ARTICULUS II.

PONUNTUR ODJECTIONES jj 1.

Contra primam conclusionem Argumenta Scoti. - Quantum ad secundum articulum, arguitur contra conclusiones. Et quidem, contra primam arguit Scotus (dist. 9, q. 1), probando quod Christus sit adorandus adoratione latriae, ratione humanitatis, et quod humanitas sit ratio talis adorationis. Primo. Quia summum dominium non consequitur immediate divinam naturam : quia, secundum Augustinum (5. de Trinitate, cap. ult.), Deus non fuit dominus (z) creatura nisi ex tempore, sicut creatura fuit serra; summum ergo (6) dominium est ratione creationis, per quam creatura accepit totum esse suum a Deo. Sed tanta ratio dominii videtur Deo competere propter redemptionem , sicut propter creationem. Igitur ita debetur cultus latriae Redemptori (y), ut Redemptor, ratione redemptionis, sicut Creatori, ratione creationis. Assumptum de aequalitate (3) dominii in Creatore et Redemptore, respectu creati et redempti, probatur multipliciter. Primo, per illud (1. ad Corintli., 6, v. 20): Empti estis pretio magno, etc. Ergo sum servus ejus, quia redemptus. Confirmatur per Gregorium : Nihil nasci profuit, nisi redimi profuisset (s); lanium ergo boni (0 confertur per redemptionem, quantum per creationem. Quod confirmatur : quia per redemptionem confertur bonum gratia; et gloria?, sed per creationem tantum bonum naturae. Ex isto concluditur quod, cum Christus fuerit Redemptor secundum humanam naturam, ergo, secundum istam, ut secundum rationem adorandi, non ut absolute haec humanitas, sed (-r,) ut ipsa fuit ratio redimendi, debetur Christo adoratio quae et Creatori.

Hice Scotus. S 2. - CONTRA SECUNDAM CONCLUSIONEM I. Argumentum Henrici. - Contra secundam conclusionem arguit Henricus, 4. Quodlibeto, q. 2 : Latria, inquit, nulla imago est adoranda ; quia Deo nulla potest fieri imago, dicente Damasceno (de Fid. orth.), lib. 4, cap. 16 : Infigurabilis Dei quis potest facere imaginem ? Et ideo in veteri testamento non erat usus imaginum , nec in lege natura?, seci in lege gratiae, postquam Deus factus est homo.

II. ArgumentumDurandi.- Contra eamdem U) arguit Durandus (dist. 9, q. 2), quod nulla imago sit adoranda adoratione latriae. Quia, quantumcumque sit unus et idem motus anima:, quo fertur in imaginem, ut imago, et in rem, nunquam tamen anima dicit imaginem, inquantum est imago, esse idem cum exemplari, neque signum, inquantum signum, esse idem cum signato; sed semper est inter ista distinctio in re et in conceptione animae. Habitudo enim eorum ad invicem, est relativa; relativi autem esse, est ad aliud esse ; et ideo quod attribuitur exemplari vel signato, nunquam attribuendum est imagini vel signo, quantumcumque considerentur sub relatione imaginis vel signi. Et ideo, proprie loquendo, nunquam reverentia exemplaris vel signati debetur signo vel imagini. III. Argumenta Holcot.

Ad idem (6) arguit Holcot, in Postilla super librum Sapientia:, lect. 57. Primo. Quia latria est honor soli Deo debitus. Sed nulla imago est Deus. Ergo nulli imagini debetur talis honor. Ergo contradictionem includit, dicere quod latria sit honor soli Deo debitus, et tamen quod debeatur imagini Christi. Seeundo. Si idem honor debetur Christo et imagini, ergo idem honor debetur lapidi et Christo; ei per consequens, idem honor debetur Deo et creaturae; quod non est dicendum. Terlio. Quia qui honorat aliquem honore latria?; confitetur illud esse Deum. Ergo, si aliquis possit licite adorare imaginem cultu latriae, potest licite profiteri, protestari et confiteri aliud a Deo esse Deum. J3.

