Joannis Columbi Notae In Lactantium.

Perillustri et amplissimo viro D. Gisberto Cupero, ab ordinibus Transisalaniae ad illustrissimorum et praepotentium foederatorum Belgii ordinum generalium conventum delegato, inclytae reipublicae Daventriensium consuli, Joannes Columbus. S. P. D.

Licet in patria quoque mea gaudeam dari magnas 0386D et illustres animas, quae bonas litteras ament et recipiant perbenigne, modisque multis conatus etiam meos foveant atque ornent; praesens tamen hoc opusculum sua sponte ab hoc solo, trans mare nimirum, et in sinus tuos, vir amplissime, evolare dicam, an redire festinabat. Ego certe nisi hoc, quicquid est, tibi misissem primo, nomenque tuum 0387A illustrissimum frons ipsa ut praeferret, curassem, gravia quidem crimina aliquot effugere vix posse mihi videbar. Nam aut plagiarius forem, qui debito tibi corpori injecissem manus; aut peculatu quodammodo tenerer, vel etiam sceleri quadruplatoris adfinis existerem, si tot praeclaras res tuas, publicis destinatas usibus, privatum sub titulum avertissem. Animi quidem ingrati notam, bonis omnibus aeque invisam ac detestabilem, nequaquam evitassem, tibi, operaeque et auxilio tuo profectus hic meos nisi referrem acceptos. Nondum mihi satis certum fixumque erat editionis consilium, cum tu modo scriptum hoc Lactantii laudans, modo emendationes meas, alias probans, alias regens et reducens in viam, observationes denique tuas communicans, quae per se etiam ac solae quantumvis editioni meae conciliarent pretium, ut insisterem coeptis perfecisti. Atque haec inter maximas curas et negotia, quibus populorum salus continetur, quibusque te muneris amplissimi partes plerumque distringunt, mei causa facere non 0387B gravatus es. Denique editionis Britannicae exemplum, diu, sed frustra nostris a bibliopolis expectatum, a publico tabellario mihi ut afferretur, per consuetam tibi beneficentiam effectum est. Non mirum igitur, si nemini priusquam tibi qualescumque has curas meas, imo et tuas multo feliciores, totumque adeo opusculum hoc constitui mittere. fas etiam et aequum fuit, primo ex aditu lectores, quid cuique debituri sint, ut cognoscerent. Caeterum editio ipsa si minus elegantiae tuae satisfacit, oro absentiae meae condones; per quam preterea vereor factum esse, ut quaedam serius missa dilata sint in tempus aliud. Hoc vero fore propediem, quo liceat et illa proferre in lucem, spei nonnihil superest. Nihil certe eorum vitio meo periisse, quorum me participem facere dignata est summa bonitas tua, dum vivam, notum testatumque facere, Deo bene juvante, laborabo. Vale, vir insignis, et conatus meos consule boni. Scrib. Upsaliae, prid. kal. Jul. ann. 1684.

0387C Lectori Benevolo S.

