ARTICULUS III.

PONUNTUR SOLUTIONES sj 1.

Ad argumenta contra primam CONCLUSIONEM Ad argumenta Scoti.

Quantum ad tertium articulum, respondendum est omnibus supradictis. Et idcirco, ad argumenta Scoti primo loco contra primam nostram conclusionem et pro sua prima conclusione inducta, dicitur Ad primuni quidem, quod universale potest sumi quadrupliciter. Primo modo, materialiter, vel pro suo materiali, quod denominatur universale actu, vel potentia. Secundo modo, formaliter, vel pro suo formali, a quo denominatur. Tertio modo, pro aggregato, vel composito ex utroque. Quarto modo, pro materiali, ut est sub formali; aliud enim est dicere A sub B, et compositum ex A et B, ut aliquando videbitur latius. Sed, si loquamur de universali primo modo, dicitur quod illud nullo modo est per actum intellectus nostri; quia tale universale est natura exsistens in singulari vel singularibus realiter. Sed, si loquamur de universali secundo modo, dicitur quod illud est totaliter per actum intellectus; quia illud quo aliquid dicitur formaliter universale in actu, est intentio quaedam facta per intellectum. Si autem sit sermo de universali tertio inodo, dicitur quod illud est partini in re extra, et partim ab intellectu. Et similiter, quarto modo sumendo universale, totum est in re quantum ad illud quod dicit in recto; sed quantum ad illud quod dicit in obliquo, per modum connotati, est ab intellectu. Haec distinctio elici potest ex dictis sancti Tlioniiu in diversis locis. Ipse namque, in scripto super 7. Mrlaplijisiciit (lect. 13), exponens illud capitulum, Quoniam vero de substantia, sic dicit: " Universale dupliciter polest accipi. Uno modo, pro ipsa natura cui intellectus attribuit intentionem universalis; et sic universalia, ut genera et species, substantiam rerum significant, et praedicantur in quid. Animal enim significat (oc) substantiam ejus de quo praedicatur, et homo similiter. Alio modo potest accipi universale, inquantum est universale, id est, secundum quod natura praedieta subest intentioni universalitatis, id est, secundum quod consideratur animal, vel homo, ut unum in mullis. Et sic posuerunt Platonici hominem et animal in sua universalitate esse substantias. Quod Aristoteles in hoc capitulo intendit reprobare, ostendens quod animal commune, vel homo communis, non est aliqua substantia in rerum natura; sed hanc communitatem habet forma animalis, vel hominis, secundum quod est intellecta, vel in intellectu, qui unam formam accipit in inultis communem, inquantum abstrahit eam ab omnibus individuantibus. "

Haec ille.

Item, in tractatu de Genere (cap. 5), sic dicit : a Universale dicitur dupliciter. Uno modo, ipsa natura, cui intellectus, propter aliquid in ea inventum, intentionem universalitatis attribuit; et sic universalia rerum naturas significant, et praedicantur in quid. Animal namque dicit substantiam illius de quo praedicatur, et homo similiter. Et isto modo, non est unum in multis; immo, natura praedicatorum semper multiplicatur in subjectis : quot enim sunt homines, tot sunt animalia. Alio modo dicitur universale, natura illa sub intentione universalitatis sibi attributa; et sic, propter uniformitatem rationis inventam in intentione quae fit per remotionem a materialibus conditionibus et omni diversitate, est unum in inultis : sic enim multi homines sunt unus homo, et inulla animalia unum animal. In re igitur nihil est commune multis : Quia quidquid est in re, est singulare, uni soli communicabile. Quod autem commune est, agitur per intellectum : intellectus enim facit universale in rebus, ut dicit Commentator, super 1. de Anima (cononi. 8). "

Haec ille.

Item, 1. Sentent., dist. 19, q. 5, ari. 1, sic dicit : " Eorum quae significantur nominibus, invenitur triplex diversitas. Quaedam enim sunt, quae secundum totum esse completum sunt extra animam; et hujusmodi sunt entia completa, sicut homo et lapis. Quaedam autem sunt, quae nihil habent extra animam, sicut somnia (6), et imaginatio chimerae (y). Quaedam autem sunt, quae liabent fundamentum in re extra animam ; sed complementum (a) rationis eorum, quantum ad id quod est formale, est per operationem animae, ut patet in universali. Humanitas enim est aliquid in re; non tamen ibi habet rationem universalis, cum non sit extra animam aliqua Immanitas multis communis; sed secundum quod accipitur ab intellectu, ei adjungitur, per operationem intellectus, intentio, secundum quam dicitur species, etc. "

Haec ille. His suppositis, dicitur quod universale, quoad suum materiale, praecedit actum intellectus; sed, quoad suum formale, sequitur actum intellectus agentis, sicut prima responsio ibidem data ponit. Quae est etiam sancti Thomae, 1 p. q. 79, art. 3, ubi sic dicit: (c Secundum opinionem Platonis, nulla necessitas erat ponere intellectum agentem, ad faciendum intelligibilia in actu , sed forte ad praebendum lumen intelligibile in intellectu. Posuit enim Plato formas rerum naturalium sine materia subsistere, et per consequens eas intelligibiles esse, quia per hoc aliquid est actu intelligibile, quod est immateriale; et hujusmodi vocabat species sive ideas rerum ; ex quarum participatione dicebat et materiam corporalem formari, ad hoc quod individua naturalia constituerentur in propriis generibus et speciebus, et intellectus nostros, ad hoc quod de generibus et speciebus rerum scientiam haberent. Sed quia Aristoteles non posuit formas rerum naturalium subsistere sine materia (formae autem in materia exsistentes, non sunt intelligibiles artu), sequebatur quod naturae seu forniae rerum sensibilium, quas intelligimus, non essent intelligibiles actu. Nihil autem reducitur de potentia in actum nisi per aliquod ens actu, sicut sensus fit in actu per sensibile. Oportebat igitur ponere aliquam virtutem (6) ex parte intellectus, quae (y) faceret intelligibilia in actu per abstractionem specierum a conditionibus materialibus; et haec est necessitas ponendi intellectum agentem. "

Haec ille.

Tunc, cum arguens impugnat hanc solutionem,

dicitur Ad prima in impugnationem, quod recte concludit quod nullum universale, quoad suum formale, est substantia. Et hoc concedit Aristoteles, 7. Metaphysicis (t. c. 45); et sanctus Thomas (ibid., lect. 13) (S). Item, in tractatu de Genere (cap. 9), ubi sic dicit : " Quod autem substantia praedicetur de subjecto, hoc habet inquantum peractum rationis induit naturam accidentis. Quod enim nostra ratio facit circa substantiam, accidens est, et non substantia. Et ideo Philosophus, in lib. Praedicamentorum (cap. de Substantia), dicit, secundas (i) complementum.

completum Pr. substantias, per quamdam nominis similitudinem, hoc. aliquid significare, quod est proprium substantias, ut cum dicitur homo vel animal. Sed secundum rei veritatem, magis significant (a) quale quid, inquantum per actum rationis transeunt in similitudinem accidentis, non amittendo propriam substantiam in rerum natura, sed accipiendo rationem uniformitatis (6) in anima. Et ideo dicit illas significare (y) quale quid; quia qualitatem, id est, uniformitatem, per quam fiunt universalia per actum rationis, circa substantias quasdam , scilicet res particulares, determinant, quae proprie sunt quid (o). Ex dictis patet quod, considerando entitatem rerum in se, sicut facit primus philosophus, in substantia nulla foret praedicatio unius de altero; quae tamen (s) in substantia reperitur secundum logicum, secundum quem (0 substantia quodammodo induit similitudinem inhaerentiae accidentalis, ubi est proprie dici de altero etiam secundum primum philosophum. "

Haec ille. Ex quibus patet propositum, scilicet quomodo omne universale, quoad suum formale, dicit accidens.

Cum autem ulterius infert arguens, quod nullum universale est in genere substantiae,

patet quod consequens potest concedi de universali formali, vel composito.

Cum autem infert quod nullum universale praedicatur in quid, etc;

negatur consequentia ad unum sensum, licet concedi possit ad alium. Nam universale, sumptum pro materiali praecise, et ut praescindit ab omni intentione intellectus, et ab omni communicantia et habitudine ad illam, nullo modo praedicatur in quid , nec in quale. Sumptum vero prout subest tali intentioni, et cum ejus communicantia, potest pi-rdicari in quid. Cujus ratio est, quia, ut dicit sanctus Thomas, in tractatu de Genere (cap. 9), " Ex predictis, inquit, patet quare et quomodo genus de contentis sub eo praedicatur. Non enim est praedicatio generis de specie denominativa, sicut est praedicatio materiae de re materiali, et accidentis de subjecto : eadem namque res est penitus animal, quod praedicatur de homine, et homo; sed album, quod praedicatur de homine, non est unum penitus, nec idem cum homine, cum unum sit accidens, aliud vero substantia. Cum igitur genus de specie praedicatur, cum ratione uniformitatis communiter se babeat ad omnia contenta sub eo, erit necesse ipsum univoce praedicari,, quod est praedicari secundum nomen et rationem. Non enim est alia ratio animalis, quando praedicatur de equo, et quando praedicatur de homine; immo una et eadem est ratio, per Ie) quid.

quod Pr. (i) quae tamen. - Om. Pr. QUAESTIO III. ([nam de utroque praedicatur, sicut et nomen (et) idem est. Et hoc facile est videre, si consideretur natura animalis, vel alterius superioris, quod praedicatur de suis inferioribus; quia natura absoluta praedicabilis recipit unitatem vel pluralitatem a subjecto vel subjectis. Naturam igitur animalis praedicari , est quod dicat (6) totum respectu illius de quo praedicatur, et non partem; quia pars non praedicatur de toto. Non autem accipitur ut totum integrale, quia tale non praedicatur nisi de omnibus partibus simul sumptis; sed ut totum universale, quod praedicatur de qualibet parte. Sic igitur accepto animali, nihil potest sibi attribui, nisi quod est per se de ratione ejus, ut substantia animata sensibilis. Quidquid autem aliud sibi attribuitur, falso sibi attribuitur, ut esse unum , vel plura. Si enim unum esset de intellectu ejus, cuicumque conveniret ipsum genus, et ipsum similiter conveniret : sicut, si de homine et asino praedicaretur, et ipsum (y) unum similiter de eis diceretur; quod falsum est. Neque multa sunt de ejus intellectu; aliter, cum praedicetur de Socrate, Socrates esset multa animalia. Utrumque tamen potest sibi accidere, per illud scilicet de quo praedicatur. Si enim illud fuerit unum, et animal (6) erit unum : sicut, quando praedicatur de uno homine, est unum animal; et quando praedicatur de pluribus, erit plura. Et hoc accidit sibi, praedicari scilicet de homine. Non enim est de intellectu animalis praedicari de homine; quia tunc homo praedicaretur de asino, cum animal praedicetur de asino : de quocumque enim praedicatur aliquid, de eo praedicatur illud quod est de intellectu praedicati, per regulam Philosophi, in Praedicamentis (tract. 1, cap. 3): Quandocumque alterum de altero praedicatur, etc. Similiter esse in aequo (V) cum homine, vel esse in plus, non convenit animali praedicato de homine per suum intellectum, sed utrumque potest sibi accidere. Si enim, cum dicitur, homo est animal, consideretur natura animalis absoluta, sic non erit in plus (fy animal quam homo; immo in aequo (r)) cum homine. Aliter absoluta ratio ejus non multiplicaretur ad multiplicationem subjectorum. Unitas enim illa non descendit sub animali. Et sic nihil reale erit in praedicato, quod non sit in subjecto. Animal enim non est aliquid in plus quam homo. Et sic accidit sibi non esse in plus quam homo; quia accidit sibi praedicari de homine, ut dictum est. Si autem consideretur hice natura, ut subjecta intentioni universalitatis propter uniformitatem quam accipit ab anima, sic erit in plus et communius quam subjectum de quo praedicatur; quia a parte pi-aedicati servatur uniformitas illa, non autem a parte subjecti; et sic non plurifi-catur praedicatum ad plurificationem subjectorum : immo manet unum de multis praedicatum, ut dictum est. Et quia hoc logicum est, ideo, secundum eum, non convertitur consequentia subsistendi (a) ab animali ad hominem, ab animali, inquam (?), quod de homine praedicatur. Simpliciter autem accipiendo animal, sine intentione universalitatis, proprie non est praedicabile; quia sic est prima substantia, quae neque in subjecto est, neque de subjecto dicitur. Sed accipiendo animal et hominem sub intentione universalitatis, quo modo individuum accipi non potest propter repugnantiam universalitatis ad principia individualia, animal et homo dicuntur substantiae secundae, quarum est de subjecto praedicari, ut habetur in Praedicamentis (tract. 2, cap. 1). Quem modum considerationis de substantia metaphysicus non habet, qui considerat eam solum secundum quod est ens in se. Et ideo, secundum eum, substantia, nec dicitur de subjecto, nec est in subjecto. Quod autem substantia praedicetur de subjecto, habet inquantum per actum rationis induit naturam accidentis, etc, " ut statim allegatum est. Item, ante praedicta (cap. 7), sic dicit : " Philosophus, 7. Metaphysica? (t. c. 46), docens quod ideae non sunt substantiae quaedam universales, sic arguit: Universale semper habet dici (y) de subjecto aliquo. Sed substantia non dicitur de aliquo subjecto. Ergo non est substantia universalis quae de subjecto aliquo dici possit. In Prxdicamcntis vero docet, ut videtur, oppositum ; quia, secundum eum, ibi (cap. de Substantia), non est contra rationem substantiae de subjecto praedicari, licet sit contra rationem substantiae in subjecto esse. Sed sciendum est quod Philosophus secundum logicam considerationem agit in Praedicamentis. Logicus enim considerat aliqua secundum quod sunt in ratione. Et ideo considerat substantias secundum quod per actionem intellectus subsunt rationi universalitatis. Et ideo, quantum ad praedicationem, quae actum rationis dicit, praedicantur de subjecto, id est, de re extra animam. Sed philosophus primus considerat de rebus prout sunt vere entia. Et ideo apud philosophum non est differentia inter dici de subjecto et esse in subjecto. Ex quo patet quod ex actione intellectus solum est quod substantia praedicetur, etc. "