Contra tertiam conclusionem Argumentum Durandi.

Contra tertiam conclusionem arguit Durandus (dist. 9, q. 2,ad3""M, quoad illud quod adducitur de 3. Sententiarum ( dist. 9, q. 1, art. 2, q 4), scilicet quod ipsi cruci in qua Christus pependit, debeatur aliquis honor in se, ut est res quiedam Christi,

dicens quod istud non valet. Quia illud quod non potest esse subjectum susceptivum sane litatis vel virtutis, non potest esse secundum se terminus adorationis. Sed lignum crucis in qua Christus pependit, non est subjectum susceptivum sanctitatis aut virtutis. Ergo secundum se non potest esse terminus adorationis. Nunquam ergo cruci Cbristi debetur aliquis honor, nisi inquantum ducit in rememorationem Christi; quod facit figurata, vel signata (a). Aliae autem solum hoc faciunt ratione figurae.

Haec ille. Et in hoc secundus articulus terminatur. Amen. PONUNTUR SOLUTIONES g i.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Quantum ad lertium articulum, restat praefatis obiectionibus respondere. Et ideo ad argumenta Scoti contra primam conclusionem dicitur. Et Ad primum quidem, dicitur primo, quod summum dominium, si accipiatur pro relatione temporali ad creaturam Deo subjectam et servientem, non consequitur immediate divinam essentiam, nec etiam divinam potentiam, hoc modo, quod, ea sola posita, sine quocumque extrinseco termino, insurgat relatio dominii; sicut nec similitudo immediate consequitur qualitatem illo modo; quia omnis relatio requirit fundamentum et terminum. Si autem arguens intelligat quod relatio dominii non consequitur divinam essentiam vel potentiam immediate, hoc modo quod requirit aliquod fundamentum ex parte Dei, praeter divinam essentiam et ejus attributa, puta aliquod creatum,

falsum est. Nec dictum Augustini contra hoc militat: quia non ideo ex tempore Deus habet relationem dominii ad creaturam, quia ex tempore habeat fundamentum illius relationis; sed ideo quia ex tempore, et per creationem, incipit terminus illius relationis, licet fundamentum sit aelernum. Dicitur secundo, quod prima facie videretur quod non tanta ratio dominii competit Deo, respectu creaturae, ratione redemptionis, sicut ratione creationis. Tum quia opus redemptionis fundatur in opere creationis; non enim redimitur, nisi quod creatum est ad imaginem Dei. Tum quia opus redemptionis non consummatur nisi per creationem; quia gratia et gloria sunt per creationem. Tum quia opus redemptionis non conservatur nisi per creationem ; quia creatio et conservatio sunt eadem actio in Deo, ut visum est in secundo (2. Scntcnt., dist. i, q. 2). Tum quia opus creationis se extendit ad omnia quae sunt in creatura, non autem opus redemptionis ad omnia quae sunt in redempto. Tum quia opus creationis arguit primarium dominium, non autem opus redemptionis, ut proscindit ab opere creationis. Sed, istis non obstantibus, conceditur quod tanta ratio dominii competit Redemptori sicut Creatori, propter rationes quas arguens adducit; quibus annuit sania) re? signata. - ei non figurata Pr. etus Thomas, l 2 , q. 113, ari. 9, ubi determinat, post Augustinum, quod justificatio impii est majus opus quam creatio coeli et terroe. Dicit enim sic : " Opus aliquod potest dici magnum dupliciter. Uno modo, ex parte modi agendi; et sic maximum est opus creationis, in (a) quo ex nihilo (6) aliquid fit. Alio modo potest opus dici magnum, propter magnitudinem ejus quod fit; et secundum hoc, majus opus est justificatio impii, quae terminatur ad bonum aeternum divinae participationis, quam creatio coeli et terne, quae terminatur ad bonum naturae mutabilis. Et ideo Augustinus, cum dixisset (in Joannem, tiact. 72) quod majus est ut ex impio fieret justus, quam creare caelum et terram, subjungit: Coelum enim et terra transibit, praedestinatorum autem salus et justificatio permanebit. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione secundi, sic dicit : " Bonum universi est majus quam bonum particulare unius, si accipiatur in eodem genere utrumque. Sed bonum gratiae unius est majus quam bonum natura? totius universi. "

Haec ille.

