ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES Sj 1.

AD ARGUMENTA CONTRA PRIMAM CONCLUSIONEM Ad argumentum Durandi.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est obiectionibus supradictis. Et quidem, ad dicta Durandi contra primam conclusionem, dicitur quod tota sua deductio stat in hoc quod per nullam virtutem creatam possunt fieri miracula, sed sola divina virtute. Ideo de hoc videndum est. Nam sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 6, art. 4, ubi quaerit, Utrum boni angeli vel homines per aliquod donum gratiae possint facere miracula, sic dicit : " Angeli, supra potestatem naturalem quam habent agendi, possunt aliquid per (x) donum gratiae, inquantum sunt divinae virtutis ministri. Et potest dici quod ad miracula operanda, angeli tripliciter operantur. Uno modo, precibus impetrando; qui modus et angelis et hominibus potest esse communis. Alius modus est, secundum quod angeli materiam disponunt, sua naturali virtute, ad hoc quod miraculum fiat; sicut dicitnr quod in resurrectione colligent pulveres mortuorum, qui divina virtute reducentur ad vitam. Sed hic modus proprius est angelis : nam spiritus humani, dum sunt corporibus uniti, in exteriora operari non possunt, nisi corpore mediante, ad quod sunt naturaliter quodammodo alligati. Tertius modus est, quod operantur etiam aliquid coagendo. Quem quidem modum Augustinus sub dubio relinquit, in 22. de Civitale Dei (cap. 9), sic dicens : Sive (6) enim Deus ipse per seipsum miro modo, nive per suos ministros ista faciat; et eadem ipsa quae per ministros facit, sive quisdam (7) etiam faciat per martyrum spiritus, sicut per homines adhuc in corpore constitutos; sive omnia ista per angelos, quibus invisibiliter imperat, operetur (ut quae per martyres fieri dicuntur, eis orantibus tantum et impetrantibus, non etiam operantibus, fiant);

li-

nire altia iunctis, qui U) nullo modo comprehendi a mortalibus possunt; ei (6) tamen attestantur liaec. miracula fidei, in qua carnis in aeternuiii resurrectio praedicutur. Sed Gregorius, in 2. Dialogorum (cap. 30 et 31), hanc questionem (-,) determinare videtur, dicens quod sancti homines, etiam in carne viventes, non suium orando et impetrando, sed etiam potestative, ac per hoc, cooperando, miracula faciunt. Quod prohat et ratione et exemplis. Ratione quidem : quia, si hominihus data est potestas filios Dei fieri, non est mirum si ex potestate mira tacere possunt. Exemplis autem : quia Petrus Ananiam et Saphinnn mentientes, morti increpando tradidit, nulla oratione promissa, ut habetur, Actuum 5 (v. 5 et 10). Beatus etiam Benedictus, dum ad brachia cujusdam rustici ligati oculos deflexisset, tanta se celeritate coeperunt illigata brachiis lora dissolvere, ut dissolvi tam concite nulla liominum festinatione potuissent. Unde concludit quod sancti quandoque faciunt miracula orando, et quandoque ex potestati. . Qualiter autem hoc esse possit, considerandum est. Constat autem quod Deus solo imperio miracula operatur. Videmus autem quod imperium divinum ad inferiores rationales spiritus, scilicet humanos, mediantibus.superioribus, scilicet ancelis, pervenit, ut in legis veteris latione apparet. Et per hunc modum, per spiritus angelicos vel humanos imperium divinum ad corporales creaturas pervenire potest, ut per eos quodammodo nature praesentetur divinum preceptum. Et sic agunt quodammodo spiritus humani vel angelici, ut instrumenta divine virtutis, ad miraculi perfectionem : non quasi aliqua virtute habitualiter in eis manente, naturali vel gratuita, in actum miraculi possint; quia sic quandocumque vellent, miracula facere possent; quod tamen Gregorius, 2. Dialogorum (cap. 33), non esse testatur; et probat per exemplum Pauli, qui stimulum a se removeri petiit, nex impetravit, et per exemplum Itenedicti, qui detentus fuit, contra suani volunlatem, per pluviam sororis precibus inipelra-lam. Sed virtus ad cooperandum Deo in miraculis, in sanctis intelligi potestad modum formarum imperfectarum, quae intentiones vocantur, quae non permanent nisi ad praesentiam agentis principalis, sicut lumen in aere, et motus in instrumento. EI talis virtus potest intelligi donum gratia gratis data?, qua est gratia virtutum vel curationum : ut sic hice gratia, quae datur ad operandum supernaturaliter, sit similis gratiae prophetia , qua datur ad supernaturaliter cognoscendum, per quam propheta non potest quandocumque vult prophetare, sed solum cum spi- (a) fiant); sive aliis modis, qui. - si mitent sine aliis modis, quae Pr. (f;) ei.