Haec ille. Ex quibus patet quod nullum universale de genere substantiae proprie praedicatur, si sumatur praecise pro suo materiali. Secundo, quod nullum tale praedicatur in quid, si sumatur pro suo formali; quia, ut sic, est mere accidens. Tertio, quod universale de genere substantiae, tertio modo sumptum , potest praedicari in quid, ratione sui materialis, sicut allegatum est supra, ex 7. Metaphysica;, et ex dictis sancti Thomae in principio hujus tractatus de Genere. Non quod totum aggregatum ex natura et ex intentione, praedicetur in quid de re, puta hoc quod dico, animal cum intentione conjuncta, dicatur vel praedicetur in quid de homine; quia illa praedicatio esset falsa. Sed sic quod natura animalis, ut concepta, praedicatur de natura hominis, ut concepta; quia intellectus, affirmando conceptum de conceptu, affirmat naturam de natura, et rem de re. Intellige autem quod affirmat primam intentionem de prima, non autem secundam de secunda : sicut quod homo est animal; non autem quod species sit genus. Et sic patet quod universale, quarto modo sumptum, proprie praedicatur in quid de rebus singularibus. Ad aliud quod ibi tangitur, patet per praedicta. Conceditur enim quod universale primo modo, praecedit sensum et intellectum. Tamen tale universale est universale in potentia, et non in actu. Et quod ista responsio sit ad mentem sancti Thomae, patet. Nam, 1" 2 , q. 29, art. 6, sic dicit : " De universali contingit loqui dupliciter. Uno modo, secundum quod subest intentioni universalitatis. Alio autem modo dicitur (a) de natura cui talis intentio attribuitur. Alia est enim consideratio hominis universalis, et alia hominis in eo quod homo. Si igitur universale accipiatur primo modo, sic nulla potentia sensitivae partis, neque apprehensiva, neque appetitiva, potest in universale; quia universale fit per abstractionem a materia individuali (6), in qua radicatur omnis virtus sensitiva. Potest tamen aliqua potentia sensitiva, et apprehensiva, et appetitiva, ferri in aliquid universaliter : sicut dicimus quod objectum visus est color secundum genus, non quia visus cognoscat colorem universalem ; sed quia quod color sit cognoscibilis a visu, non convenit colori inquantum hic color, sed inquantum est color simpliciter. "

Haec ille. Ad aliud quod ibi adducitur de intellectu agente et possibili, negatur (y) assumptum. Nam intellectus agens et possibilis sunt duae potentiae realiter distinctae. Et conceditur quod quilibet homo habet duos intellectus partiales, sed unicum totalem et completum. Ad aliud, de generatione univoca (o), dicitur quod responsio quae ibi recitatur bona est.

Et ad ejus improbationem, dicitur quod fundamentum proximum similitudinis est unum unitate reali in potentia, non autem in actu. Quod sic intelligo, quod natura albedinis in duobus albis aptitudinem habet ad unitatem realem, si ea quae sunt extra rationem albedinis auferrentur. Et similiter natura humana in duobus hominibus; et natura animalis in duobus animalibus. Item, aliter et melius, quia natura albedinis absolute considerata, in se, antequam descendat ad individua, habet in se aliquam unitatem, quam tamen communicat individuis, nec habet illam secundum esse quod recipit in individuis. Et ulterius, natura cujuslibet universalis est in potentia ad unitatem rationis, cujus actus completur per intellectum. Et haec unitas competit omni universali, non autem prima. De hoc sanctus Thomas, in tractatu de Genere (cap. 7), sic dicit : " Aliquando est unitas a parte naturae substratae intentioni universalitatis (i), praeter illam quam facit intellectus, aliquando autem non. Natura enim cujus (6) est substerni intentioni universalitatis, sicut natura animalis, tripliciter potest considerari. Uno modo, absolute et secundum se; et sic nihil sibi convenit, nisi quod est de intellectu ejus : utputa de intellectu animalis est corpus animatum sensibile; nihil enim aliud attribui sibi potest, secundum hanc considerationem, nisi falso, ut album, vel musicum, vel aliquid hujusmodi (y). Alio modo potest considerari haec natura, prout recepta est in aliquo singulari sui generis; et adhuc inerit sibi id quod de intellectu ejus absolute est : animal enim quod est Socrates, est substantia animata sensibilis. Sed si recipitur in pluribus individuis, necessario natura ipsa et intellectus suus multiplicabitur. Socrates enim et Plato sunt duo animalia, et duae substantiae animatae sensibiles. Unde, licet in natura animalis non sit unitas, vel pluralitas, secundum quod nata est recipi in (8) inferioribus, cum possit recipi in uno et in pluribus, est tamen in ipsa natura absolute accepta, et secundum quod non est in inferioribus considerata, quaedam unitas, cum diffinitio ejus sit una, et nomen unum. Tertio modo potest haec natura considerari, prout est in anima. Et quia omne quod est inanima, est abstractum ab omni conditione et diversitate materiali, attribuitur isti naturae, ratione uniformitatis quam habet ad omnia, ratio universalis, quod est unum in multis. Unde sic non multiplicatur haec natura in suis inferioribus. Unde plures homines sunt unus homo, et unum animal, participando genus et speciem. Hoc enim modo convenit talibus naturis ratio generis et speciei. In istis igitur est ENTENTIAHIJM duplex unitas. Una, in natura absoluta : qua natura singulis convenit suppositis. Sed lute unitas non descendit sub ipsa natura ad sua supposita. Sicut de natura absoluta animalis est substantia animata sensibilis, ut dictum est. Sed hoc non dicit totam naturam ejus absolutam, sed aliquid ejus. In natura enim sua absoluta est quod possit substerni intentioni universalitatis (a), quia solum natura absoluta hoc potest, et etiam omnis natura absoluta. Comprehendendo ibitur totam naturam ejus absolutam, dicendo naturam animalis absolutam, esse substantiam animatam sensibilem, aptam substerni intentioni universalitatis (6), non erit de intellectu ejus unitas aliqua, nec etiam pluralitas, quia utrumque potest silii accidere. Alia est unitas illius natura, quam habet ab intellectu, in qua omnia supposita conveniunt. Ideo unitas quam facit intellectus in tali natura, fundatur super unitatem inventam in re quae una est illa unitate. In substantia autem , qua; est geniis primum, non est reperire aliquam unitatem ex parte ipsius rei. Unde non est aliqua difinitio ejus, per quam illa unitas ostendatur (y), etc. " - rhcc ille. Item, ibidem (cap. 14), post inulla, sic dicit : " Ex dictis, inquit, patet, quod res secundi generis, scilicet corporis, non est una, super quam fundetur unitas rationis, sicut nec res primi generis, scilicct substantiae, est una. Sed antequam de hoc plus agatur, prius de hac unitate agendum est. (cap. 15) Ad hujus ergo difficultatis notitiam, considerandum est quod, cum objectum intellectus sit quiddam intra intellectum et non extra, quia intelligere non est motus ab anima, sed ad animam, actus intellectus potest feni in intelligibile, vel prout est objectum in natura objecti, inquantum scilicet terminat ejus actionem ; et sic nihil silii attribuit, sed solum considerat quid natura objecti babeat, unde possit formare aliquid quod naturam illius objecti insinuet, utputa (i) diffinitionem aliquam. Alio inodo potest actio intellectus ferri in objectum, et non in natura sua, sed prout est abstractum per actum animae a materialibus conditionibus; et sic accipitur ut in anima. Et sic attribuit sibi anima aliquid, non considerans quid sibi debetur in natura objecti, sed quid sibi propter actum animae convenire potest; et illud attributum est ratio universalitatis : utputa (e), intelligendo animal inquantum habet naturam sensitivam, format ejus diffinitionem, scilicet substantiam animatam sensibilem. Quod manifestum est unitatem quamdam in animali servare. Animal enim unum objectum in natura sua est, sed haec unitas non descendit sub animali ad aliquas species. Animal enim sic acceptum, non dicit aliquod ens in natura (a); cum non sit aliquod (6) animal in natura animal (y) solum ; sed dicit essentiam , quae esse non habet nisi per habentem essentiam, cujus esse est (o), ut actus. Ideo, quot fuerunt habentes essentiam, tot erunt essentiae secundum esse. Habebit igitur et esse et unitatem ab habente eam , si unum fuerit; et pluralitatem, si plura fuerint. Idem enim est judicium de unitate et esse, cum unum et ens convertantur. Et ideo unitas inventa in natura aliqua, ut in natura animalis, non descendit ad aliquam ejus speciem; immo, si in uno recipiatur, jam ab illo unitatem habet, sicut et esse. Sed alia unitas quam facit intellectus, descendit ad omnia contenta sub uno communi. Prima igitur unitate, manifestum estquod nihil est unum commune corporibus (s) coelestibus et elementaribus, super quod intellectus fundare possit rationem universalitatis^), etc. s

Haec ille. Ex quibus patet quod quaedam natura; universales, prater unitatem quam habent ab intellectu, habent quamdam aliam unitatem in esse quidditatis, vel naturae, aut essentiae. Tamen talis unitas non est realis in actu ; quia nec quidditas, considerata ut procedens omnia sua inferiora, vel supposita, est quid proprie reale in actu, sed solum in potentia : quia perlectam realitatem accipit per sua inferiora, sicut et esse. Secunda etiam solutio data ad argumentum principale, quoad aliqua potest sustineri, sicut patet per statim dicta. Nam intellectus prima intellectione non tendit in illam universalitatem objecti, sed in objectum prout est in sui natura. Et tunc,

- ad primam improbationem hujus, conceditur consequens quod ibi infertur, scilicet quod nullo intellectu considerante, nullum universale esset actu universale; et quod scientia pure habitualis non habet objectum universale in actu.

Ad fecundam improbationem, dicitur quod objectum intellectus, inquantum est prius omni actu intellectus, tam agentis quam possibilis, non est intelligibile, nisi in potentia, nec universale nisi in potentia; sed, ut sequitur actum intellectus agentis, et praecedit actum intellectus possibilis, est universale quasi in habitu, vel actu primo; sed, ut sequitur actum intellectus possibilis formantis conceptum perfectum de re, est universale in actu completo, et quasi secundo.

Ari tertiam improbationem, dicitur quod modus universalitatis fit ab intellectu agente. Nec valet consequentia ibidem facta, quod ille modus non sit necessarius; quia ante illum modum, U) ni natura.