Ex quo tempore vir quidam illustris hoc opusculum, cui Lactantium auctorem non dubie videbatur inscribere, libros inter publicam in lucem tunc prodeuntes non gravabatur mihi indicare, arsisse me fateor studio non levi penitius illud cognoscendi. Cumque tandem, ut una cum caeteris a Cl. Baluzio editis voluminibus afferretur, perfecissem, res expectationi non male respondere, nec a candido illo et terso orationis Lactantianae filo scriptio haec abhorrere visa est; multaque alia, praesertim vero raritas rerum, et cum narrationibus aliorum vel fida convenientia, vel discrepantia etiam minus nonnunquam suspecta, fidem aliquam faciebant, mercem non vanam tanto sub nomine venditari. Sed et genus hoc apud antiquos usurpatum reperisse me putabam; ut in tribus illis C. Fannii libris, quibus ille narravit exitus occisorum, aut relegatorum a Nerone, quos C. Plinius minor lib. V Epist. 5, subtiles, diligentes, et Latinos 0387D vocat, atque inter sermonem historiamque medios Idque genus Trebellius Pollio secutus etiam videtur, qui scriptos sibi libros plures, non historico, nec diserto, sed pedestri eloquio ait, satis quidem modeste. Agnovi praeterea quaedam desumpta ex libris biblicis, secundo praesertim Macchabaeorum (quem librum post Christi tempora confictum arbitror, temporibus persecutionum: fidem ejus certe in historiis laborare diu est, cum notaverunt eruditi); item ex B. Cypriano Patrumque aliis, quae pro facultate mea passim indicare studui. De eodem hoc opusculo, quod B. Hieronymus simplice titulo De persecutione designat, quomodo et Tertulliani librum memorat; quem ipse paulo fusius De fuga in persecutione inscribit, agam, si Deo visum fuerit, prolixius olim; praesertim si meas in manus pervenerint subsidia, hactenus quidem frustra quaesita, uti Joannis Sarisberiensis opusculum argumenti ejusdem, de quo ipse Polycratici, seu de 0388A Nugis Curialium lib. VIII, c. 20, p. m. 648: Libellus, inquit, qui de exitu tyrannorum inscriptus est, quid de tyrannis sententiam plenius poterit aperire, diligenti tamen compendio, etc. Sed ille libellus an exstet, satis liquido me non scire fateor; si exstat, spero inde lucis nonnihil accessurum huic praesenti. Contendenti mihi praeterea haec cum Lactantianis jam olim vulgatis pluscula fateor occurrisse, quae convenire viderentur: ex quibus ea, quae minus operose poterant excerpi, locis apposui (si quid video) aptis et perquam similibus; ut horum sylvula, vel judicium ex collatione facere volentibus praesto esset, vel juventuti prodesset, una cum rebus memorabilibus sermonis ubique purioris venanti vestigia. Nequeo tamen dissimulare, usque et usque oggessisse auribus sese veterem Epimarchi cantilenam, Νῆφε καὶ μὲμνησ᾽ ἀπιστεῖν. Imprimisque optabam, uti me de manuscripto tantum servante thesaurum plura docuisset C. Baluzius; praesertim ubi latuerit antehac, et cujus hominis, aut societatis armario relicto, in illustrissimi 0388B Colberti migraverit bibliothecam. Obversabantur animo etiam cogitationes aliae huc fere ducentes. Illam orationis Lactantianae imaginem forsitan labore summo adumbratam; illos rerum insignes apparatus, quasi scenam quamdam ad captandos applausus, videri posse compositos. In ipso codice quaedam arte sordidata, arrosa, pertusa, omnia ad ementiendum vetustatis habitum. Jam olim similes fabulas dedisse ambitionem illorum, qui otio abundantes, vel effingere aliena ingenia et facultates, vel sub eorum nominibus illudere aliorum credulitati gestiebant. Haec et alia hujus generis prope victa tamen fateor ab iis, quae parti favebant adversae. Videbam Cl. Baluzii fidem et candorem, non minus quam eruditionem, a viris emunctae naris laudari. Viros dein laudis rarae huc magis propendere deprehendi, ut ludos hic tales fieri minus credant. Plurimum quoque valuit rerum alibi non temere inveniendarum (de quibusdam loquor) praestantia, aliaque non levis momenti. Quibus fultus erectusque institi coeptis, et ut aliquid etiam 0388C his quod haberent, darem, qui sublatas vetustatis maculas, et alia ejus generis, pene eodem loco ponunt, quo reduviarum et praesegminum curam. Verum haec celerius deproperata, postquam illustrissimi D. Cuperi epistolae advenere, tandemque etiam Oxoniensis editio, saltem paucos, et harum rerum magis gnaros, criticas velitationes non rejecturos confisus, ea perfeci, quae hic vides. Fruere his, si videtur, mi lector; majora autem et magis exquisita ab his expecta, quibus senescentia jam litterarum studia majore successu reducere ac reformare datum est. Quos inter celeberrimum Graevium habes, cujus in hoc opusculum emendationes promissas avide et prope impotenter expecto. In memorata editione Britannica non tam doleo quaedam D. Cuperi meisque conjecturis praerepta, quam laetor, et his ipsis, concurrentibus magnorum hominum studiis, accedere robur et fidem, scriptoque ipsi auctoritatem. Emendationes illas nunc excerpere non vacat; fiet hoc, uti spero, prope diem, 0388D alioque in schedio pluribus eas impertiar. Adolescentes vero ne quid erroris ex his imbibant, si quando hic auctor nimium in studium armorum et militiae, quod in Diocletiano necessarium fuit, invehitur, meminerint, Lactantium alibi gravissimo errore bella inter Christianos in totum damnare. Vide lib. VI, cap. 20, p. 648. Quis igitur eum in re tam absurda sequi velit ducem? Sed de his fortasse alibi agam pluribus. Interim vale, mi lector, et quam expectas ipse ab aliis, mihi, sicubi lapsus sum, veniam indulge.