enim IV. (y) questionem. - conclusionem Pi. ritus prophetie niceph tangil, ut proba) ( ne-m m-. 1. Homilia super Ezechielem. Sec ol mnum r-i per hunc inminui spirituali ereatura Deus instrumentaliter utitur ad faricinhii.....irahiles elicii iis mi ereatura corporali, cum etiam ereatura curpundi utatur instrumentaliter ad spirituum juslilicalio-nem (xl, ut patet in sacramentis. Ei per Ime palet responsio ad objecta. Nam verum e-l quini subo Deus miracula facit per auctoritatem: verum ol etiam quod potestatem mirabilia faeiendi creatura communicat, secundum capacitatem creatura , ei divine sapientia? ordinem, ita quod creatura pergratiam miraculo ministerialiter cooperetur. "

Hamille - Et simile ponit, 2 2 , q. 178, ari. I. Hem, 3 p., q. 43, ari. 2, ubi sic dicit : " Vera miracula sola divina virtute fieri possunt : quia solus Deus potest mutare nature ordinem, quod pertinet ad rationem miraculi. Unde Leo papa dicit in Epistola ad Fluvialium, quod, cum in Cbristo sint dua natura , una earum est. seilicet divina, quin fulget miraculis; altera, scilicet humana, qn:v succumbit injuriis. Et tamen limi earum agit cum communicatione alterius, inquantum scilicet bumana natura est instrumentum divina ai lionis, et artio humana virtulem accepit a natura divina. "

Delibo.

Hem, q. lit, art. 1, dicit (ol : " Uliit unique movens et motum babent diversas formas, seu virtutes operativas, ibi oportet quod sit alia propria operatio moventis, et alia propria operatio moli; licet motum participet operationem moventis, et movens utatur operatione moti; et sic utrumque agit cum communione alterius. Sic igitur in Cbristo bumana natura habet propriam formam et virtutem, per quam operatur: et similiter divina. Unde et humana natura habet propriam operationem, distinctam ab operatione divina, et e converso. Et tamen divina natura ulitur operatione humana natura , sicut operatione sui instrumenti; et similiter humana natura participat operationem divina naluiie, sicut intumentum participat operationem principalis agentis. Et hoc esl quod dicil Leo Papa, in Epistola ad Fluvialium : Agit utraque forma, scilicet tam natura divina quam humana in Cbristo, cum alterius communione. quod sibi projiciunt est. Verbo scilicet operante quod Verbi est, ei carne exequente quod carnis est. "

Hec ille.