Om. Pr. (3) esse est.

est esse IV. (e) corporibus.

super IV. (0 universalitatis.

universalis IV. objectum non intelligebatur, sed abstrahebatur : I ouia intellectus agens non intelligit, sed facit intelligibilia in actu. Tertia denique responsio ibidem data potest sustineri quoad aliqua. Est namque verum, quod objectum intellectus potentiale praecedit intellectum in actu : quia, ut dictum est, naturae rerum materialium efficiuntur actu intelligibiles per intellectum agentem; et sic ante actionem intellectus agentis, nulla talis natura est actuale objectum intellectus, sed solum potentiale. Tunc, ad primam improbationem hujus, dicitur quod solum concludit quod objectum actuale intellectus possibilis praecedit natura intellectum possibilem (a); sed non probat quod praecedat intellectum agentem : quia intellectus agens est potentia pure activa; et ideo non sequitur, sed praecedit suum objectum, quod est universale, sicut causa efficiens suum effectum. Secus est de intellectu, qui est potentia passiva.

Ad secundam, dicitur quod ante actionem intellectus agentis, nulla natura materialis habet diffinitionem universalis, nisi valde remote, quia nulla talis habet actualem unitatem cum aptitudine essendi in multis: quia vel accipitur natura in esse naturae et quidditativo, et tale esse non est reale in actu, nec ejus unitas est realis in actu; vel accipitur natura prout est in singularibus, et ut sic perdit unitatem quam prius habebat, ut saepe dictum fuit. Et sic in nullo, esse, extra intellectum aut ante actionem intellectus agentis, habet realem unitatem cum aptitudine essendi in multis. Item, multa sunt universalia, quae non habent aliam unitatem, nisi illam quam dat eis intellectus, ut supra dictum est.

Ad tertiam, dicitur quod objectum intellectus agentis per universale non se habet ad illum ut movens ad motum, sed ut effectus ad causam efficientem. Secus est de intellectu possibili.

Ad quartam, patet per idem ; quia solum probat quod universale actuat intellectum possibilem. Ad secundam rationem principalem pro prima conclusione, dicitur quod subjectum scientias praecedit intellectionem intellectus possibilis, sed non actionem intellectus agentis, si loquamur de subjecto scientiae in esse subjecti universalis et adaequati in actu. Potest tamen praecedere in esse quidditativo (6), vel secundum esse quod habet in singulari; sed, ut sic, est universale solum in potentia, et similiter subjectum scientiae in potentia, non autem in actu.

Et ad primam probationem, dicitur quod subjectum scientiae, ante actionem intellectus agentis, nullam potestatem adaequationis habet in actu reali, sed solum in potentia, vel in esse quidditativo.

Ad secundam, dicitur quod consequentia non valet. Nam non omne quod habet passionem (a) possibilem. - potentialem Pr. (6) quidditativo. - quidditative-Pr.

adaequatam est actu universale, nisi habeat unitatem quae possit stare cum multitudine singularium. Et eodem modo potest dici ad praecedentem, quia non omnis potestas arguit universalitatem in actu.

Ad tertiam et quartam, patet per idem ; quia consequentia non valet. Et communiter istae quatuor probationes deficiunt, quia quaelibet assumit falsum, scilicet quod necessario subjectum scientiae habeat potestatem et passionem adaequatam, aut diffinitionem actu, ante omne opus intellectus agentis; horum enim falsitas superius est ostensa, et inferius ostendetur : quia non omni universali, vel subjecto scientiae correspondet unitas in esse quidditativo, sicut patet de ente, substantia, corpore, et multis subjectis scientiarum.

Ad primam confirmationem ibidem factam, dicitur quod non cuilibet termino universali correspondet unitas in re; immo nulli universali correspondet unitas realis actualis.

Ad secundam confirmationem, negatur consequentia : quia objectum intellectus fit universale per actum intellectus agentis; sed intellectus agens non comparat universale ad plura extra, sed hoc facit intellectus possibilis. Omnia enim argumenta ista procedunt ex falso intellectu positionis nostrae, scilicet ac si nos diceremus quod intellectus possibilis intelligendo fabricat universalia. Hoc autem non dicimus; sed hoc facit intellectus agens, non intelligendo, sed abstrahendo. De responsione quae ibi datur de realitate universalis, ut est subjectum scientiae, conceditur quod nullum universale habet perfectam nec actualem realitatem, post aut ante realitatem singularium. Et (a) ideo quoad hoc solutio illa bona est. Et (6) tunc

ad primam ejus improbationem, dicitur quod scientia aliqua dicitur realis, non ideo quia ejus subjectum adaequatum sit reale, quantum ad modum vel intentionem universalitatis, aut subjectibilitatis, aut potestatis, aut adaequationis; sed ideo quia natura cui talia attribuuntur, est realis, non facta per intellectum.

Ad secundam, dicitur quod ideo scientia tradita in libris logicalibus non dicitur realis, quia nec modus naturae, nec natura de quibus agunt, est realis, sed utrumque est ab intellectu.

Ad tertiam, dicitur quod positio nostra non dicit quod universale, quod praedicatur in quid, sit ens factum totaliter ab intellectu, sed solum quoad suum formale. Nec praedicatur pro formali, sed materiali, licet formale sit modus praedicati, et non praedicatum, et causa sine qua non predicationis. Et hoc intellige vocando formale intentionem secundam ; quia, si formale universalis dicatur prima intentio, illa potest praedicari in quid de alia prima intentione, sicut vox de voce; sed quod sic praedicatur, non praedicatur pro se, sed pro re, quia prota) Et. - A t Pr. (6) Et. - At Pr. prie loquendo res non practicatur, nisi ut concepta, vel expressa per nomen.

Ad quartam, dicitur quod eo modo quo passio est realis et una, illo modo subjectum est reale et unum. Passio autem non est realis quoad universalitatem, aut unitatem ejus in multis, sed est realis quoad naturam cui attribuitur intentio : universalitas autem ejus et unitas est per intellectum ; et ita est de subjecto scientiae, aut passionis. - Ad quintam, dicitur quod ideo plus metaphysicus agit de universali quam de vero, quia universale est in re potius quam verum : quia universale, quoad suum (a) materiale, est natura quaedam non facta per intellectum; verum autem proprie dictum totaliter est in intellectu, cum sit conceptio intellectus adaequata rei.

Ad sextam, dicitur quod universale non est omnino ens rationis; immo supponit pro ente reali, licet significet vel connotet (6) ens rationis.

Ad septimam , patet per idem : quia inter naturas rerum, quibus attribuuntur intentiones, et respectus rationis, est ordo essentialis in esse essentiae, vel in esse concepto, licet forte non in esse (y) realis exsistentiae Et de hoc sanctus Thomas, in tractatu de Genere (cap. 9), sic dicit : " Considerando entitatem rerum in se, sicut facit primus philosophus, in substantia nulla foret praedicatio unius de altero : quae tamen in substantia reperitur secundum logicum, secundum quem (o) substantia quodam modo induit similitudinem inhaerentiae accidentalis, ubi proprie est dici de altero, etiam secundum primum philosophum. Ex quo facile deprehenditur error volentium in natura rei multiplicare formas substantiales, unde sumuntur praedicata essentialia, sicut et formae Accidentales multiplicantur in re de qua multa praedicantur accidentalia realiter, cum tamen in substantia non sit praedicatio secundum rei naturam, sed tantummodo per actum intellectus nostri. Unde, ponentes plures formas substantiales in re una, ignorant naturam et originem propositionum in quibus aliquid de aliquo praedicatur, et differentiam inter substantiam et (e) accidens. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod ordo praedicabilium non est secundum esse reale, sed solum per actum intellectus, aut in esse quidditativo, qui non est realis, nisi in potentia. De hoc inferius in solutione argumentorum pro tertia conclusione.

Ad octavam, dicitur quod scientia ideo dicitur esse de necessariis, quia est de quidditatibus rerum et rationibus, quae aliquo modo possunt dici necessariae, et ut sunt in re, et ut sunt in intellectu. Quomodo autem in re sint necessariae, ostendit sanctus Thomas, in scripto super Boetium, in illa quaestione qua quaerit, Utrum scientia naturalis sit de his quae sunt in motu et materia, etc. (q. 5, art. 2), ubi sic dicit : " Propter difficultatem hujus quaestionis, coactus fuit Plato ponere ideas. Cum enim, ut dicit Philosophus, 1. Metaphysica; (t. c. 5), crederet omnia sensibilia semper esse in fluxu, secundum opinionem Heracliti, aestimavit scientiam de his esse non posse. Ideo posuit quasdam substantias a sensibilibus (a) separatas, de quibus essent scientiae et darentur diffinitiones. Sed hic defectus accidit ex eo quod non distinxit quod est per se ab eo quod est secundum accidens; et ideo secundum accidens falluntur plerumque, etiam sapientes, ut dicitur in 1. Elenchorum (cap. 6 et 7). Ut autem probatur in 8. Metaphysicae (t. c. 3), cum in substantia sensibili inveniatur et ipsum compositum, et ratio, id est, forma ejus : quod per se generatur et corrumpitur, est ipsum compositum; non autem ratio sive forma, sed per accidens. Non enim fit domum esse, sed hanc domum, ut ibidem (t. c. 8) dicitur. Unumquodque autem potest considerari sine his omnibus quae non per se ei comparantur. Et ideo formae et rationes rerum, quamvis in motu exsistentium, prout in se considerantur, sine motu sunt; et sic de eis sunt scientiae et diffinitiones, ut ibidem (t. c. 9) dicit Philosophus. Non autem scientiae sensibilium substantiarum fundantur super cognitione aliquarum substantiarum separatarum a sensibilibus, ut ibidem probatur. Hujusmodi (6) autem rationes quas considerant scientiae, ut sunt de rebus, considerantur absque motu. Et ideo patet quod considerantur (y) absque illis secundum quae competit motus rebus mobilibus. Cum autem omnis motus tempore mensuretur, et primus motus sit localis, quo remoto nullus alius motus inest, oportet quod secundum hoc aliquid sit mobile, quod est hic et nunc. Hoc autem sequitur rem mobilem, secundum quod est individuata (o) per materiam, exsistentem sub dimensionibus designatis. Unde oportet quod hujusmodi rationes, secundum quas de rebus mobilibus possunt esse scientiae, considerentur absque materia signata, et absque omnibus quae consequuntur materiam signatam; non autem absque materia non signata, quia ex ejus notione dependet notio formae quae determinat sibi materiam. Et ideo ratio hominis, quam significat diffinitio, secundum quam procedit scientia, consideratur sine his carnibus et his ossibus; non autem sine carnibus et ossibus absolute. Et (e) quia singularia includunt in sui ratione materiam signatam, universalia vero materiam communem, ut dicitur, 7. Metaphysicae (t. c. 39); ideo praedicta abstractio non dicitur (tx) sensibilibus.

sensibus Tr. formae a materia absolute, sed universalis a particulari. Possunt ergo hujusmodi rationes sic abstracta; dupliciter considerari. Uno modo, secundum se : et sic considerantur sine motu et materia signata; et hoc non invenitur in. eis, nisi secundum esse quod habent in intellectu. Alio modo, secundum quod comparantur ad res quarum sunt rationes, quae quidem res sunt in materia et motu ; et sic sunt principia cognoscendi illarum, quia omnis res cognoscitur per suam formam. Et ita per hujusmodi rationes immobiles, et sine materia particulari consideratas, cognitio habetur in scientia naturali de rebus naturalibus extra animam exsistentibus. "

Haec ille.

Ex quibus habetur quomodo quidditates rerum et rationes, quas dicimus universales actu vel potentia, sunt necessaria? negative, scilicet quia non sunt per se corruptibiles, sed per accidens, quia sunt in rebus corruptibilibus. Consimiliter, ut sunt in intellectu, sunt necessariae negative, quia non inest eis per se corruptio, potissime ut sunt in intellectu divino, vel angelico, et similiter prout sunt in nostro objective. Et de hoc sanctus Thomas, ibidem, in solutione quarti, sic dicit : " Scientia est de aliquo dupliciter. Uno modo, primo et principaliter; et sic scientia est de universalibus rationibus, super quas scientia fundatur. Alio modo est de aliquibus secundario, et quasi per reflexionem quamdam; et sic est de illis rebus quarum sunt illae rationes, inquantum rationes illas applicat ad res particulares quarum sunt adminiculo virium inferiorum. Ratione enim universali utitur sciens, et ut re scita, et ut medio sciendi. Per universalem enim hominis rationem possum judicare de hoc, vel illo. Rationes autem universales rerum sunt omnes immobiles (a). Et ideo, quantum ad hoc, omnis scientia est de necessariis. Sed rerum quarum sunt illae rationes, quaedam sunt necessarias et immobiles (6), quaedam contingentes et mobiles; et quantum ad hoc, de rebus contingentibus et mobilibus dicuntur esse scientiae. "

Haec ille.

