectus noster, in statu isto, a sensu u) accipit, inde est etiam quod nec ipse infinita hoc modo cognoscere potest. Substantiae vero immateria-les, quae sunt quodammodo infinitae, et quodammodo finitae, quia esse finitum habent, oportet quod earum operatio sit efficacia? finitae, et comparetur ad naturas finitas; quia vero immateriales sunt, ideo earum operatio se extendit ad infinita materialiter. (y) et potest. - Om. Pr. (5) infinita. - infinitum IV Unde etiam intellectus noster, ut dicit Commentator, 3. de Anima (t. c. 19), ostenditur quodammodo infinitus (a), inquantum cognoscit universale, in quo infinita singularia cognoscuntur. Sed in hoc deficit, quod species universalis quam intellectus apprehendit, utputa hominis, non est perfecta ratio cognoscendi quodlibet singulare in sua singularitate. Si autem esset, tunc intellectus noster, dato quod essent infiniti homines, tamen cognosceret infinita materialiter per unam naturam finitam, quae est natura humana : in inlinitis enim hominibus, quamvis sit infinitum secundum quantitatem vel materiam, non tamen est infinitum secundum speciem; quod patet ex hoc, quia adhuc extra infinitos homines possunt esse aliae species; proprium autem objectum intellectus, est natura speciei, non autem materia. Similiter, qui cognosceret per naturam animalis omnes species animalis in sua specialitate, dato etiam quod species animalis essent actu infinitae, adhuc cognosceret (t) infinitas species, sed (y) finitam naturam; quia, praeter naturam animalis, adhuc est natura lapidis. Ita igitur, cum anima Christi cognoscat Verbum, quod est sufficiens ratio cognoscendi omnia individua in sua singularitate, et omnes species in sua specialitate, nihil prohibet, quamvis sit finita secundum esse, quin cognoscat infinita (3); non tamen comprehendit naturam infinitam. "

Haec ille. Eamdem conclusionem ponit, 3 p., q. 10, ait. 3; et 3. Senteni., dist. 14, ubi supra (q. 1, ait. 2, q 4, ad 2 "). Verumtamen in his (V) locis dicit quod anima Christi scit infinita, scientia simplicis intelligentiae, scilicet omnia quae sunt in potentia creaturae, non autem scientia visionis; quia dicit quod certus est numerus praesentium, praeteritorum et futurorum. Sed in de Veritate videtur dicere quod cogitationes damnatorum sunt infinitae. Nec tamen, propter hoc, est proprie contradictio in dictis suis ; quia intendit quod non erunt infinita entia subsistentia; cum quo stat quod erunt infinitae cogitationes et gemitus, qui non sunt adeo proprie entia. Ex praedictis potest formari talis ratio : Quicumque intellectus cognoscit infinita individua comprehensa sub finitis speciebus, vel infinitas species comprehensas sub finito genere, cognoscit infinita secundum quid, licet non infinita simpliciter. Sed anima Christi est hujusmodi. Igitur cognovit infinita secundum quid; et non solum in confuso et in universali, verum etiam distincte quodlibet in sua singularitate. Et in hoc primus articulus terminatur. (a) ostenditur quodammodo infinitus. - ostendit quodammodo infinita Pr. (6) cognosceret. - cognoscere Pr. (y) sed. - secundum Pr. (8) infinita. - finita Pr. (0 Ilis. - aliis Pr.