Item, ibidem, in solutione primi, sic dicit : " Dionysius ponit in Christo operationem Ibeandricam, id est, divinam virilem, vel divinam humanam : non per aliquam confusionem operationum seu virtutum utriusque natula , sed per hoc quod divina operatio (y) in Christo utitur bumana ejus operatione, et operatio bumana participat virtutem divina operationis. (a) spirituum justificationem. - imperium Piis, dicit. - Om. Pr. (v) onmnli". - nutum Pr Undo, sicut ipse (x) ait in quadam epistula (4 ad Caium) : Super hominem operabatur ea quae sunt hominis; quod monstrat Virgo supernaturaliter concipiens, et aqua terrenorum pedum subsistens gravitati (6). Manifestum est quod concipi est humanae natura, et similiter ambulare; sed utrumque fuit in Christo supernaturaliter. Et similiter, divina (y) operabatur humanitus, sicut cum sanavit leprosum tangendo. " - Haec ille. - Ex quibus manifeste patet quod anima Christi habuit virtutem instrumentalem ad cooperandum miraculis factis divina virtute tanquam principali agente. Et tunc, ad formam argumenti Durandi, dicitur quod Chrislo, et quoad corpus, et quoad animam, luit data virtus ei potentia quam arguens negat. Nec valet sua probatio, propter multa. Primo, quia falsum est quod dicit, Christum ideo praecise fecisse miracula, propter duo, primo quidem ad hoc ut ostenderet se esse Deum. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 43, art. 1, sic dicit : " Divinitus conceditur homini facere miracula, ad confirmandam veritatem (luam aliquis docet. Quia enim ea quae sunt fidei, humanam rationem excedunt, non possunt per humanas rationes probari, sed oportet quod probentur per actum divina; virtutis; ut dum aliquis facii opera quae solus Deus potest facere, credantur ea quae dicit, esse a Deo : sicut cum aliquis defert litteras annulo regis sigillatas, creditur ex voluntale regis processisse quod in illis litteris continetur. Secundo, ad ostendendum praesentiam Dei in homine per gratiam : scilicet ut dum homo facit opera Dei, credatur Deus habitare in homine per gratiam ; unde dicitur, Gal. 3 (v. 5) : Qui tribuit vobis Spiritum, et ojicratur virtutes in vobis. Utrumque autem circa Christum erat hominibus manifestandum : scilicet quod Deus esset in eo pergratiam, non adoptionis, sed unionis; et quod ejus supernaturalis doctrina esset a Deo. Et ideo convenientissimum fuit ut miracula faceret. " - Haec ille. - Ex quibus patet quod Christus non solum fecit miracula ad ostendendum se esse Deum, immo (o) ad confirmandum suam doctrinam ; sicut et fecerunt Apostoli. Secundo, non valet argumentum, quia consequentia principalis nil penitus valet, scilicet haec : Christus fecit miracula ad ostensionem sine tlici-nitatis, ergo sola divina virtute fecit miracula, et nullo modo virtute vel potentia creata. Cujus ratio est : quia facere miracula virtute propria principaliter, et conferre instrumento sub virtutem cooperandi in miraculis, non minuit, sed auget argumentum et ostensionem divinitatis, potissime attentis tribus quae concurrebant in Christi miraculis; de quibus sancius Thomas, 3 p., q. 43, art. 4, sic dicit : " Miracula quae Christus fecit, sufficientia erant ad manifestandum divinitatem ipsius, secundum tria. Primo quidem, secundum speciem operum, quae transcendebant omnem potestatem creatio virtutis; et ideo non poterant fieri nisi virtute divina. Et, propter hoc, aecus illuminatus dicebat, Joan. 0 (v. 32 et 33) : A sweulo non est auditum, quia aperuit quis oculos exci nati; nisi esset hic homo a Deo, non poterat facero quidquam. Secundo, propter modum faciendi miracula : quia scilicet quasi propria potestate miracula faciebat, non autem orando, sicut alii. Unde dicitur, Lucio 6 (v. 19), quod virtus de illo exibat, et sanabat omnes; per quod ostenditur, sicut Cyrillusdicit(superLucam, 6), quod non accipiebat alienam virtutem, sed, cum esset naturaliter Deus, propriam virtutem super infirmos ostendebat, et, propter hoc, innumerabilia miracula faciebat. Unde, super illud Mat-tbaei 8 (v. 16), Ejiciebat spiritus verbo, et onines mule habentes curavit, dicitChrysostomus(Homil.28 in Matth.): Intende quantam multitudinem curatam transcurrunt evangelistas, non unumquem-ijiie curatum enarrantes, sed uno verbo pelagus ineffabile miraculorum inducentes. Et in hoc ostendebatur quod haberet virtutem aequalem Patri, secundum illud Joannis 5 (v. 19) : Quodcumque Pater facit, hoc et Filius similiter facit; et ibidem ( v. 21) : Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat. Tertio, ex ipsa doctrina, qua se Deum dicebat, quae, nisi vera esset, non confirmaretur miraculis divina virtute factis; et ideo dicitur, Marci 1 (v. 27) : Quaenam doctrina haec nova? quia in potestate spiritibus imperat, et obediunt ei. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod, cum Christus faceret opera quae a nulla virtute creata poterant fieri tanquam a primo et principali principio, et talia faceret non praecise orando, sed praecipiendo, et assereret se Deum et primum principium esse, ipse sufficienter ostendebat se Deum esse; licet uteretur operatione humana in miraculis faciendis; quia miracula talia non arguunt instrumentum, sed principale ageris, scilicet suppositum, esse Deum. Et haec sufficiant ad dicta Durandi. Verumtamen sciendum est quod sanctus Thomas. 3. Senteni., dist. 16, q. 1, art. 3, tenet cum Durando per omnia in hac materia; sed in Summa corrigit ea quae dixerat in Scripto juvenis exsistens; sicut et multa alia quae dixerat in eodem tertio, postea, diligentius discussa, correxit, ut patet conferenti dicta ejus hic et ibi. Ji 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Ad argumenta Scoti eontra secundam conclusionem, nunc dicentium est, praemittendo quod argumenta sua non procedunt directe contra sanctum Thomam, sed contra Henricum de Gandavo, qui, suo undecimo Quodlibeto, q. 8, utitur illo modo loquendi quem Scotus recitat, et ponit illas duas radices praevias delectationi vel tristitia;. Tamen, inquantum possunt procedere contra sanctum Thomam, dicitur Ad primum, quod ad dolorem sensibilem, vel ad rationem doloris sensibilis, necessario requiritur conjunctio disconvenientis secundum sensum, et perceptio hujus conjunctionis; vel hesio corporis, et sensus laesionis. Et si contra hoc arguens velit arguere, et inquirat quae sit illa conjunctio disconvenientis in dolore, et quae sit conjunctio convenientis in delectatione, quam conjunctionem vocat primam radicem delectationis,