Similiter ponit, 4. Sentent., disi. 17, q. 1, ait. 5, q 1.

Ex quibus patet quod opus creationis non majus est opere redemptionis, si loquamur de creatione bonorum naturalium, immo minus; ei consequenter, quod opus redemptionis cum suo effectu, tantum vel majus exigit et infert dominium quam opus creationis bonorum pure naturalium. Dicitur terlio, quod, dato quod ista duo opera arguant aequale dominium, argumentum nihil concludit contra nos; quia dicetur quod, sicut divinitas est primum principium creationis, ita et redemptionis, et non humanitas. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 48, ait. 5 : a Ad hoc, inquit, quod aliquis redimat, duo requiruntur : scilicet actus solutionis, et pretium solutum. Si enim aliquis solvat, pro redemptione alicujus rei, prelium quod (6) non est suum, sed alterius, non ipse dicitur redimere principaliter, sed magis ille cujus est pretium (e). Pretium autem redemptionis nostrae est sanguis Christi, vel vita ejus corporalis, quae est in sanguine, quem ipse Christus exsolvit. Unde utrumque eorum ad Christum pertinet immediate, inquantum est homo; sed ad totam Trinitatem, sicut ad causam primam et remotam, cujus erat et ipsa vita Christi, sicut primi auctoris (^), et a qua inspiratum fuit homini Christo ut pateretur pro nobis. Et ideo esse immediate Redemptorem, est proprium Christi, inquantum est homo; quamvis ipsa redemptio possit attribui toti Trinitati, sicut primae causae. "

Haec ille.

Item, ibidem, primo loco, arguit sic : (o) nihilo. - nullo Tr. Ii) pretium quod. - si Pr. " Dicitur, inquit, in Psalmo (30, v. 6) : Redemisti me, Domine, Deux veritatis. Sed esse Dominum Deum veritatis, convenit toti Trinitati. Ergo non est proprium Christo. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : " Dicendum, inquit, quod Glossa sic exponit : Tu, Domine, Deus veritalis, redemisti me in. Christo clamante : In manus luas commendo spiritum meum. Et sic redemptio immediate pertinet ad hominem Christum, principaliter autem ad Deum. " Item, secundo loco, arguit sic : a Ille dicitur redimere, qui dat pretium redemptionis. Sed Deus Pater dedit Filium suum redemptionem pro peccatis nostris, secundum illud Psalmi (HO, v. 9): Redemptionem misit Dominus populo suo; ubi (a) Glossa dicit : id est, Christum, qui dat redemptionem captivis. Ergo non solum Christus, sed etiam Deus Pater nos redemit. " Ecce argumentum. Sequitur responsio : a Dicendum, inquit, quod pretium nostra redemptionis homo Christus solvit immediate, sed de mandato Patris, sicut primordialis auctoris (6). "

Haee ille.