Item, 1 p., q. 86, art. 3, sic ait (y) : " Contingentia dupliciter possunt considerari : uno modo, secundum quod contingentia sunt; alio modo, secundum quod in eis aliquid necessitatis invenitur. Nihil enim est adeo contingens, quin in se aliquid necessarium habeat. Sicut hoc ipsum, quod est Socratem currere, in se quidem contingens est; sed habitudo cursus ad motum, necessaria est: necessarium est enim Socratem moveri si currit. Est autem unumquodque contingens ex parte materiae : quia contingens est quod potest esse et non esse; potentia autem pertinet ad materiam. Necessitas autem consequitur rationem formae; quia ea quae consequuntur ad formam, ex necessitate insunt. Materia autem est individuatio-nis principium ; ratio autem universalis accipitur secundum abstractionem formae a materia particulari. Dictum est autem supra (ibid., art. 1), quod intellectus per se et directe est universalium, sensus autem singularium, quorum est indirecte intellectus. Sic igitur contingentia, prout contingentia sunt, cognoscuntur directe quidem sensu, indirecte autem ab intellectu. Rationes autem universales et necessariae contingentium (a) cognoscuntur per intellectum. Unde, si attendantur rationes universales scibilium , omnes scientiae sunt de necessariis. Si autem attendantur res, sic quaedam scientia est de necessariis, quaedam vero de contingentibus, "

Haec ille. Ex quibus patet quomodo scientia est de necessariis : quia scilicet est de rationibus universalibus rerum, quae sunt necessaria; ut sunt in re et ut sunt in intellectu; quia nec hic, nec ibi per se corrumpuntur, sed per accidens. Unde hoc argumentum procedit solum contra ponentes universalia esse totaliter facta per intellectum, et esse conceptus animae, sicut ponit Occam. Nec tamen efficaciter convincit illos; quia illi conceptus aliquam habent necessitatem, puta quia semper praesto sunt concipienti, nec generantur, nec corrumpuntur per se, generatione, aut corruptione proprie dicta. Ad consequentiam, patet responsio per praedicta : quia universalia, secundum nos, non sunt purae conceptiones; immo sunt verae res, quantum ad suum materiale, licet sint ab intellectu quoad suum formale. Et ulterius, dato quod universalia essent conceptus intellectus nostri, per illos potest haberi cognitio de rebus; quia, ut dictum est, talis ratio universalis, et est quid cognitum, et est ratio cognoscendi rem cujus est ratio. Et ideo opinio mutatur a vero in falsum propter mutationem in exsistentia rei, quia res est ultimum cognitum et opinatum, vel non proximum. Et sic patet ad argumenta inducta pro sua prima conclusione. Ad argumenta pro secunda conclusione, dicitur. Et primo Ad primum conceditur consequens ibidem illatum, scilicet quod universale tertio modo dictum, est ens per accidens; sicut hoc quod dico, homo albus. Cum quo tamen stat quod universale primo modo dictum, est ens per se, nec illud est ullo modo ab intellectu nostro, ut prius dictum fuit. Et similiter, universale acceptum secundo et quarto modis : quia, licet universale quarto modo dictum importet duo diversa, et diversorum generum, tamen solum unum illorum dicit in recto, aliud vero in obliquo; ens vero per accidens, dicit aliquid compositum vel aggregatum ex rebus diversorum praedicamentorum, et utrumque dicit in recto, non solum per modum connotati. - Ad impugnationem rationis (a), patet per idem : quia universale primo modo dictum, est simpliciter in re; universale secundo modo, est (6) simpliciter ab intellectu ; universale tertio modo, est simpliciter in re, id est, quoad sui partem principaliorem, et substantialem, et absolutam, sed secundum quid ab intellectu, hoc est, quoad partem minus principalem, et accidentalem, et respectivam. Et idem est de universali quarto modo dicto. Ad secundam probationem conceditur quod universale tertio modo dictum, non habet diffinitionem proprie unam, plus quam homo albus; sed primo modo, vel quarto modo, vel secundo modo, habet. Et eodem modo dicitur ad tertium, quartum et quintum. Ad illud quod tangitur in responsione quadam ibi data, dicitur quod universale primo modo, proprie est in genere; et similiter secundo modo, et quarto modo; sed non tertio modo, nisi quoad sui partes. Et ideo responsionem illam non teneo pro nunc.

Ad aliud quod ibi tangitur, quomodo singularia sunt ejusdem rationis, dicitur quod ratio quandoque sumitur pro conceptu formali intellectus, qui dicitur verbum ; quandoque pro conceptu objectali, qui (t) est natura intelligibilis in esse intelligibili vel quidditativo; quandoque autem dicitur forma vel natura rei quae est in singulari, quia singulare est id quod est. Tunc dico quod individua ejusdem speciei sunt unius rationis, accipiendo rationem primo modo; quia conceptus formalis uniformiter se habet ad omnia individua unius speciei. Et similiter accipiendo rationem secundo modo. Sed accipiendo rationem tertio modo, scilicet pro natura ut est in singularibus et nullo modo abstracta per intellectum, sic dico quod individua unius speciei non sunt unius rationis realis actu, nec potentia. Et sic patet quod nullo modo sunt unius rationis realis in actu et completa realitate.

Ad aliud, de ordine praedicabilium secundum sub et supra, etc., dictum est prius, quod talis ordo non est actu et formaliter extra intellectum, sed solum fundamentaliter, et de hoc plus dicetur in sequentibus.

Ad aliud de unitate praedicamentorum, etc, dicitur quod non omnia contenta in eodem praedicamento habent unitatem realem, nec conveniunt in aliquo uno reali; sed sufficit unitas rationis cum aliquo fundamento reali, ut post dicetur.

- Nec valet consequentia contra hoc facta, qua infertur quod praedicamcnta non differunt, nisi secundum rationem :

quia unum praedicamentum non solum differt ab alio, unitate correspondente toti praedicamento, quae est rationis; sed etiam unitatibus singulorum contentorum in praedicamento illo, quarum multae sunt reales, saltem unitates numerales individuorum.

Ad aliud, de praedicatione univoca (a), dicitur quod praedicatio uni voca (6) non requirit unitatem rationis secundo modo vel tertio modo dictae, sed sufficit unitas rationis primo modo dictae, quae dicitur essentialis; quia est notio et diffinitio vel expressio essentiae cujuslibet individuorum, et non alicujus essentiae communis omnibus individuis, ut post dicetur. Et multominus dicitur essentialis, quia est essentia aliqua communis una exsistens in omnibus individuis. Et sic patet ad argumenta pro secunda conclusione, in quantum sunt contra nos. Ad argumenta vero pro tertia conclusione, nunc dicendum est. Et ideo Ad primum negatur minor; quia, circumscripto omni opere intellectus, nihil est in re, quod (y) unum in se exsistens, natum sit in pluribus actu esse simul et semel. Nec valet probatio; quia intellectus conferendo tali naturae universalitatem, non dat ei aliquid sibi repugnans, sed solum dat sibi aliquid sibi attribuibile in esse intelligibili, quod repugnat sibi in esse reali. Nec sequitur quod intellectus possit hoc dare Socrati; quia nullum individuum habet aptitudinem ad universalitatem in esse intelligibili, sicut habet natura : quia natura potest abstrahi ab individuantibus, non autem individuum; et ad talem abstractionem sequitur universalitas, ut saepe dictum fuit. Unde sanctus Thomas, 1 p., q. 86, art. 1, sic dicit : " Singulare in rebus materialibus, intellectus noster directe et primo cognoscere non potest. Cujus ratio est, quia principium singularitatis in rebus materialibus est materia individualis. Intellectus autem noster intelligit abstrahendo speciem intelligibilem ab hujusmodi materia. Quod autem a materia individuali abstrahitur, est universale. Unde intellectus noster non est cognitivus directe nisi universalium. "

Haec ille.

De responsione autem quam recitat arguens, quae distinguit de universali in actu et in potentia, etc.,

dicitur quod quoad hoc potest sustineri quod natura quae est in individuo, sicut est intelligibilis in potentia et non in actu, ita est universalis in potentia et non in actu : quia scilicet apta est esse in pluribus quadam aptitudine remota, inquantum apta est abstrahi per intellectum, et poni in esse intelligibili, in quo habet uniformitatem ad multa individua. Sed ex hoc non habetur quod universalitas naturae possit esse in esse reali, sed solum in esse intellecto. Sed si dicta responsio intelligat quod nihil sit universale in actu, nisi actualiter sit in multis, non valet. Et ideo improbationes ejus, quoad hoc conceduntur, usque ad illam quae quaerit quota) univoca. - unita Pr. (S) univoca. - unita Pr. [y) quod. - quia Pr. modo intellectus reducit universale in potentia ad actum. Et ad illam dicitur quod intellectus non reducit illam potentiam in actum aliquo illorum modorum ibi tactorum, sed alio modo qui supra dictus est, scilicet quia spoliat naturam ab individualibus et contrahentibus eam, et impedientibus uniformitatem ejus ad multa. Ad secundum principale, dicitur quod primae duae conclusiones sunt minus bene probatae; et ideo ex illis nihil potest solide concludi. Ad tertium principale, conceditur consequens, quod infert, scilicet quod omnis unitas vere realis est numeralis, vel habens annexam numeralem unitatem in eodem supposito. Et tunc,

ad primam ejus improbationem, negatur consequentia. Nec valet probatio; quia eodem modo probaretur quod duo individua ejusdem speciei specialissimae differrent ad invicem specie. Quia arguam similiter : omne diversum ab alio, eadem unitate differt ab alio qua est unum in se; sed Socrates est quid unum in se unitate numerali et specifica; ergo differt a Platone numero et specie. Quod est falsum. Cujus ratio est, quia major est falsa.

Ad secundam improbationem, similiter negatur consequentia. Nec valet probatio; quia fundatur in quodam falso statim negato, et nulliter probato, scilicet quod omnis differentia realis esset numeralis tantum.

Ad tertiam improbationem, similiter negatur consequentia; quia fundatur in praedicto falso. Sciendum tamen quod ad illud tertium principale potest aliter dici, quod scilicet in nullo procedit contra nos. Nam nos non dicimus quod universale nullo modo sit in re, immo dicimus quod universale et singulare sunt in rebus, sed differenter. Nam singulare est in re dupliciter, et utroque modo in actu, scilicet et quoad suum materiale, et quoad suum formale, scilicet incommunicabilitatem. Sed universale est in re actu quoad suum materiale, non autem quoad suum formale, quod est universalitas, aut communicabilitas in actu. Et ideo similiter possumus ponere duplicem unitatem realem : unam numeralem, quae competit individuo ; et aliam specificati, vel genericam (a), quae competit ipsi naturae specilicae. Natura enim humana in Socrate est una unitate specifica reali, ad hunc sensum quod natura quae substernitur intentioni speciei vel generis, est in se una unitate natune essentia?. Sed verum est quod illa unitas non communicatur individuis, ita quod duo individua sint unum realiter in tali natura, vel habeant unam naturam, ut (6) humanitas hujus sit humanitas illius, nec animalitas hominis est animalitas asini, nec Socrates et Plato sunt unus homo in re, nec homo et asinus sunt unum animal, sed duo in re; quia talis unitas non descendit ad inferiora, ut prius dicebatur. Nec est complete realis in actu; quia convenit naturae, ut praecedit individua, in quibus incipit completa realitas actualis. Similiter nec omni universali competit talis unitas. Sed, si quaeratur quare magis intellectus abstrahit unum conceptum ab hoc albo et ab illo quam ab albo et nigro, si non plus conveniunt in aliquo uno reali (hanc enim difficultatem tangit argumentum in tertia improbatione consequentis), ad hoc respondit sanctus Thomas, in tractatu de Genere, quod, licet inter aliqua duo non sit aliqua unitas, aut communitas realis, tamen intellectus potest utrique attribuere unam intentionem; quia in utroque est aliquid correspondens illi intentioni. Unde, ibidem (cap. 9), sic dicit : a Genus continet differentias potestate. Potentia autem principium est indistin-ctionis; sicut per oppositum actus primo distinguit. Illud ergo (x) genus pro generalissimo sumendum est, quod est primum principium indistinctionis aliquorum. Ut homo et equus, licet indistincta sint in animali, tamen animal non est primum principium indistinctionis eorum ; nec etiam corpus. Stat autem ad substantiam. Nam, etsi in ente non distinguantur, ens tamen non est generalissimum : quia non praedicatur de aliquibus univoce (6); quod requiritur ad naturam generis. Ista autem indistinctio aliter est in substantia, et aliter in aliis generibus quae sunt post. In aliis enim generibus reperitur una natura aliqua quae subest intentioni universalis, ratione cujus, cum uniformitate quae est a ratione, ipsum genus uniformiter se habet ad omnia quae subsunt; quod est illa implicite continere. Sed in substantia non est res una subjecta intentioni; sed intellectus ex diversis rebus colligit intentionem quae utrique naturae ab intellectu applicatur. Uiidein substantia solum est convenientia in intentione, in qua est uniformitas ad omnia quae sunt in genere substantiae ; per quod substantia dicitur omnia implicite continere. J

Haec ille.

Item, ante praedicta (cap. 7), sic dicit : a In substantia, quae est genus primum, non est reperire aliquam unitatem ex parte ipsius rei. Unde non est aliqua diffinitio ejus, per quam illa unitas ostendatur (y). Remanet igitur in substantia sola unitas quam facit intellectus, et nulla alia cujus (o) actio fundatur non super aliquam rem quocumque modo unam, sed super naturas penitus diversas, quae tamen participatione generis erunt una substantia. Corporalia enim et incorporalia (s.), plus differunt quam secundum aliquod genus reale. Et hoc ideo est, quia non habent aliquam rem unam ii) corporalia enim et incorporalia.

corruptibilia enim et incorruptibilia, ut habetur, 4 ilclnph. Pr. eis communem, sed rationem tantum. "

Haec ille. Sed potest quaeri quomodo in naturis penitus diversis potest fundari una communis intentio, vel conceptio intellectus.

Dicitur quod hoc potest contingere dupliciter. Primo, quia illae diversae naturae sunt effectus unius causae efficientis in numero, quae suam similitudinem diversimode imprimit diversis effectibus. Secundo, quia non est inconveniens eumdem effectum inadaequatum causae produci a diversis causis. Et sic diversae species possunt imprimere intellectui intentionem unius rationis. Conceditur tamen quod nonnulla universalia habent in re aliquam unitatem quam non facit intellectus ; sed tamen illa unitas non descendit ad inferiora illius universalis, sed illam retinet naturam antequam descendat ad illa, ut saepe dictum fuit. Ad quartum principale, dicitur quod relatio mensurae, vel similitudinis, vel aequalitatis, fundatur in aliqua unitate reali potentiali; sed illa non sufficit ad universale in actu, ut prius dictum fuit. Ad quintum similiter dicitur quod nulla operatio convenit universali, ut quod, accipiendo universale secundo modo; nec tertio modo, aut quarto modo, proprie loquendo. Sed accipiendo universale primo modo, aliqua operatio convenit sibi, ut quo. Et ideo argumentum concludit quod universale primo modo, est aliquid pure reale, non quidem realitate universalitatis, sed realitate subjecti, vel fundamenti. Ad sextum negatur consequentia; quia stat in ista falsa consequentia: extrema contrarietatis habent unitatem aliam ab unitate quae competit individuo; ergo habent unitatem universalis in actu. Nam, ut patet per saepe dicta, est aliqua unitas media, quae nec est pure rationis, nec complete realis, quia competit quidditati in esse potentiali plus quam in esse actuali. Ad septimum patet per praedicta; quia, licet quaedam universalia habeant unitatem realem aliam ab unitate numerali, illa tamen non sufficit ad universalitatem. Et ulterius, non omnia universalia habent talem unitatem ; immo in quibusdam unitati rationis factae per intellectum nulla unitas correspondet in re.

Et cum dicitur quod unitas facta per intellectum non potest dici unitas essentialis, etc;

respondetur quod eadem unitas potest dici essentialis et intentionalis diversimode : intentionalis quidem ratione subjecti, scilicet intellectus, vel ejus accidentis (a); essentialis vero, ratione objecti, quia scilicet repraesentat essentiam cujuslibet individui sine individuantibus. Unde haec est fallacia aequivocationis ; quia essentiale potest aliquid dici dupliciter : scilicet quia est principium, vel passio, vel intrinsecum essentiae; aut scilicet quia est designativum essentiae et quidditatis. (n) accidentis. - accidentalis Pr. Ad octavum dicitur quod secundae substantiae, secundum nos, non fiunt ab intellectu, quoad hoc quod sint secundae, id est, communes et universales in actu. Unde argumentum non est proprie contra nos; sed solum procedit contra ponentes universalia esse conceptus fabricatos per intellectum : cujusmodi (a) sunt omnes Occanistae et terministae. De hoc tamen dicit sanctus Thomas, in tractatu de Genere (cap. 9) : " Accipiendo animal sine intentione universalitatis, proprie praedicabile non est; quia sic est prima substantia, quae neque in subjecto est, neque de subjecto dicitur. Sed accipiendo animal et hominem sub intentione universalitatis (6), quo modo individuum accipi non potest, propter repugnantiam universalitatis ad individuationis principia, animal et homo dicuntur secundae substantiae, quarum est de subjecto praedicari, ut habetur in Praedicamcntis (cap. de Substantia). Quem modum considerationis de substantia metaphysicus non habet, qui considerat eam solum secundum quod est ens in se. Et ideo, secundum eum, substantia nec dicitur de subjecto, nec est in subjecto. Quod autem substantia praedicetur de subjecto, habet inquantum per actum rationis induit naturam accidentis. Quod enim nostra ratio facit circa substantiam, accidens est, et non substantia. Et ideo Philosophus, in libro Praedicamentorum (ibid.), dicit secundas substantias per quamdam nominis similitudinem significare hoc aliquid, quod est proprium substantiae, ut cum dicitur homo, vel animal; sed secundum rei veritatem magis significant quale quid, inquantum per actum rationis transeunt in similitudinem accidentis, non amittendo propriam substantiam in rerum natura, sed accipiendo rationem uniformitatis in anima. Et ideo dicit eas significare quale quid, quia qualitatem, id est, uniformitatem, per quam fiunt universalia per actum rationis, circa substantias quasdam, res scilicet particulares, determinant, quae proprie sunt quid. Ex praedictis patet quod, considerando entitatem rerum in se, sicut facit primus philosophus, in substantia nulla foret praedicatio unius de altero; quae tamen in substantia reperitur, secundum logicum , secundum quem (j) substantia quodam modo induit similitudinem inhaerentiae accidentalis, ubi proprie est dici de altero, etiam secundum primum philosophum. B

Haec ille. - Et simile dicit, super 7. Metapliysicae, in illo cap. : Quoniam vero de substantia, ubi exponens secundam rationem Ari-stotelis, qua probat quod universale non sit substantia, quae talis est (t. c. 46) : Substantia dicitur quae non est de subjecto, et universale semper dicitur de aliquo subjecto; ergo universale non

(y) quem. - quam. lr. est substantia, etc, sic dicit (lect. 13) : a. Videtur haec ratio non valere. Dictum est enim in Praedi-camentis (cap. de Substantia) quod de ratione substantiae est quod non sit in subjecto. Praedicari vero de subjecto, non est contra rationem substantiae; unde etiam ponuntur secundae substantiae, quae praedicantur de subjecto. Sed dicendum quod, secundum logicam considerationem, loquitur Philosophus in Praedicamentis. Logicus autem considerat res^ secundum quod sunt in ratione. Et ideo considerat substantias, prout, secundum acceptionem intellectus, subsunt intentioni universalitatis. Et ideo, quantum ad praedicationem, quae est actus rationis, dicit quod praedicantur de subjecto, id est, de subtantia exsistente extra animani. Sed philosophus primus (a) considerat de rebus secundum quod sunt entia. Et ideo apud ejus considerationem, non differt esse in subjecto, et dici de subjecto. Hic enim accipit dici de subjecto, quod est in se aliqua res, et inest subjecto alicui exsistenti in actu ; et hoc impossibile est esse substantiam. Sic enim haberet esse in subjecto; quod est contra rationem substantiae, ut etiam in Praedicamentis habitum est. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod secundas substantiae veraciter sunt substantiae quantum ad suum materiale, et quantum ad id quod sunt, et quantum ad id cui attribuitur tale nomen quod est secunda substantia. Verumtamen hoc nomen, secunda substantia, formaliter dicit accidens; quia talis ordo praedicabilium est ab intellectu, qui solum facit accidentia. De hoc sanctus Thomas, ubi supra (tract. de Genere, cap. 8), sic dicit : a Cum autem formatio generis et speciei, quae est actio intellectus, non sit fictitia, sicut est quando fingit non entia, ut montem aureum, cui nihil correspondet in re, sed ex conce-ceptione montis et (6) auri format montem aureum ; necessario in ipsa re corporea erit aliquid super quod intellectus format utrumque genus, substantiam scilicet et corpus, quae inter se solum ordinem prioritatis et posterioritatis ab intellectu conceptum habent, a quo rationem generum habent; non quod in natura rerum sit aliquid ad aliud ordinabile, cum in una re non sit prius et posterius respectu sui ipsius : nisi forte in illis quorum essentia est in successione ; quod non potest substantiae convenire : unde in ipsa non est ordo, ut dicitur, 7. Metaphy-sicae (t. c. 43); licet ordo sit in differentiis quae ponuntur in diffinitione substantia; : tota namque diffinitio constituitur ex ultima differentia. Quod ex hoc patet, quia, si aliqua alia differentia replicetur super illam, erit nugatio; ut si dicatur, Homo est animal bipes habens pedes, nugatio est : sub bipede enim includitur habens pedes, sicut ternarius in senario. Si autem dicam habens pedes, et addatur duos, non est nugatio. Hunc autem ordinem inter differentias sola ratio facit; quod ex processu Philosophi ibidem manifestum est, etc. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod primitas (a), et secunditas substantiarum est per intellectum, et non ex natura rei; et quomodo non est mirum, si secundae substantiae ponantur in genere, secundum logicum; quia et genera logica, et species, et differentiae quoad suum formale, et unitatem, et ordinem, dependent a ratione. Ad nonum dicitur primo, quod praedicatio est actus rationis et non naturae. Unde praedicatio potius est inter conceptus, vel inter res ut sunt sub conceptibus, quam inter res in se ex natura rei. Secundo, dicitur quod universale veraciter est in re, non tamen universalitas. Et ideo potest praedicari in quid de re, illo modo quo res debet concedi praedicari de re ; quia nec universalitas animalis praedicatur de homine, sed natura animalis. Ideo hoc argumentum et similia procedunt tantum contra terministas, et non contra nos. Ad decimum patet per idem; quia quod quid est, est una res, non tamen sua universalitas : quia nec universalitas animalis aut hominis diffinitur, sed natura substrata universalitati. Unde in omnibus istis est fallacia accidentis, ac si argueretur sic : Homo albus est substantia; igitur albedo est substantia; vel : igitur album, inquantum album, est substantia. Ad undecimum dicitur quod illud argumentum fuit occasio haeresis Wiclefistarum, quae noviter in Anglia pullulavit, cui magnum fomentum praestant et praestiterunt verba Scoti in hac materia. Ipse namque in quaestionibus supra Metaphysicam , ex quibus sumpta sunt argumenta praefata in secundo dubio, post probationem conclusionum, sic dicit : Secundum dubium est, ex quo natura universalis est in re habens aliquam identitatem et unitatem realem praeter intellectum, quomodo possibile est aliquod individuum totaliter annihilari sine altero, quia in utroque est aliquid idem reale : ergo vel utrumque destruitur, vel nullum secundum se totum.

Ad hoc, inquit Scotus, dicendum quod totum destructibile reale secundum se destruitur; universale autem non est destructibile.

Contra : Ergo non totum.

Dicendum quod totum, sed non totaliter, id est, sub omnimoda annihilatione cuiuscumque prius in eo reperti.

Contra : Destructis primis substantiis, impossibile est aliquod aliorum remanere, ut dicitur in Praedicamentis (cap. de Substayttia).

Dicendum quod verum est exsistente^ et modo durativo, non tamen essentialiter, et modo quidditativo.

Contra : Si quidditas remanet, ergo sola accidentia destructa sunt.

Item : QUAESTIO III. Si aliquid quocumque modo remanet, ergo non totum annihilatur; et sic Deus non posset annihilare aliquod individuum totaliter, nisi destrueret totam naturam speciei.

