Articulus Primus.

0853D

Proponuntur argumenta, quibus plurimi hunc librum Firmiano Lactantio vindicari posse putaverunt.

Libri hujus titulus, a nobis qualis in unico codice Colbertino describitur, talis omnino repraesentatus, apertissime prodit Lycium, sive Lucium, littera y pro u, sicut adsolet, posita, Lucium inquam Cecilium ipsius revera esse auctorem . At quis ille sit, in dubium haud immerito vocari potest. Nemini etenim, veterum historiis vel mediocriter imbuto, incompertum 0854A est clarissimam olim apud Romanos fuisse Caeciliorum gentem, ex qua omnes, quotquot orti essent, nomen accipiebant Caecilii, addito, ut a se invicem distinguerentur, agnomine aliquo, et aliquando etiam cognomine. Pluribus quoque post stabilitam religionem christianam commune fuit Caecilii nomen. Palam siquidem fecimus quemdam in Minucii Felicis Octavio introduci Caecilium, qui rejectis ethnicorum religionibus, quas defendere frustra conatus fuerat, christianam lubentissime suscepit (Dissertat. in Minuc. cap. 1, art. 3) . Alium adhuc Hieronymus (Catal. Script. Eccles. cap. 67, pag. 119) , memorat Caecilium Africanae ecclesiae presbyterum, a quo Cyprianus, Carthaginensis Episcopus, ad christianam fidem adductus, sumpsit ipsum idem Caecilii cognomentum. 0854B Denique in pluribus ejusdem Cypriani epistolis nomen Caecilii inscriptum legimus (Cyprian. Epist. 7, 57, 63, 67, 70) .

A quamvis hi aliique bene multi, doctrina et pietate insignes, nomen illud sortiti sint; Baluzius tamen, quem alii plerique omnes sequuntur, sibi visus est certo et perspicue deprehendisse Lucium Caelium, seu Caecilium Firmianum Lactantium hujus libri, non secus atque aliorum, de quibus disputavimus, esse auctorem ac parentem. Persuasum autem id ita habuit; ut ullo absque scrupulo in prima libri hujus editione, et alii in subsequentibus, quatuor illa Lucii Caecilii Firmiani Lactantii nomina praefixerint. Neque eum vel minimum quidem morata sunt omissa in veteri et unico codice Colbertino duo posteriora vocabula, 0854C quibus Lactantius a caeteris omnibus, Caecilii, sive Caelii nomine appellatis, proprio quasi quodam charactere discernitur. Nam ea, inquit, ab oscitante librario, sicuti Sirmondus ad Sidonium in simili causa annotavit, praetermissa sunt.

Tribus autem argumentis ad hunc librum Lactantio vindicandum, et illius nomini haud dubitanter inscribendum se inductum fuisse significat. Primo etenim, ubi Hieronymus genuina Firmiani Lactantii opera enumerat, in eorum numero ponit, de persecutione librum unum. At is ipse est, ait Baluzius, de quo agitur (Baluz. Not. in hujus lib. titul. Hieronym. Catal. Script. Eccles. cap. 80, pag. 121) .

Secundum vero argumentum ille duxit ex hujusce libri stylo, qui ipsi omnino Lactantianus visus est. Et 0854D id quidem confirmat Virgilii versibus, qui huicce libro, quemadmodum genuinis Lactantii operibus, interseruntur.

Tertium denique rationis nomentum ab eo petitur ex variis loquendi modis, qui in hoc, sicut in aliis Lactantii libris ad verbum leguntur.

Tantis porro tamque manifestis, ut ille opinatur, rationibus illud dumtaxat opponi posse putavit, quod Lactantius in vulgatis librorum suorum editionibus non Cecilius, sed Caelius vocatur. Sed respondet tam levis momenti esse hanc difficultatem, ut neminem prorsus movere debeat. In Colbertino enimvero 507, variorum Lactantii librorum codice nuncupatur Cecilius, in aliis vero duobus 1003 et 1495, nec non in 0855A vetustissimo Oxoniensi illud aliudque praenomen omittitur, et simpliciter appellatur Firmianus Lactantius. Verumtamen duabus postea hujusce de persecutorum mortibus libri editionibus Oxoniensi et Cantabrigiensi praefecti, hac Baluzii responsione minime permoti, illius titulo nomen Caelii, non Cecilii praeponi voluerunt.

Haec porro omnia, nec plura sunt rationum momenta, quibus Baluzius, aliique eruditi homines, hunc librum Firmiano Lactantio tribuere hactenus conati sunt. Ea autem sic retulimus, ut nihil plane eorum viribus detractum, sed aliquid potius auctum fuerit. At tametsi illa Baluzio aliisque ferre omnibus validissima videantur; aliter tamen Baudrio visum fuit (Baudr. not. in cap. 1 et 2) , sed cur, quave ratione, 0855B ille non explicavit. Quo autem sumus animi candore et ingenuitate, dissimulare non possumus plura, et longe majoris, quam superiora, roboris nobis suppetere argumenta, quae non minimum dubitandi locum praebeant utrum hic liber a Firmiano Lactantio sit revera compositus. Candido autem ac simplici more nostro ea proponemus; quo omnes, depositis omnibus praejudiciis, facilius intelligant quid de hujus libri auctore certius statuendum sit.