Ex quibus patet quod, sicut tota Trinitas est primum principium creationis, ita et redemptionis; et consequenter, non humanitas, sed divinitas; hoc addito, quod nec humanitas, nec aliqua ejus pars, fuit sufficiens pretium redemptionis, nisi ex unione ad divinitatem in persona Verbi. De hoc sanctus Thomas, 3 p., q. 48, art. 6, sic dicit : " Duplex est efficiens : principale, et instrumentale. Efficiens quidem principale humanae salutis, Deusest. Quia vero humanitas Christi est divinitatis instrumentum, ex consequenti omnes actiones et passiones Christi instrumentaliter operantur, in virtute divinitatis, ad salutem humanam. Et secundum hoc, passio Christi efficienter (y) causat salutem humanam. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione ad primum, sic dicit : " Passio Christi, relata ad Christi carnem, congruit infirmitati assumptio. Relata vero ad divinitatem, consequitur ex ea virtutem (3) infinitam, secundum illud 1. Corinth. 1 (v. 25) : Quod infirmum est Dei, fortius est hominibus; quia scilicet ipsa infirmitas Christi, inquantum est Dei, habet virtutem excedentem omnem virtutem humanam. " Item, in solutione secundi, sic dicit : " Passio Christi, licet sit corporalis, habet tamen (s) virtutem spiritualem ex divinitate unita, etc. " -Ex quibus patet ad argumentum. Quia, licet humanitas Christi operata sit ad nostram redemptionem, hoc tamen fecit ut agens instrumentale et secundarium et minus principale, et non ut agens principale aut primarium; et semper fuit ut quo, et non ut quod. Et ideo non arguitur quod humanitas fuerit ratio adorationis latriae ; quia nihil est ratio talis adorationis, nisi sit primaria ratio dominii et creationis, ac redemptionis, justificationis ac glorificationis rerum. S; 2. - Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumentum Henrici.

Ad primum contra secundam conclusionem, respondet Bernardus de Gannato, quod immo imago crucifixi, inquantum repraesentat divinum suppositum crucifixum, adoranda est adoratione latriae. " Certum, inquit, est enim quod Deo debetur vera latria. Deus (oO autem vere crucifixus est. Et ideo, quia non stat mens in imagine ut est res, sed ut repraesentat Deum crucifixum, imago crucifixi debet adorari latria. Dei autem, ut Deus non humanatus, non potest esse aliqua imago ipsum repraesentans perfecte, sed solum ut effectus causam. "

Haec ille. II. Ad argumentum Durandi.

Ad argumentum quod est Durandi, dicitur primo, quod, cum anima vel aliqua ejus potentia fertur in imaginem ut imago est, licet non affirmet quod imago est res cujus est imago, non tamen oportet quod quolibet tali actu neget unum ab alio, aut formet duos conceptus distinctos de illis; immo, eodem conceptu, potest utrumque concipere, unum in ordine ad aliud. Nec valet ratio in oppositum : quia, sicut illa quae sunt unum in re, potest intellectus diversis conceptibus concipere, ita illa quae sunt realiter distincta, potest unico conceptu concipere, et judicare quomodo unum illorum est ad aliud, licet non habeat semper duos conceptus totaliter distinctos, quorum unus sit ad alium, potissime in relativis, quorum unum clauditur in conceptu alterius.

Dicitur secundo, quod, licet signum et signatum, exemplaret imago, realiter, semper, et quandoque conceptibiliter distinguantur; tamen quandoque, et philosophi, et theologi, ea quae dicuntur de uno, attribuunt alteri; sicut dicit sanctus Thomas, de Veritate, q. 4, art. 8, ubi quaerit : Utrum omne quod factum est, sit vita in Verbo. Unde, ibidem, sic dicit : " Similitudo creaturas in Verbo, est vita ejus. Similiter etiam similitudo creatura est quodammodo ipsa creatura, per modum illum quo dicitur quod anima est quodammodo omnia. Unde ex hoc quod similitudo creatura in Verbo, est productiva et motiva creaturae in propria natura exsistentis, quodammodo contingit ut creatura seipsam moveat, et ad esse perducat (6), inquantum scilicet producitur in esse, et movetur a sua similitudine in Verbo exsistente. Et ita similitudo creaturae in :. - QUAESTIO I. HI Verbo, est quodammodo vita creaturae. "

Haec ille.