dicitur quod prima radix delectationis est conjunctio terminata non solum ad speciem procedentem sensationem, nec solum ad sensationem causatam (-jl) ex tali specie, sed ad aliquod homini sensibile conveniens secundum sensum, puta cibum, aut potum, aut hujusmodi; et hoc, sive fiat conjunctio ad illud in re, vel in spe, vel in memoria, sicut ostendit Philosophus, 7. Physicorum (t. c. 19). De hoc sanctns Thomas, 1" -2", q. 32, art. 3, sic dicit : " Delectatio causatur ex conjunctione boni convenientis, secundum quod sentitur, vel qualitercumque percipitur. Estautem praesens(o) aliquid nobis dupliciter (y) : uno modo, secundum cognitionem, prout scilicet cognitum est in cognoscente, secundum suam similitudinem; alio modo, secundum rem, prout scilicet unum alteri realiter conjungitur, vel actu, vel potentia, secuudum quemcumque conjunctionis modum. Et quia major est conjunctio secundum rem quam secundum similitudinem, quae est conjunctio cognitionis, Heramque major est conjunctio rei ad rem in actu quam in potentia, ideo maxima delectatio est quae lit per sensum, qui requirit praesentiam rei sensibilis; secundum autem gradum tenet delectatio spei, in qua non solum est conjunctio delectabilis secundum apprehensionem, sed etiam secundum facultatem vel potestatem adipiscendi bonum quod delectat; tertium autem gradum tenet delectatio memoria;, quae habet solum conjunctionem apprehensionis. "

Haec ille.

Item, in solutione primi, sic dicit : (( Spes et memoria sunt quidem eorum qua; sunt simpliciter absentia, quae tamen sunt secundum quid praesenlia, scilicet vel secundum solani apprehensionem, vel secundum apprehensionem et facultatem ad minus aestimatam. "

Haec ille.

Ex quibus patet qualis conjunctio est prima radix delectationis. Et similiter (o) dicendum est de prima radice doloris aut tristitia;.

Cum autem arguens subdit quod sola species et sensatio sufficit ad delectationem, vel tristitiam, aut dolorem.

palet quid sit dicendum : quia nullum istorum est sufficiens causa in se, sed solum ex pario sui objecti, inquantum facit illud esse aliquo modo praesens. Ad secundum, patet per idem. Negandum est enim antecedens, scilicet quod r.d delectationem vel dolorem sufficiat sensatio convenientis aut disconvenientis, sine qualicumque conjunctione ejus ad delectantem vel ad dolentem. Et ad suam probationem, dicitur quod, licet circumscribatur omnis actio praecedens immutationem organi sensibilis, inquantum organum est, dum tamen organum sensus intentionaliter immutetur, potest sequi delectatio, vel tristitia aut dolor. Tamen nihil est contra nos ; quia qualitercumque immutetur sensus a convenienti ani disconvenienti, semper est ibi qualiscumque conjunctio convenientis aut disconvenientis, prius natura praecedens sensationem et delectationem , ut prius dictum est.

Quod autem sola disconvenientia intentionalis possit causare dolorem, concedit et probat sanctus Thomas, 4. Senlent.. dist. 44, q. 3, art. 1, q 3, in solutione tertii, ubi sic dicit : a Non oportet, inquit, quod quia corpora damnatorum ab igne inferni per aliquam corruptionem non laeduntur, quod propter hoc ab igne inferni non affligantur. Quia sensibile non solum est natum delectare vel affligere sensum secundum quod agit actione naturae, confortando vel corrumpendo organum, sed etiam secuudum quod agit actione spirituali : quia quando sensibile est in debita proportione ad sensibilitatem delectat, econtrario autem quando se habet in superabundantia vel defectu; unde et colores medii et voces consonantes delectant, superabundantes autem offendunt visum vel auditum. "

Haec ille.

Et sic palet quod argumentum, si qi id probat, contra Henricum procedit, et non contra beatum Thomam. Verumtamen, sicut dictum e^t in probatione conclusionis, dolor sensibilis proprie sumptus consequitur sensationem disconvenientis secundum tactum, potiusquam sensationes sensibilium disconvenientium aliis sensibus. De hoc sanctus Thomas, 1" il , q. 35, art. 2, sic dicit : a Delectatio et dolor ex duplici apprehensione causari possunt, scilicet apprehensione sensus exterioris, et ex apprehensione rationis interioris sive imaginationis. Interior autem apprehensio ad plura se extendit quam exterior, eo quod quaecumque cadunt sub exteriori apprehensione, cadunt sub interiori, sed non econtra. Sola igitur illa delectatio quae ex interiori apprehensione causatur, gaudium nominatur; et similiter, solus ille dolor qui ex apprehensione interiori causatur, nominatur tristitia. Et sicut illa delectatio quae ex apprehensione exteriori causatur, delectatio quidem nominatur, non autem gaudium ; ita ille dolor qui ex exteriori apprehensione causatur, nominatur quidem dolor, non autem tristitia. Sicut ibitur tristitia est quaedam species doloris, sic gaudium delectationis, y, - Haec ille. - Item, ibidem, in solutione tertii, sic dicit : " Sensibilia tactus sunt dolorosa, non solum inquantum sunt improportionata virtuti apprehensiva:, sed etiam inquantum contrariantur naturae. Aliorum vero sensuum sensibilia possunt esse improportionata virtuti apprehensivae; non tamen contrariantur naturae, nisi in ordine ad sensibilia tactus. Unde solus homo, qui est animal perfectum in cognitione, delectatur in sensibilibus aliorum sensuum secundum seipsa; alia vero animalia non delectantur in eis, nisi secundum quod referuntur ad sensibilia tactus, ut dicitur 3. Ethicorum (cap. 10). Et ideo de sensibilibus (a) aliorum sensuum non dicitur esse dolor, secundum quod contrariatur delectationi naturali, sed magis tristitia, quae contrariatur gaudio animali. Si igitur dolor accipiatur pro corporali dolore, quod usitatius est, dolor ex opposito dividitur contra tristitiam, secundum distinctionem interioris et exterioris apprehensionis; licet, quantum ad objecta, tristitia ad plura se extendat quam dolor corporalis. Si vero dolor accipiatur communiter, sic dolor est genus tristitia;, ut dictum est. "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 26, art. 3, in solutione noni, sic dicit : " Tristitia et dolor hoc modo differunt (6), quod tristitia est passio animalis, incipiens scilicet in apprehensione nocumenti, et consummata in operatione appetitus, et ulterius in transmutatione corporis; sed dolor est secundum passionem corporalem ; unde Augustinus dicit, 14. ile Civitale Dei (cap. 7), quod dolor iisi-lalius dicitur in corporibus; et ideo incipit a hesione corporis, et terminatur in apprehensione sensus tactus; propter quod dolor est in sensu tactus, ut in apprehendente (y). "Item, 3. Scntent., dist. 15, q. 2, art. 3, q 2, sic dicit : " In dolore et tristitia duo inveniuntur, scilicet contrarietas contristantis ei dolorem inferentis ad contristatum et dolentem, et perceptio ejus. Et quantum ad haec duo, tripliciter differunt. Primo, quantum ad contrarietatem : quae quidem in dolore attenditur quantum ad ipsam naturam dolentis, qmc per Lusivum corrumpitur; sed in tristitia, quantum ad repugnantiam appetitus ad aliquid quod quis odit. Secundo, quantum ad perceptionem : quae quidem in dolore semper est secundum sensum tactus; in tristitia autem, secundum apprehensionem interiorem. Tectio, quantum ad ordinem istorum duorum : quia dolor incipit in laesione, et terminatur in perceptione sensus (ibi enim completur ratio doloris); sed ratio tristitiae incipit in apprehensione, et terminatur in affectione. Unde dolor est in sensu, sicut in subjecto; sed tristitia est in appetitu. Ex quo patet quod tristitia est passio animalis, sed dolor magis est passio corporalis. Quandoque tamen tristitia, large loquendo, dicitnr dolor. Unde Augustinus (super Psalm. 42) distinguit dolorem animae secundum se, qui proprie dicitur tristitia, et dolorem animae per corpus, qui proprie dicitur dolor. "