Ad primum, inquit Scotus, dicitur quod destructo individuo non remanet aliquid hujus, nec quidditas ut hujus, sed ut quidditas, inquantum abstrahit a quacumque duratione, et ab actu et potentia.

Ad secundum, inquit, dicitur quod nihil destructibile, nec ut hujus, remanet. Et cum dicitur Deus non posset, etc; hoc est, quia quidditas secundum se non est destructibilis, nec generabilis; attamen natura speciei, inquantum proprie dicitur natura, ut composita ex materia et forma, potest destrui, inquantum exsistens in singularibus, ita quod nihil remaneat durative, quia remanere dicit durationem.

Haec Scotus in forma. -

Ex quibus verbis, nec immerito, Wiclefistae opinantur quod Deus nullam rem potest simpliciter creare, nec simpliciter annihilare, addita quadam alia falsa conclusione hujus Doctoris, scilicet quod ens est univocum Deo et creaturae, et dicit quamdam formalitatem quae realiter est Deus et (a) etiam realiter est quaelibet creatura. Ex quo sequitur quod, si Deus creat vel annihilat simpliciter asinum, creat vel annihilat seipsum, vel aliquam formalitatem quae est realiter Deus, scilicet formalitatem entis et substantias, etc. Et multi errores alii ex his duobus principiis pullulaverunt. Dicendum est ergo quod incorruptibilitas et perpetuitas universalis aliter est intelligenda. Unde sanctus Thomas, de Potentia Dei, q. 5, art. 9, in solutione decimisexti, sic dicit : a Universale tripliciter potest considerari; et secundum quemlibet modum considerationis, aliquo modo est verum quod universale est semper. Potest enim uno modo considerari natura universalis, secundum quod abstrahit a quolibet esse; et sic est verum quod universale est semper, per remotionem causae determinantis ad aliquod tempus, potius quam per positionem (6) causae perpetuitatis. De ratione enim naturae universalis non est quod sit magis hoc tempore quam illo; per quem modum etiam materia prima dicitur una esse. Alio modo potest universale considerari secundum esse quod habet in singularibus; et sic verum est quod est semper, quia est quandocumque est suum singulare; sicut etiam dicitur esse ubique, quia est ubicumque est suum singulare (y): cum tamen multa loca sint, ubi sua singularia non sunt; unde nec ibi est universale. Tertio modo potest considerari secundum esse quod habet in intellectu; et sic etiam verum est quod universale est semper, praecipue in divino intellectu. "

Haec ille.

Item, de Veritate, q. 1, art. 5, in solutione decimiquarti, sic dicit : a. Hoc quod dicitur, universale esse perpetuum et incorruptibile, Avicenna exponit dupliciter. Uno modo, ut perpetuum esse dicatur et incorruptibile ratione particularium, quae numquam inceperunt nec deficient secundum (a) tenentes aeternitatem mundi; generatio enim est ad hoc, secundum philosophos, ut salvetur perpetuum esse in specie,quod in individuo salvari non potest. Alio modo, ut dicatur esse perpetuum, quia non corrumpitur per se, sed per accidens, ad corruptionem individui. "

Haec ille.

Item, 1 p., q. 16, ari. 7, in solutione secundi, sic dicit : " Aliquid esse semper et ubique, potest intelligi dupliciter. Uno modo, quia habet in se unde extendat se ad omne tempus et ad omnem locum; et sic Deo competit esse ubique et semper. Alio modo, quia non habet in se quo determinetur ad aliquem locum vel tempus; sicut materia prima dicitur una esse, non quia habet unam formam, sicut homo est unus ab unitate formae, sed per remotionem omnium formarum distinguentium. Et per hunc modum, quodlibet universale dicitur esse ubique et semper, inquantum universale abstrahit ab hic (6) et nunc. Sed ex hoc non sequitur ea esse aeterna, nisi in intellectu, si quis sit aeternus. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod perpetuitas universalis non est intelligenda illo modo quo ponit arguens, utputa quod sit quaedam essentia a Deo distincta, quae nec potest incipere, nec desinere, nec creari, nec annihilari; sed potius, quia est quaedam natura, quae ex se non determinat sibi locum certum , aut tempus; secundo modo, quia non corrumpitur per se, sed per accidens; tertio modo, quia habet perpetuitatem in intellectu divino; quarto, quia semper sunt individua universalium ; quinto, quia universalia semper praesto sunt intellectui facto in actu per speciem intelligibilem, quia potest quandocumque (j) vult, formare conceptus universalium. Et multis aliis modis catholicis potest verificari dicta propositio. Et certe potius deberet negari, quam concedi ad sensum arguentis, qui tam periculosus, et perniciosus exstitit toti Christianitati, potissime temporibus nostris in regno Angliae, et Boemiae, sicut sciunt qui adfuerunt concilio Constantiensi celebrato nuper ante et post electionem sanctissimi in Christo Patris Domini Martini divina providentia Papae quinti. Ad duodecimum conceditur quod materia et forma pertinent ad quidditatem rei diffinibilis; et ideo bene concluditur quod talis quidditas est quid reale : non autem pertinent ad ejus universalitatem; et ideo nec concluditur quod universalitas sit realis, sed quod sit alicujus rei et naturae realis, quae tamen considerari potest tertio modo, medio inter esse uni- (o) hic.

- hoc Pr. lOS versalis et esse singularis. Hoc tamen esse non est complete reale, sed solum in potentia; quae tamen potentia non potest esse, nec est, nec fuit, nec erit, sine actu aliquo, sicut nullum ens secundum quid potest esse sine ente simpliciter, 6. Metaphysicae, nec ens per accidens sine ente per se, nec ens in potentia sine ente actu, nec ens rationis sine ente reali. Et ideo, cum in praecedentibus dictum est essentiam, quidditatem, naturam universalis praecedere in esse quidditativo esse singularium, non intelligimus praecessionem durationis, sed natura, et causae formalis. Si tamen loquamur de universali secundum esse quod habet in intellectu divino, sic praecedit duratione sua singularia. Et haec de universalibus sufficiant pro nunc, ad alia properantibus. jj 2.

Ad argumenta contra secundam CONCLUSIONEM I. Ad argumenta Scoti.

Ad primum contra secundam conclusionem nostram, dicendum est praemittendo quaedam, videlicet quod personam humanam addere aliquid positivum supra naturam individuatam, aut supra individuum naturae, potest intelligi quadrupliciter : primo modo, quod illud additum sit intrinsecum natura, tanquam principium formale vel materiale constitutivum naturae et pars ejus; secundo modo (a), quod sit accidens absolutum vel relativum, per se consequens naturam; tertio modo, quod sit accidens absolutum vel relativum, de per accidens contingens naturae; quarto modo, quod sit actus naturae, non per modum formae substantialis aut accidentalis, sed per modum quo esse actualis exsistentiae dicitur actus essentiae ut quo et suppositi ut quod exsistit. Et isto modo videtur mihi quod sanctus Thomas intellexit personalitatem addere aliquid positivum supra naturam rationalem et individuum naturae rationalis, et non primis tribus modis; quia esse sic est de ratione suppositi, quod non est pars illius, nec intrat ejus essentiam, sed se habet per modum connotati (6), et importatur in obliquo, quasi dicatur suppositum esse idem quod individuum substantiae habens per se esse. Ita existimo sensisse sanctum Thomam. Quod mihi apparet : tum propter allegata in probatione secundae conclusionis; tum quia, 3. Scntent., dist. 6, q. 2, art. 2, ponit quod res subsistens habet per se esse, non autem res non subsistens, ita quod exsistere, vel esse quod est actus entis, non debetur nisi rei subsistenti, ut videbitur in sequenti distinctione. Constat autem quod, secundum eum, esse distinguitur a natura realiter; et sic, suppositum addit supra naturam esse. Similia dicit in tractatu de Genere. Item, 3. Sentent., dist. 5, q. 1, art. 3, ponit quod per se esse est de ratione personae; et similiter totalitas et comprehensio omnium quae sunt in re. Constat autem omnia ista dicere aliquid positivum.

Hoc praemisso, dicitur, ad argumentum, quod consequens illatum non est inconveniens, accipiendo entitatem positivam quarto modo superius expresso. Implicat enim contradictionem personalitatem et totalitatem alicui uniri. Et ad primam improbationem, dicitur quod Damascenus loquitur de entitatibus quae dicuntur entia ut quod, non de illis quae nullo modo sunt aut esse possunt ens ut quod, sed ut quo, nec dicunt aliquam integram naturam substantialem vel accidentalem, sed actum naturae; cujus est esse exsistentiae. Ad secundam, dicitur quod omnis entitas positiva, quae est directe in genere, vel pars rei exsistentis per se in genere, est assumptibilis; non autem entitas quarto modo dicta : praesertim quia esse actualis exsistentiae suppositi habet inseparabiliter annexam quamdam negationem repugnantem assumptioni suppositi, scilicet non esse partem, non esse in alio, non communicari alteri, non uniri completiori aut perfectiori se, et multas alias. Ad secundum conceditur primum consequens ibidem illatum, scilicet quod humanitas unita Verbo, non habet esse exsistentiae propriae naturae debitum. Et similiter conceditur illud quod secundo infertur, scilicet quod , si Verbum deponeret humanitatem sibi unitam, illa non posset personari, immo nec exsistere in rerum natura, nisi noviter haberet esse actualis exsistentiae resultans ex principiis ejus intrinsecis. Unde sanctus Thomas, 3 p., q. 17, art. 2, in solutione quarti, sic dicit : s Anima in Christo dat esse corpori inquantum facit ipsum actu animatum, quod est dare ei complementum natura et speciei. Sed si intelligatur corpus perfectum per animam, absque hypostasi habente utrumque, hoc totum, compositum ex anima et corpore, prout significatur nomine humanitatis, non significatur, ut quod est, sed ut quo aliquid est. Et ideo ipsum esse est personae subsistentis, secundum quod (i) habet habitudinem ad talem naturam ; cujus habitudinis causa est anima inquantum perficit humanam naturam informando corpus, j

Haec ille.

Item, 3. Sentent., dist. 6, q. 2, art. 2, in solutione primi, sic dicit : a Forma facit esse, non ita quod illud esse sit formae, aut materiae, sed subsistentis. Quando ergo (6) compositum ex materia et forma est per se subsistens, acquiritur ex forma illi composito esse absolutum per se. Quando autem non est per se subsistens, non acquiritur per formam esse illi composito; sed subsistenti cui hoc adjungitur, acquiritur respectus, secundum (ot) esse, ad hoc quod ei additur. Sicut si ponamus hominem nasci sine manu, et manum per se separatim fieri, et postea miraculose illi conjungi, constat quod forma manus causabat esse manus per se subsistentis; sed postquam conjungitur homini, ex forma manus non acquiritur aliquod esse manui, quia manus non habet esse proprium, sed acquiritur homini respectus ad manum secundum suum esse. Ita etiam dico quod anima in Christo non acquirit proprium esse humanae naturae; sed Filio Dei acquirit respectum, secundum esse suum, ad naturam humanam : qui tamen respectus non est aliquid secundum rem in divina persona, sed secundum rationem. "

Haec ille.

Item, 9. Quodlibeto, q. 4, art. 3, sic dicit: " Si ponatur humanitas a divinitate separari, tunc humanitas suum esse habebit aliud ab esse divino. Non enim impediebat quin haberet esse proprium, nisi hoc quod non erat per se subsistens. Sicut si arca esset quoddam individuum naturale, ipsa tota non haberet nisi unum esse; quaelibet tamen partium ab arca separata proprium esse haberet. "

Haec ille.