Et in multis aliis locis dicit quod ideo omnis creatura dicitur esse vita in Deo, quia similitudo et idea creaturae est vita in Deo. -

Dicitur terlio, quod reverentia quae exhibetur signato et exemplato, non debet exhiberi signo vel imagini seorsum a signato et exemplato, nec ut est res quaedam distincta, sed inquantum est unum cum exemplato et signato. Nec reverentia sistit (a) in imagine, sed tendit (6) ad exemplar : ut sic adorare crucem, sit adorare Christum crucifixum, ut est propter nos crucifixus; ita quod Christus et crux sint unum totale objectum adorationis; tamen talis adorationis ratio non est crux, sed divinitas crucifixi. III. Ad argumenta Holcot.

Ad primum Holcot, dicitur quod latria est honor soli Deo debitus per se ; sed de per accidens, vel per aliud, potest exhiberi aliis a Deo. Et hoc declarat Durandus (dist. 9, q. 2), dicens quod " honor Iatriae, vel cujuscunque alterius reverentia;, potest alicui exhiberi dupliciter : scilicet per se, et per accidens. Per se exhibetur ei in quo est causa talis honoris; per accidens autem, exhibetur ei in quo non est causa talis honoris, sed habet aliquam habitudinem ad illud in quo est causa. Potest autem aliquid habere habitudinem ad Deum, cui per se debetur honor Iatriae, dupliciter : uno modo, quia incidit in idem secundum (y) suppositum, sicut est humanitas Christi; alio modo, quia non tendit (5) in idem secundum suppositum, sed habet solam habitudinem extrinsecam ad ipsum, ut Mater, crux et imago, etc. ".

Haec ille.

Ex quibus patet ad argumentum. Ad secundum dicitur quod consequens quod infertur ibi, non est inconveniens, scilicet quod idem honor debetur Deo et creaturae, sane intelligendo, scilicet quod idem honor qui debetur Deo per se, potest exhiberi creaturae per accidens, non ut seorsum a Deo tali adoratione adoretur, sed simul cum Deo. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 25, art. 3, in solutione secundi : a Apostolus, inquit, prohibet communicare infructuosis operibus gentilium ; communicare autem eorum operibus utilibus, non prohibet. Adoratio autem imaginum est inter infructuosa opera computanda, quantum ad duo. Primo quidem , quantum ad hoc quod quidam eorum adorabant ipsas ut quasdam res, credentes in eis aliquid veri numinis esse, propter responsa quae daemones in eis dabant, et alios mirabiles effectus hujusmodi. Secundo, propter res quarum erant imagines; statuebant enim imagines aliquibus creaturis, quas in eis veneratione latriae venerabantur. Nos autem adoramus adoratione Iatriae imaginem Christi, qui est verus Deus, non propter ipsam imaginem, sed propter rem cujus est imago. "

Haec ille. Ad tertium dicitur quod major est vera, si intelligatur de illo quod per se adoratur latria, et est ratio talis adorationis. Falsa est autem , si intelligatur de illo cui exhibetur (alis adoratio solum de per accidens, nec ut rationi adorationis. Modo creatura isto secundo modo adoratur veneratione Iatriae, et non primo modo, ut dictum est. Jj 3.

Ad argumentum contra tertiam CONCLUSIONEM Ad argumentum Durandi.

Ad argumentum contra tertiam conclusionem, conceditur totum argumentum ; quia illud quod sancius Thomas dicit in 3. Sententiarum, videtur correxisse in 3 p. (q. 25, art. i), ubi expresse dicit, ut allegatum est in tertia conclusione, quod rei inanimatae, aut insensibili, vel irrationali, non debetur alius honor seorsum ab honore qui debetur naturae rationali, ratione cujus res irrationalis veneratur secundum idem. Ad argumentum pro parte negativa quaestionis, respondet sanctus Thomas, 3 p., q. 25, art. 2, in solutione tertii, dicens : " Adoratio latriae non exhibetur humanitati Christi, ratione sui ipsius, sed ratione divinitalis cui unitur, secundum quam Chrislus non est minor Patre. "

Haec ille. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen.