Lengletii Monitum.

0157A Aureolus iste liber ita confectus, tam sincere elaboratus est, ut non solum expressos videas in eo singulares persecutionis eventus, id est, infaustum ejus initium, seriem atram atque felicem exitum; sed etiam ubique emineat Omnipotentis dextera vindex in tyrannos, et quam ubique se Deus praestet propugnatorem pietatis, propulsatoremque injuriarum, quae cultoribus suis a malis principibus inferuntur. Elucet econtra, quanta cura, quantoque studio Summa Divinitas foverit eos principes, qui erant fidelibus benevoli, qualis semper fuit Constantinus, vel eos, qui solummodo ita moderati fuerunt, ut liberam christianis suae religionis citra molestiam colendae facultatem dederint, qualis tunc temporis videbatur esse Licinius.

0157B Mens mea est, librum hunc legitimum esse Lucii Caecilii Firmiani Lactantii foetum. Sic opinati sunt doctiores quique, nec ab eorum sententia nostrum est recedere. Hunc reperit vir clarissimus Stephanus Baluzius in bibliothecae Colbertinae manuscripto codice, qui fuit olim antiqui Coenobii Moissiacensis in dioecesi Cadurcensi. Jam a pluribus saeculis ignotus delitescebat thesaurus ille in angulis hujusce monasterii bibliothecae. Vix dum in lucem prodiit, cum statim non solum exceperunt eum avide cuncti diversarum gentium Litterati studiose legendum; sed illum etiam iterum excudendum curaverunt tum Angli, tum Sueci: quin et versus est in linguas Gallicam et Anglicam. Hunc notis eruditis illustrarunt viri doctissimi sive Galli, sive Batavi ii sint. Anno 1710 rursus eum publici juris fecit Domnus Nicolaus le Nourry, e Congregatione sancti Mauri monachus Benedictinus: 0157C sed non dubitavit modo, imo et asseruit, hunc librum non esse Lactantii nostri, sed cujusdam 0158A Lucii, vel potius Lycii Caecilii ignoti scriptoris. Verum paucos, id est, tres aut quatuor in suam Nourrisius adduxit opinionem. Quin et doctiores quidam ejus errorem, acrius quam decet, redarguerunt, eumque ita exagitarunt, ut apertae probabilique responsioni locus non supersit. Nec sane difficilis fuit reprehensio; nam ubique Lactantii stylus, ubique ejus ingenium, ubique Lactantianae, eaeque singulares loquendi formulae sparsim reperiuntur in isto libello, cujus unicus superest codex manuscriptus, integer quidem et antiquus, sed ita ob amanuensis imperitiam et lacunas quasdam deformatus, ut saepissime in ipso explicando adhibendae sint vel conjecturae, vel etiam divinationes. At cum interesse putemus redarguere Nicolai le Nourry rationes, quamvis 0158B eae sint exigui momenti, ideo hic excudi curavimus eruditam dissertationem viri clarissimi Nicolai de Lestocq, doctoris et socii sorbonici, decani Ecclesiae Ambianensis, et abbatis sancti Axeoli, quocum mihi vetus ab annis quinquaginta et amplius intercedit necessitudo et summa familiaritas. Ne tamen existimet lector eruditus, huic editioni aliquid deesse, ob praetermissam a me donni Theodorici Ruïnart e Congregatione sancti Mauri Benedictini monachi praefationem in Acta Martyrum vera et sincera ab ipso edita anno 1689, ac saepius recusam aut Amstelodami, aut Venetiis, aut etiam Parisiis, eamque Gallice versam. Haec praefatio eximia quidem est; sed quamvis excusa sit a Paulo Baudri ad calcem Lactantianae suae editionis, nihilominus non putavi e re esse eam adhuc septima vice excudere, cum ea olim paulo rarior, nunc vulgaris in 0158C omnium manibus versetur, nihilque, aut parum conferat ad auctorem nostrum intelligendum.