Articulus Primus.

De Licinii patria, parentibus, vitiis, ejusque cum 0990B Galerio familiaritate; utrum ab eo Caesar simul et imperator factus sit, ac Galerius moriens ei conjugem suam et filium in manus tradiderit.

Licinius Dacia, teste Eutropio, atque etiam Socrate, eaque nova, ut Anonymus Valesianus ait, oriundus erat: sed vilioris, sicut ille ibidem addidit, originis. Et certe Aurelius Victor memoriae prodidit illum ortum esse ex genere agrariorum et rusticantium. Narrat autem Cecilius noster hunc Galerii imperatoris fuisse «veteris contubernii amicum, et a prima militia familiarem, cujus consiliis ad omnia regenda utebatur,» vel sicut Zozimus et Socrates aiunt (Zozim. lib. II Histor.; Socrat. loc. cit.) , veterem amicum, familiarem, et contubernalem, 0990C ac tandem, sicut memorat Eutropius, notum ei, et antiqua consuetudine, et strenuis in bello, quod adversus Narsen gesserat, laboribus atque officiis acceptum. Eam itaque ob causam Galerius volebat quidem illum ad supremum imperii fastigium provehere; sed noluit primo eum Caesarem facere, verba sunt Cecilii, ne filium nominaret; ut postea in Constantii, quem brevi moriturum sperabat, locum nuncuparet Augustum et fratrem. Mos enim erat, ut Caesares ab imperatoribus et Augustis filii, quemadmodum imperatores ab iisdem imperatoribus fratres vocarentur.

Pauca ac fere nihil de Licinii vitiis auctor noster litteris mandavit, sive quia ea non noverat, sive potius quia tacenda esse duxit. Nam hujus non secus 0990D ac Constantini Magni, uti ille tradidit, studio, opera et pietate religio christiana in pristinum statum restituta, de tyrannis mirabilem plane egit triumphum. Huc accedit quod huic libro Cecilius finem imposuit post datum ab eodem Licinio in christianorum gratiam edictum, et antequam eos persequi ac vexare coepisset. Nonne igitur vero satis simile est eum noluisse debitam eidem Licinio, quem praecipuum Ecclesiae liberatorem agnovit, tam praeclarum ob factum, commemoratis ejus vitiis, gloriam minuere?

Verumtamen ille, uti mox diximus, fatetur hunc ipsum fuisse sceleratissimi Galerii amicum, familiarem et consiliarium. At haec amicitia, familiaritas, 0991A et consuetudo illi non magnae procul dubio laudi esse poterat. Alibi vero ab eodem Cecilio nostro dicitur in largiendo tenax. Sed hoc mitiori loquendi modo aliquid de avaritiae ejus vitio imminuere potius quam illud, prout par erat, arguere videtur. Nam et hoc et alia ejus vitia alii scriptores longe acrius insectantur. Audias velim anonymum Valesianum: «Scelere, inquit, avaritia, crudelitate, libidine saeviebat, occisis ob divitias pluribus, uxoribus eorum corruptis.» Testatum quoque Eusebius facit praeter nefariam hanc illius libidinem, nullum modum habuisse sordidam ejus parcimoniam, nec satiari potuisse habendi cupiditatem. Tantalico enim, inquit, quodam morbo laborans, tametsi immensa auri, argenti, et opum copia thesauros implevisset, ingemiscens 0991B adhuc de sua paupertate querebatur. Quin etiam scriptis Aurelius Victor tradidit ejus parcimoniam fuisse agrestem, et leviores ipsi visos insontium et nobiliorum philosophorum servili more cruciatus. At in sua Epitome his illum coloribus depinxit: «Avaritiae cupidine omnium pessimus, neque alienus a luxu venereo, asper admodum, haud mediocriter impatiens, infestus litteris, quas per inscitiam immodicam virus, ac pestem publicam nominabat, praecipue forensem industriam.»

Ubi autem Galerius imperator cognovit Constantium, jamjam moriturum, Constantino filio suo imperium dedisse, tum summam imperatoris dignitatem eidem Licinio, tam arctis amicitiae vinculis sibi conjuncto tribuit. Jam vero superius patefecimus 0991C quomodo, qua in urbe, ac quibus praesentibus illum fecerit imperatorem. At in dubitationem eruditi homines adducunt utrum ille tunc Caesar tantum, an Caesar simul et imperator inauguratus fuerit. Nam Valesius olim arbitratus est eum anno 308 Caesarem, et anno 311 creatum imperatorem. Ea autem ad id asserendum ratione potissimum ducebatur, quod Galerius in edicto, paulo ante mortem suam conscripto, nullum ejusdem Licinii habuerit sermonem. Re tamen accuratius examinata, agnovit cum ex codicibus manuscriptis, tum ex Nicephoro nomen illius huic edicto revera fuisse inscriptum.

Alii igitur opinantur ipsum aliquo saltem tempore renuntiatum Caesarem, priusquam Augustus crearetur. Alii vero arbitrantur ex Cecilio nostro colligi 0991D posse eum appellatum dumtaxat imperatorem. Diserte etenim ille asserit Galerium, sicuti paulo ante diximus, noluisse Caesarem illum renuntiare, ne filium appellaret. Sed quid impedit quominus Caesar et Augustus una et eadem, aut una et altera die factus fuerit? Enimvero jam observavimus Maximinum una die scutarium, protectorem, et tribunum; altera vero creatum fuisse Caesarem. Timendum itaque Galerio non erat ne ipsum tunc filium vocaret. Denique ea ratione Aurelius Victor et anonymus Valesianus, qui eum Caesarem factum dicunt, cum aliis facile conciliabuntur. Neque huic opinioni repugnant varia Maximiani Herculii, qui huic inaugurationi interfuit, itinera. Quamvis enim illa moram aliquam postulare 0992A videantur, vir tamen iste, imperandi avidissimus, summa diligentia et festinatione ea conficere potuit.

Quidquid porro ea de re sit, fatentur peritiores critici Licinium anno 307, die 2 Novembris, imperatorem non sine maxima Caesaris Maximini invidia fuisse salutatum. Postea vero ille adfuit Galerio Sardicae, quemadmodum superius enarravimus, morienti, qui illi tunc conjugem suam et filium commendavit ac tradidit in manus.