Haec ille.

Sciendum tamen quod hoc quod dicit, dolorem esse subiective in sensu, videtur corrigere, 1" 2 , q. 35, art. 1, ubi sic dicit : " Sicut, ad delectationem duo requiruntur, scilicet conjunctio boni, et perceptio hujus conjunctionis, etc, " sicut supra recitatum fuit in secunda conclusione. Idem, ibidem, in solutione primi, sic dicit : a Dolor dicitur esse corporis, quia causa doloris est in corpore, puta cum patimur aliquid nocivum corpori; sed motus doloris semper est in anima : nam corpus non potest dolere, nisi dolente anima, ut dicit Augustinus (12. Sup. Genat, ad liti., cap. 24). ))

Haec ille.

Item, in solutione secundi, sic dicit : " Dolor dicitur esse sensus, non quia sit actus sensitivae virtutis, sed quia requiritur ad dolorem corporalem, sicut ad delectationem . "

Haec ille.

Ex quibus patet quod dolor est passio, subiective exsistens in appetitu sensitivo; et quod, proprie loquendo, consequitur nocumentum corporis, et ejus perceptionem ; et consequenter, consequitur sensum tactus, ut patet ex dictis. Ad tertium dicitur quod directe procedit contra Henricum, potius quam contra nos. Tamen, inquantum potest tangere secundani conclusionem, dicitur, negando minorem : quia, sicut dicit Henricus, dolor non solum praesupponit apprehensionem objecti, immo perceptionem disconvenientis; hoc etiam concedit sanctus Thomas, ut patet in secunda conclusione. Tunc, ad primam improbationem hujus dicti, dicitur quod illae duae cognitiones non sunt aclus unius potentia; vel sensus, sed diversarum : quia unus est aclus sensus exterioris, alius vero sensus interioris. Et de hoc sanctus Thomas, 1 p., q. 78, ari, 4, sic. dicil : " Si animal moveretur (a) solum propter delectabile et contristabile secundum sensum, non esset (fi) necessarium ponere in animali nisi apprehensionem formarum quas percipit sensus. in quibus aut delectatur aut horret. Sed necessarium est animali, ut quaerat aut fugiat aliqua, non solum quia sunt convenientia vel non convenientia ad sentiendum, sed etiam propter alias commoditates et utilitates, sive nocumenta : sicut ovis, videns lupum, fugit, non propter indecentiam coloris aut figurae, sed quasi inimicum naturae; et similiter avis colligit paleam, non quia delectet sensum, sed quia est utilis ad nidificandum. Necessarium est ergo anitii) moreretur. - movetur Pr. (6) esset.

esse Pr. - QUAESTIO 1. 24" mali quod percipiat hujusmodi (a) intentiones, quas non percipit sensus exterior. Et hujus perceptionis oportet esse aliud principium ; cum perceptio formarum sensibilium sit ex immutatione sensibili (6), non autem perceptio intentionum predictarum. Sic ergo ad receptionem formarum sensibilium ordinatur sensus proprius et communis. Ad harum autem formarum tentionem seu conservationem, ordinatur phantasia sive imaginatio, quasi thesaurus quidam formarum per sensum acceptarum. Ad apprehendendum autem intentiones quae per sensum non accipiuntur, ordinatur aestimativa. Ad conservandum autem eas, memoria vel vis memorativa, quae est thesaurus quidam hujusmodi (j) intentionum. Cujus signum est : quia principium memorandi fit animalibus ex aliqua hujusmodi intentione, puta quod est nocivum, vel (S) conveniens; et ipsa ratio praeteriti, quam attendit memoria, inter hujusmodi intentiones computatur. Considerandum est autem quod, quantum ad formas sensibiles, non est differentia inter homines et alia animalia: similiter enim immutantur (e) a sensibus exterioribus. Sed quantum ad praedictas intentiones, est differentia. Nam alia animalia percipiunt hujusmodi intentiones solum naturali quodam instinctu, homo autem etiam per quamdam collationem. Et ideo quae in aliis animalibus dicitur xstimativa naturalis, in homine dicitur cogitativa; quae, per collationem quamdam, hujusmodi(Qintentiones adinvenit. Unde etiam dicitur ratio particularis, cui medici assignant determinatum organum, scilicet mediam partem capitis; est enim collativa intentionum individualium, sicut ratio collativa est intentionum universalium. "

Haec ille.

Ex quibus patet quae potentia apprehendit objectum sensibile, et quae percipit intentionem convenientis vel disconvenientis, ad quae sequitur passio doloris corporalis. Ad secundam improbationem, dicitur quod, quidquid sit de sensibus exterioribus, tamen sensus interior, qui dicitur aestimativa vel cogitativa, potest cognoscere multas intentiones relativas; cujusmodi sunt amicus, inimicus, conveniens, disconveniens, bonum, nocivum; et hoc, quantum ad quia est, licet non quantum ad quid est. Et de hoc sanctus Thomas, 3. Sentent., dist. 26, q. 1, art. 1, insolutione quarti, sic dicit : " Sicut animalia cognoscunt rationem convenientis et nocivi, non per inquisitionem rationis, ut homo, sed per instinctum naturae, quae dicitur aestimatio; ita cognoscunt aliquid quod futurum est, sine hoc quod cognoscant rationem futuri, non conferendo praesens ad futurum, sed (a) hujusmodi.

hujus IV. instinctu naturali, secundum quod aguntur ad aliquid agendum, vel ex impulsu natura? interioris, vel exterioris; sicut quando agunt aliquid ad praecavendum de futuris quae dependent ex motu coeli, quasi ex eo impulsa, etc. s

Haec ille.

Item, I 2 , q. 46, art. 4, in solutione secundi, sic dicit: a Bruta animalia habent instinctum naturalem divina ratione eis inditum, per quem (a) habent motus interiores et exteriores similes motibus (6) rationis. "

Haec ille.

Simile ponit, q. 40, art. 3 (ad l ); et multis aliis locis. Cum autem arguens dicit quod, si intentiones sunt objecta alterius potentiae, oportet ponere duos visus, et duos auditus, etc,