Ex quibus apparet quod persona vel suppositum supra naturam individuatam addit esse actualis exsistentia?; et quod, si humanitas unita Verbo separaretur ab illo, acquireret novum esse; et quod nunc non habet tale esse creatum. Ad tertium negatur prima consequentia. Nec valet probatio; quia, licet natura sit prior suo esse naturali; prioritate illo modo quo potentia est prior actu, et materia quam forma, tamen secundum alium ordinem est posterior, eo modo quo actus est prior potentia. Actus enim et potentia sunt sibi invicem causae, sicut materia et forma. Et ideo, sicut materia per nullam potentiam posset produci aut poni in rerum natura sine forma, ita nec essentia sine esse quo actuetur, aut saltem sine esse ad quod trahatur, ut alias dictum est. Ad quartum negatur consequentia. Nam, licet esse suppositi dependeat a Deo, non tamen potest eidem uniri personaliter; quia, si uniretur Deo per tale esse, nihil esset : non quidem creatura, quia nec subsistens, nec non subsistens; nec Deus, quia non est natus exsistere per tale esse; et sic tale esse non esset esse. II. Ad argumenta Aureoli. - Ad primum Aureoli, dicitur quod natura et quod^quid est, non omnino sunt idem. Unde sanctus Thomas, super 7. Metaphysica (lect. 5), exponens illud capitulum, Utrum autem idem, jetc, in fine sic dicit : " Patet igitur ex dictis quando quod quid erat esse unius-cujusque est idem cum unoquoque, et quando non. Est enim idem in his quas sunt per se, non in his (a) secundum.

sed Pr. quae sunt per accidens. Sciendum est autem ad evidentiam eorum quae dicta sunt, quod quod quid erat esse est id quod diffinitio significat (a). Unde, cum diffinitio praedicetur de diffinito, oportet quod quid erat esse de diffinito praedicari. Non igitur est quod quid erat esse hominis humanitas, quae de homine non praedicatur; sed animal rationale mortale : humanitas enim non respondetur quaerenti quid est homo, sed animal rationale et mortale (6). Sed tamen humanitas accipitur ut principium formale ejus quod est quod quid erat esse : sicut et animalitas sumitur ut principium generis, et non genus; et rationalitas ut principium differentiae, et non differentia. Humanitas autem pro tanto non est idem cum homine, quia importat principia essentialia hominis cum praecisione omnium accidentium. Est enim humanitas qua homo est homo. Nullum autem accidentium hominis est quo homo est homo. Unde omnia accidentia hominis excluduntur a significatione humanitatis. Hoc autem ipsum quod est homo, est quod habet principia essentialia, et cui possunt accidentia inesse. Unde, licet in significatione hominis non includantur accidentia ejus, non tamen homo significat (y) aliquid separatum ab accidentibus; et ideo homo significatur (S) ut totum, et humanitas significatur ut pars. Si autem est aliqua res in qua non sit aliquod accidens, ibi necesse est quod non differat abstractum a concreto, ut maxime apparet in Deo. "

Haec ille. Item, 3. Sentent., dist. 5, q. 1, art. 3 : " Sciendum, inquit, quod in quibusdam differunt natura et persona secundum rem; in quibusdam vero secundum rationem tantum. Natura enim, secundum quod hic loquimur, est quidditas rei, quam significat diffinitio sua; persona autem est hoc quod subsistit in illa natura. In simplicibus autem quae non habent materiam vel quae carent materia, ut dicit Avicenna, ipsum simplex est sua quidditas. Quidditas vero compositi non est ipsum compositum; humanitas enim non est homo. Cujus ratio est, quia in significatione humanitatis, sive quidditatis, sive naturae, continentur tantum essentialia principia hominis secundum quae est homo; non autem ea quae pertinent ad determinationem materiae, per quam natura individuatur : quae tamen continentur in significatione Socratis, quia per ea Socrates est hic et divisus ab aliis. Et ideo, quia humanitas non includit in sua significatione totum quod est in re subsistente in natura, non praedicatur, cum sit quasi pars. Et quia non subsistit nisi quod est compositum, et pars a suo toto hahetur; ideo humanitas non subsistit, sed Socrates, et ipse est habens humata) significat.

signat Pr. nitatem. Homo autem significat utrumque, et essentialia, et individuantia; sed diversimode : quia essentialia significat (a) determinate, individuantia(S) vero indeterminate, vel haec vel illa. Et ideo homo, cum sit totum, potest praedicari de Socrate, et dicitur habens humanitatem. Sed quia esse indistinctum et incompletum, est quasi ens in potentia, ideo homo non subsistit, sed hic (y) homo, cui convenit ratio personae. Est igitur ratio personae, quod sit subsistens distinctum, et omnia comprehendens quae in re sunt; natura autem tantum essentialia comprehendit. In simplicibus autem non differt re persona et natura; quia natura non recipitur in aliqua materia, per quam individuetur, sed est per se subsistens. Tamen, inquantum consideratur (8) essentia rei, sic dicimus ibi naturam; inquantum autem invenitur ibi aliquid subsistens, dicimus ibi personam. "

Haec ille. Sed sciendum quod, cum dicit quod in simplicibus persona non addit supra naturam , intelligit quod non est ibi additio talis, qualis est in rebus materialibus compositis, ubi additur, supra naturam, res alterius generis; sed non intendit excludere omnem additionem : quia, secundum eum, persona seu suppositum, in talibus, supra naturam addit esse. Quod patet. Nam, 2. Quodlibeto, art. 4, sic dicit : " Philosophus, in 7. Metaphysicae (t. e. 20 et 21), ubi inquirit (e), utrum sit idem unumquodque, et quod quid est ejus, determinat quod in his quae per se dicuntur, idem est res, et quod quid est rei; in his autem quae dicuntur per accidens, non est idem. Homo enim nihil aliud est quam quod quid est hominis; nihil enim aliud significat (Q homo quam animal gressibile bipes. Sed res alba non est omnino idem ei quod est quod quid est album, quod scilicet significatur nomine albi : nam album nihil significat nisi qualitatem, ut dicitur in Praedica-mentis (cap. de Substantia); res autem alba est substantia habens qualitatem. Secundum hoc igitur cuicumque potest aliquid accidere quod non sit de ratione suae naturae, in eo differt res, et quod quid est, sive suppositum et natura. Nam in significatione naturae includitur solum id quod est de ratione speciei; suppositum autem non solum habet haec quae ad rationem speciei pertinent, sed etiam alia quae ei accidunt. Et ideo suppositum significatur ut totum, natura autem sive quidditas ut pars formalis. In solo autem Deo non invenitur accidens praeter ejus essentiam, quia suum esse est sua essentia; et ideo in Deo (t,) est omnino idem suppositum et natura. (e) inquirit. - inquit Pr.. (-ri) in Deo.

Om. Pr. In angelo autem non est omnino idem ; quia aliquid accidit ei praeter id quod est de ratione suae speciei, quia et ipsum esse angeli est praeter ejus essentiam seu naturam, et alia quaedam ei accidunt (a) : quae omnia pertinent ad suppositum, non autem ad naturam. "

Haec ille.

Item, ibidem, in solutione primi, sic dicit: a Non solum in compositis ex materia et forma invenitur aliquod accidens praeter essentiam speciei, sed etiam in substantiis spiritualibus, quae non componuntur ex materia et forma ; et ideo in utrisque suppositum non est omnino idem cum natura. Hoc tamen est aliter et aliter in utrisque. Dupliciter enim accipitur aliquid ut accidens praeter rationem speciei. Uno modo, quia non cadit in diffinitione significante essentiam rei, sed tamen est designativum vel determinativum alicujus essentialium principiorum: rationale enim accidit animali (6), utpote praeter ejus diffinitionem exsistens, et tamen est determinati rani essentiae animalis; unde fit essentiale homini, et de ratione ejus exsistens. Alio modo accidit aliquid alicui, quia nec est in ejus diffinitione, nec est determinativum alicujus essentialium principiorum, sicut albedo accidit homini. His igitur quaesunt compositaexmateriaet forma, acciditaliquid praeter rationem speciei utroque modo. Cum enim de ratione speciei humanae sit quod componatur ex anima et corpore, determinatio corporis et animae est praeter rationem speciei; et accidit homini, inquantum est homo, quod sit ex hac anima et ex hoc corpore; sed hoc convenit per se huic homini, de cujus ratione esset, si diffiniretur, quod esset ex hac anima et hoc corpore, sicut de ratione hominis communis est quod sit ex anima et corpore. Accidunt etiam compositis ex materia et forma, praeter rationem speciei, multa alia quae non sunt determinativa essentialium principiorum. Substantiis vero immaterialibus accidunt quidem (y) aliqua, praeter rationem speciei, quae non sunt determinativa essentialium principiorum, ut dictum est; non tamen accidunt eis aliqua quae sint determinativa essentiae speciei, quia ipsa natura speciei (o) individuatum non per materiam, sed per seipsam ex hoc quod talis forma non est nata recipi in aliqua materia; unde per seipsam est non multiplicabilis neque praedicabilis (e) de pluribus. Sed quia non est suum esse, accidit ei (5) aliquid praeter rationem speciei, scilicet ipsum esse, et alia quaedam quae attribuuntur supposito et non naturae. Propter quod suppositum non est in eis omnino idem cum natura. "

Haec ille. Ex quibus patet : primo, quomodo quod quid est, (6) per seipsam. - Ad. Tr. proprie loquendo, non est idem quod quidditas; secundo, quod, dato qviod sumantur pro eodem, adhuc tamen quod quid est (a), vel natura, vel quidditas, differt ab eo cujus est, tam in rebus materialibus quam spiritualibus; tertio patet quomodo esse pertinet ad suppositum vel personam, et non ad naturam. Sed dices: quomodo salvabitur dictum Philosophi dicentis (7. Metaphysicas, t. c. 20), quod in his quae sunt per se, etc. Item, dicium Commentatoris (ibid., coram. 20) dicentis quod " Socrates non est aliud quam animalitas, etc. ".

Dicitur ad primum, quod, si quod quid est sumatur pro quidditate, tunc ipsum est idem cum eo cujus est, ad hunc sensum quod non sunt duae res essentialiter distinctae, habentes duas essentias vel naturas diversorum generum, sed distinguuntur sicut essentia, et habens essentiam. Item, ad illud quod dicitur de Socrate, patet per idem; quia Socrates non est aliud quam animalitas et rationalitas, vel humanitas, quia non differt ab illis sicut essentia ab essentia, nec essentialiter; differt tamen alio modo. Et hoc intendit sanctus Thomas, in Quodlibeto statim allegato : nam, ibidem, in solutione ultimi argumenti, sic dicit : (( Natura dicitur constituere suppositum, etiam in compositis ex materia et forma : non quia natura sit una res, et suppositum alia res (hoc enim esset secundum opinionem dicentium quod natura speciei sit forma tantum, igitur constituit suppositum sicut (6) totum); sed quia, secundum modum significandi, natura significatur (y) ut pars, ratione supradicta, suppositum vero ut totum ; natura significatur ut constituens, suppositum vero ut constitutum. "

Haec ille.

Ad istud propositum facit illud quod dicit Albertus, in commento super Metaphysicam, intract. 2, c. 1, ubi sic dicit : " Istae duae sunt verae : quidditas rei non est aliud a re cujus est quidditas; et quidditas rei est eadem rei cujus est quidditas. Et tamen haec est falsa : quidditas rei est res ipsa cujus est quidditas. Et accipiamus hoc in homine, gratia exempli. Quod enim quidditas hominis non sit aliud ab homine, patet per hoc quod quidditas hominis in actu participatur ab homine, et non est in alio, nisi in potentia, inquantum participatur vel participari potest ab alio individuo; sicut etiam dicimus quod genus et differentia sunt unum in actu, et duo in potentia, inquantum genus potest determinari ab alia differentia. Quod autem sit eadem rei cujus est quidditas, patet ex hoc quod vere participatur ab eo"cujus est quidditas. Nec tamen sequitur, si quidditas hominis non est aliud, sed eadem homini, quod quidditas hominis sit homo; quia significatum hominis non est aliquod appellatum ejus : quia hoc subjectum, quidditas hominis, est significans sicut diffinitio; et cum diceretur, est homo, oporteret quod esset aliquis homo singularis. "

Haec ille. Ad secundum dicitur quod responsio ibidem data, sufficiens est. Unde et illam ponit virtualiter sanctus Thomas, 3 p., q. 4, art. 2, in solutione secundi, ubi sic dicit : " Naturae assumptae non deest propria personalitas propter defectum alicujus quod ad perfectionem humanae naturae pertineat, sed propter additionem alicujus quod est supra naturam humanam, quod est unio ad divinam personam. "

Haec ille.

Item, q. 2, art. 2, in solutione secundi, sic dicit : " Personalitas naturae, intantum ad dignitatem alicujus rei et perfectionem pertinet, inquantum ad dignitatem et perfectionem ejus pertinet quod per se exsistat; quod in nomine personae intelligimus. Dignius autem erit alicui, quod exsistat in aliquo digniore se, quam quod exsistat per se. Et ideo ex hoc ipso natura humana dignior est in Christo quam in nobis : quia in nobis, quasi per se exsistens, propriam personalitatem habet; in Christo autem exsistit in persona Verbi; sicut etiam esse completivum speciei pertinet ad dignitatem formae, tamen sensitivum nobilius est in homine, propter communicationem ad nobiliorem formam, quam sit in animali bruto, in quo est forma completiva. "

Haec ille.