patet quod consequentia non valet; quia hujusmodi (7) intentiones percipiuntur per sensum interiorem, ut supra dictum est; et hoc, loquendo de convenienti et nocivo naturae ipsius animalis. Utrum autem conveniens et disconveniens ipsi sensui exteriori secundum se, puta visui, vel convenientia vel disconvenientia cognoscantur (0) solo sensu interiori, an etiam (e) ipso sensu exteriori, dubium es.se potest. Videtur tamen dicendum quod solo sensu interiori : quia, licet sensus exterior delectetur in objecto sibi proportionato, et contristetur in sibi improportionato, non tamen oportet quod cognoscat hujusmodi (S) intentiones; quia talis delectatio potius est naturalis quam animalis, ideo non requirit praecognitionem hujusmodi intentionum. De hoc sanctus Thomas, 1 p., q. 80, art. 1, in solutione tertii, sic dicit : " Unaquaeque potentia animae est quaedam forma, seu natura; et habet naturalem inclinationem in aliquid. Unde unaquaeque appetit objectum sibi conveniens, naturali appetitu; supra quem est appetitus animalis, consequens apprehensionem, quo appetitur aliquid, non ea ratione qua (r,) est conveniens ad actum illius vel illius potentia;, utpote visio ad videndum, et auditio ad audiendum, sed quia est simpliciter conveniens animali. "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 22, art. 3, in solutione quinti, sic dicit : a Unaquaeque potentia appetit suum objectum appetitu naturali; sed appetitus animalis ad specialem potentiam animae pertinet. Et quia appetitus naturalis, est determinatus ad unum, animal autem sequitur apprehensionem, inde est quod singulae potentiae appetunt bonum determinatum ; sed vis appetitiva appetit quodcumque bonum apprehensum, j

Haec ille.

Verumtamen non apparet mihi magnum inconveniens, si diceretur quod potentiae apprehensivae sensitivae (i)quem. - quam Pr. (y) hujusmodi.

hujus Pr. (1) etiam. - Om. Pr. V. - 16 exteriores uno et eodem actu apprehendant suum proprium et per se objectum, et aliquid ad hoc per se consequens, puta convenientiam aut disconvenientiam objecti ad potentiam; sicut apprehendunt objectum proprium et sensibile commune, puta magnitudinem, distantiam, numerum, motum, figuram, et hujusmodi. Nec ex hoc potest argui duplicitas potentias; sed solum posset argui ex duplicitate primi et per se objecti, etc. Ad quartum dicitur quod similitudo nihil valet : quia distantia vel propinquitas sunt relativa secundum esse; bonum autem et malum sunt relativa secundum dici. Et idem est de convenienti et disconvenienti, ut sunt objecta passionum. Conceditur tamen quod nec hic nec ibi relatio est principalis ratio causandi delectationem aut tristitiam ; sed absolutum sub tali relatione. Nec ipsa relatio est solum causa sine qua non, immo causa vel concausa per quam, potissime quia, sicut dictum est, talis respectus aut relatio non facit relativum secundum esse, sed secundum dici.

Item, advertendum est quod de relatione aut respectu possumus dupliciter loqui. Uno modo, quantum ad habitudinem ad aliquid extrinsecum suo fundamento, puta ad terminum; et quantum ad hoc, non potest, inquantum hujusmodi, esse principium alicujus motionis vel actionis, nec principale, nec secundarium. Alio modo, potest considerari quantum ad esse quod habet in subjecto vel fundamento suo; et isto modo, relatio, si sit realis^ potest esse comprincipium vel concausa alicujus motionis vel actionis; ad minus, potest esse comprincipium movendi sensum aut rationem ad sui cognitionem, et causandi speciem intelligibilem vel sensibilem. Et consimiliter, potest esse comprincipium movendi appetitum sensitivum aut intellectivum : quia in motionibus istarum potentiarum vitalium, videlicet (x) cognitivarum et appetitivarum, non requiritur ita grossa realitas sicut in aliis motoribus potentiarum non vitalium, puta in calefactivo, frigefactivo, et similibus. Ad argumentum pro parte affirmativa conclusionis, respondit sanctus Thomas, 3 p., q. 13, art. 3, in solutione primi, dicens quod " Verbum Damasceni intelligendum est quantum ad voluntatem divinam Christi : quia, sicut ipse dicit (de Fid. orth., lib. 3), cap. 14 (6), beneplacito diuinas voluntatis permittebatur carni pati et operari qux erant sibi propria ".

Haec ille. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen. (a) videlicet. - licet Pr. (6) 14. - praececlenti Pr.