Ex quibus patet quod responsio recitata, est de mente ejus. Et tunc Ad primam hujus improbationem, dicitur quod ista responsio non confirmat propositum argumenti, sed destruit. Conceditur enim quod quidquid Verbum in natura humana plantavit, non repugnans assumptioni vel unioni personali ad Verbum, totum illud assumpsit; non autem oportet quod assumpserit illa plantata in natura humana quae repugnant unioni, cujus est per se subsistere.

Nec valet, si dicatur quod per se subsistere non est quid positivum, sed pure negativum; vel quod non est quid absolutum, sed respectivum : et ideo omnia positiva absoluta quod Deus plantavit in natura humana, illa assumpsit; sed non omnia negativa, nec omnia respectiva.

Hoc, inquam, non valet; quia non majorem evidentiam habet ista propositio, Omne positivum absolutum ad perfectionem pertinens humanae naturae, est assumptum a Verbo, quam ista, Omne negativum, vel respectivum, pertinens ad dignitatem humanae naturx , est assumptum a Verbo. Qua igitur facilitate arguens negat secundam, negari potest prima : praesertim cum illud positivum, quod nos ponimus pertinens ad personam, et non ad naturam, non sit de ratione humanae naturae, nec alicujus naturae creatae, scilicet esse actualis exsistentiae; immo accidit cuilibet naturae creatae. De hoc sanctus Thomas, 2. Quodlibeto, art. 3, sic dicit: ((Dupliciter aliquid de aliquo praedicatur : uno modo, essentialiter; alio modo, per participationem : lux enim praedicatur de illiiminato participative; sed, si esset aliqua lux separata, praedicaretur de ea essentialiter. Secundum hoc ergo dicendum est quod ens praedicatur de solo Deo essentialiter, eo quod esse divinum est subsistens et absolutum ; de qualibet autem creatura praedicatur per participationem, nulla enim creatura est suum esse, sed est habens esse : sicut et Deus dicitur bonus essentialiter, quia est ipsa bonitas ; creatura; autem dicuntur bonae per participationem, quia habent bonitatem ; unumquodque enim inquantum est, bonum est, secundum illud Augustini, 1. de Doctrina christiana (cap. 32): Inquantum sumus, boni sumus. Quandocumque autem aliquid praedicatur de altero secundum participationem, oportet ibi aliquid esse praeter id quod participatur. Et ideo in qualibet creatura est aliud ipsa creatura quae habet esse, et ipsum esse ejus. Et hoc est quod Boe-tius dicit, in lib. de Hebdomadibus, quod in omni eo quod est citra primum, aliud est esse, et quod est. Sed sciendum quod aliquid participatur dupliciter. Uno modo, quasi exsistens de substantia participantis, sicut genus participatur a specie. Hoc autem modo, esse non participatur ab aliqua creatura : id enim est de substantia rei, quod cadit in ejus diffinitione; ens autem non ponitur in diffinitione creaturae, quia nec est genus, nec differentia. Unde participatur, sicut aliquid non exsistens de essentia rei; et ideo alia quaestio est, an est, et quid est. Unde, cum omne quod est prater essentiam rei, dicatur accidens, esse quod pertinet ad quaestionem an est, accidens est; et ideo Commentator dicit, 5. Metaphysica? (comm. 14), quod ista propositio, Socrates est, est de praedicato accidentali, secundum quod importat entitatem rei, vel veritatem (a) propositionis. Sed verum est quod hoc nomen ens, secundum quod importat rem cui competit hujusmodi (6) esse, significat essentiam rei, et dividitur per decem genera. Non tamen univoce (y) : quia non eadem ratione convenit omnibus esse; sed substantiae quidem per se, aliis autem aliter. Sic ergo in angelo est compositio ex essentia et esse, non tamen est compositio ex partibus substantiae, sed sicut ex substantia, et eo quod adhaeret substantiae. "

Haec ille.

Ex quibus apparet : primo, quod esse actualis exsistentiae non est de ratione alicujus naturae creatae, sed accidit sibi, et participatur ab ea; secundo, quod Verbum divinum , assumendo naturam humanam sine personalitate creata, non omisit aliquid assumere quod sit pars naturae humanae, vel (o) de ejus ratione, aut consequens eam in primo aut secundo modo (e) per-seitatis; tertio, quod arguens non plus probat Verbum Dei assumpsisse omnia a Deo plantati in natura humana positive et absolute, quam omnia plantata ab eodem ad perfectionem pertinentia significata negative vel relative; ergo vel omnia talia assumpsit, vel nullum. Concluditur ex ejus argumento. Constat autem quod non omnia negativa, vel relativa , ad perfectionem pertinentia et eam designantia assumpsit. Ad secundam improbationem, dicitur quod, sicut terminus quantitatis continuae reducitur ad genus sui terminati, ita et terminus essentia? reducitur ad genus ejus; et ideo omne quod est terminus essentiae, reducitur ad genus essentiae quod terminat. Sed hoc est contra arguentem, qui ponit Verbum divinum esse terminum intrinsecum natura assumptae. Non autem contra nos, quia ponimus quod Verbum divinum non est illo modo terminus naturae creatae, nec esse potest.

Ad confirmationem ibi factam, dicitur quod terminatio humanitatis, si dicat habitudinem vel respectum, aliud est ab humanitate; si autem dicat actum essendi et subsistendi, in quo fundatur dicta habitudo, adhuc (a) est aliud ab humanitate. Et sic terminus humanitatis nullo modo est humanitas, licet terminatio, vel terminus primo modo dictus, non sit in eodem genere cum humanitate, sicut est terminus et terminatio secundo modo dicta. Ad tertium dicitur quod, accipiendo realitatem pro illo cui debetur ratitudo, ut quod est ratum, negatur antecedens primae consequentiae, scilicet quod terminatio humanitatis sit illo modo realitas; et conceditur consequentia prima. Et similiter, accipiendo ens, in antecedente secundae consequentiae, pro illo cui debetur esse, aut quod exsistit, negatur antecedens, scilicet quod terminatio humanitatis sit ens illo modo; et conceditur consequentia. Si autem in praedictis consequentiis et conditionibus accipitur realitas et ens, ut quo, et non ut quod, conceditur antecedens utriusque conditionalis et consequentiae ; sed negatur censequentia. Etenim secundum illum modum loquendi est terminatio quidditatis, quod tamen nec est ens, nec realitas ut quod, sed ut quo. Similiter nec materia prima est quidditas, nec realitas, nec ens ut quod, sed ut quo; et ideo non sequitur quod materia prima nudata quacumque forma, sit assumptibilis. Similiter nec esse abstractum ab omni natura; quia talia non sunt quidditates, nec proprie res, aut entia.

Ad confirmationem, negatur prima consequentia : quia, ut alias (2. Senteni., dist. 13) visum est, materia nec aliqua pura potentia potest separari a forma qua actu est extra nihil in rerum natura; nec actus ultimus, cujusmodi est esse, potest separari ab omni potentia, quia eo facto esset Deus. Ad quartum dicitur primo, quod personalitas et (a) adhuc. - ad hoc Pr perseitas tertii modi dicit aliquid positivum, scilicet esse, et aliquid negativum, scilicet non in alio; sicut et subsistere illa duo dicit; et utroque modo distinguitur realiter ab humanitate. Nec ex hac positione sequuntur aliqua inconvenientia. Quod patet discurrendo per singula. - Primum namque inconveniens illatum non sequitur. Nam consequentia ibi facta, peccat per fallaciam consequentis, arguendo a pluribus causis veritatis ad unam. Verbum enim divinum suppositat humanam naturam, non isto modo quod sit terminatio ejus, eo modo quo actus est terminus potentiae, et esse est terminus essentiae ; sed alio modo : quia scilicet (a) trahit humanitatem ad suum terminum, et ad suum esse, et ad suam actualitatem ; sicut arbor, cui inseritur ramus, trahit ramum ad suam subsistentiam , et ad suum suppositum.

Similiter nec ex hac positione sequitur secundum inconveniens, scilicet quod Verbum divinum non sit homo; quia argumentum illud false imaginatur quod Verbum Dei, ideo dicatur homo, quia est terminatio naturae humanae, et quod homo non sit aliud, nisi terminatio naturae humanae.

Similiter nec sequitur tertium inconveniens; quia argumentum ad hoc factum supponit quod personalitas angeli nullo modo dicat aliquid positivum distinctum ab angelo; cujus falsitas superius est ostensa.

Similiter nec sequitur quartum inconveniens (6); quia, licet prima substantia non subsistat per essentiam propriam, tanquam per actum subsistendi, qui est esse cum quadam negatione essendi in alio, subsistit tamen per propriam essentiam et substantiam, tanquam per immediatam et proximam rationem principiativam actus subsistendi et suppositandi et personandi. Nulla vero secunda substantia est illo modo proximum principium, aut ratio talis actus, aut talis negationis.

Similiter, nec sequitur quintum inconveniens, ad sensum in quo est inconveniens. Rem enim aliquam creatam per se subsistere, potest intelligi dupliciter. Primo modo, quia subsistit per se, sicut per actum subsistendi; et sic conceditur quod nulla creatura per se subsistit, quia nulla creatura subsistens est suum esse. Secundo modo, quia habet in se proximum elicitivum et susceptivum illius actus; et sic omnis prima substantia per se subsistit.

Similiter nec sequitur sextum inconveniens, illo modo quo est inconveniens. Nos enim non dicimus quod natura in rebus materialibus sit suppositum, nec quod compositum ex natura et ex esse sit suppositum ; sed quod aliquid medium est suppositum, scilicet individuum naturae stans sub tali esse. In talibus enim individuum addit supra naturam, et suppositum supra individuum. In angelis vero dicimus quod suppositum est non aliquid tertium constitutum ex natura et ex esse, sed natura stans sub esse. Ex esse enim et essentia nullum vere unum tertium resultat. Et de hoc sanctus Thomas, 2. Quodlibeto, art. 3, in solutione primi, sic dicit : " Aliquando ex his quoe simul junguntur, relinquitur aliqua res tertia : sicuti ex anima et corpore constituitur humanitas, qua homo est homo; unde homo componitur ex anima et corpore. Aliquando autem ex his quae simul junguntur, non resultat res tertia, sed resultat quaedam ratio composita; sicut ratio hominis albi resolvitur in rationem hominis, et in rationem albi. Et in talibus aliquid componitur ex seipso et alio; sicut album componitur ex eo quod est album et albedine, j

Haec ille.

Et inducit illa ad ostendendum quomodo angelus componitur ex essentia sua et ex esse suo; quae compositio magis proprie dicitur compositio cum his, quam compositio ex his. Dico ergo quod, quia ex natura individuata et ex esse non resultat aliquod tertium vere unum, ideo aggregatum illud non proprie dicitur persona; nisi forte distinguamus, sicut de albo, quod album est duplex, scilicet denominativum et formale. Illa etiam persona, vel suppositum, potest dici dupliciter : primo modo, denominative, et sic suppositum dicitur illud individuum quod per se subsistit; secundo modo, formale, et sic suppositum dicitur compositum ex tali individuo et ex sua per se subsistentia.

Similiter, nec sequitur septimum inconveniens : quia, sicut statim visum est, ex essentia et ex esse non resultat aliqua substantia per se una; quia essentia est natura completa et integra, et ideo non potest esse pars. Ad quintum dicitur quod illa realitas est de praedicamento (a) substantiae. Et ad improbationem, dicitur quod esse non est proprie substantia, sed actualitas substantiae. Nec est inconveniens si ad genus substantiae tria pertineant reductive : scilicet materia, et forma, tanquam principia intrinseca specierum substantiae, et esse vel per se subsistere, tanquam actualitas naturae constitutae, quae secundum se indifferens est ad esse et ad non esse. Ad sextum negatur assumptum. Et de hoc satis visum fuit in primo Sententiarum (dist. 8, q. 1), et in secundo (dist. l(j, art. 3, ad l ; et dist. 17, concl. 2). Ad argumentum pro quaestione factum, patet responsio per praedicta. Et haec de quaestione sufficiant. De qua benedictus Deus. Amen. (a) praedicaniento.

praedicato Vr.

(6) quartum inconveniens. - falsum Vr.