Caput L.

Summa rerum potitus. Anno nempe 312. Pagius .

In primis Valeriam, quam, etc. Ita hodie clariss. 0835D Baluzius, qui prius cum veteri scheda in primis Valerium, quem ediderat; unde paulo post Sparkius in Oxoniensi editione anni 1680: Scribendum, inquit, ex emendatione viri rever. Valeriam, quam. Ut frustra sit Baluzius, qui Valerium quaerit sollicita indagine. Cui censurae, iterumque postea in sequentibus editionibus repetitae, subscribit supra, nec in vitus, Baluzius, itemque Cuperus, nec non versio anglica in hunc modum: For Licinius being now setled in the Empire, gave oder to put both Valeria and Candidian to death. Sed interim praeter hanc editionem nulla est, quae non cum ms. codice in auctoris verbis habeat, Valerium quem. Et, quod magis notandum, stare optime posse manuscripti lectionem ponit, pugnatque Pagius in Critica sua Baroniana, uti sequitur.— In primis Valerium. Valerium scilicet Valentem, de quo anno 306, num. 14 (imo, 15) , sic locuti sumus: Eodem fere tempore, quo Alexander, qui praefecti praetorii 0836A Africae munere fungebatur, apud Carthaginem imperator fit. Valens imperator creatur, inquit Victor in epitome, qui postquam Maximini mortem narravit, subjungit: Valens a Licinio morte mulctatur. De hoc Valente loquitur Lactantius lib. de Mortibus Persecutorum cap. 50, ut primus omnium observavit eruditissimus Abbas Ludovicus du Four in litteris ad me scriptis. Ibi Lactantius, Maximini morte recitata, ait: «Licinius summa rerum potitus, in primis Valerium, quem Maximinus iratus nec post fugam quidem, cum sibi videret esse pereundum, fuerat ausus occidere, necari jussit.» Nec dubitari potest, quin Valerius ille idem sit cum Valente a Victore memorato, cum Goltzius inter nummos triginta Tyrannorum, qui imperante Gallieno rempublicam Romanam afflixere, hunc referat: ΑΥΤ. Κ. πΟΥ. ΟΥΑΛΕΡ. ΟΥΑΛΕΝΣ. Ceb. L. A. id est, Imperator Caesar Publius Valerius Valens Augustus. Anno primo. Nummus tamen ille ad Valerium Valentem Licinii jussu occisum, non vero ad Valentem, qui post Valerianum in praesidem abductum tyrannidem 0836B arripuit (ut testatur Pollio lib. de Triginta Tyrannis cap. 19) , omnino pertinet, licet Mediobarbus huic Valenti, qui brevi in Macedonia imperitavit, attribuat. Pagius , ubi supra, ad an. Chr. 314, num. 12, et 306, num. 15.

Confer nunc, primum omnium, assentientem propugnantemque Toinardum, tum nec dissentientem istam Maucroixii versionem: Car premièrement Licinius fit mourir Valère; in qua scilicet, ut sequentia et linguae simul genius ostendunt, non Valeria, sed Valerius intelligitur: postremo amplissimum Cuperum varia Pagio et sequacibus objicientem in epistola ad perillustrem Voetium.

Item Candidianum. Ms. codex, quem caeterae hactenus editiones secutae fuerant, idem Candidianum. Sed omnino, vel cum Baluzio item Candidianum corrigendum est; vel nobiscum, adverbium ordinis adhibendo, inde Candidianum; aut per meram fere litterarum transpositionem, dein Candidianum.

0836C Candidianum. Filium Galerii et concubinae, observante Maucroixio ad marginem suae versionis.— Candidian was her adopted Son, for his mother was a Concubine of Maximians. Tralatio anglica. Ad verbum, Candidianus erat adoptivus Valeriae filius: fuit enim ejus mater concubina Maximiani.

Valeria. Pro quo mulieris nomine, crassissimo errore typographico, Valerius legitur in Pagii Critica Baroniana, ad annum Ch. 314, num. 12, ubi totum hocce caput describitur. Conferto modo eamdem ad annum Chr. 303, num. 6.

Mulier tamen. Forte, mulier statim, vel, mulier namque. Tollius .—Emendo, Mulier tandem. Gale .

Ut eum vixisse cognovit. Quem, et quis sensus? De utroque enim miris modis dissentiunt interpretes.— Cette dame ayant appris que Candidianus n'était point mort. Maucroix. Id est, cum mulier Candidianum non fuisse mortuum didicisset.— She had no sooner got the news of Maximins death, etc. Anglica versio. Hoc est, vix mulier nuntium de Maximini morte acceperat. 0836D —Mihi, primo loco, quod in bonam partem sumi velim, nulla ratione videbatur sermo nunc esse posse de Maximino. Quid vero amplius cogitem, post pauca dicam.

Vixisse. Lego, vicisse. Eum autem, quod praecedit, intelligo de Licinio. Boherellus .— Vixisse. Repone, vicisse. Gale : nec non Colomesius.—Legendum vicisse, referendumque ad Licinium. Corrigendum quoque cognoverat, pro cognovit; et mox itidem miscuerat, pro miscuit. Tollius .—Arridebat magis vi exisse, vel simpliciter exivisse; ut, postquam Candidianum necari jussisset Licinius, Candidianus, mandati gnarus, evadendi prima vice e loco, ubi jugulandus erat, viam invenerit: Valeria autem, cognito eum inde feliciter erupisse, mutaverit habitum, et se adoptivi sui filii comitatui miscuerit, ut ejus fortunam specularetur.

Comitatui ejus. Hic rursus, et pro contrariis interpretum 0837A hypothesibus, in contraria abeunt versiones; Gallica nimirum de Candidiani comitibus explicante: Anglica vero de Maximini,novissime defuncti, aula, hoc est aulicis. She had no sooner got the news of Maximins death, then she came to his Court in disguise.

Quia Nicomediae. Scribo, Qui cum, Sparkius, in utraque Oxon. a quibus haud diversa est Cantabrigiensis.

Quia Nicomediae. Lege cum Columbo, qui quia Nicom. Tollius .

Et illa, exitu ejus audito. Id est, illustrante singula, licet in re minime obscura, Maucroixio: Cum Valeria Candidiani mortem audivisset. Confer, si tanti est, quae de vocabulo exitu notavimus.

Qui omnes. Atqui duo tantum supra memorati sunt. Candidianus et Severianus. Tollius .—Imo tres; Candidianus, Severianus, et ante utrumque, Valerius, seu, Valeria, prout initio capitis legere malueris: Licinius, summa rerum potitus, in primis Valerium . . . fuerat 0837B ausus occidere, vel, in primis Valeriam; mirumque hanc, aut illum, a Tollio, post tam diserta verba, praetermitti.

Quasi malum metuentes. Hoc est, anglicae versioni, quasi malum hominem: looking on him as an ill man.—Legendum: quasi aemulum metuentes. Graevius .—Forte, quasi iratum. Tollius .—Suspicabar, quasi malum metuentes locutionem esse e medio petitam, qualis ista Gallorum, il le craignait comme la peste.

Prae Valeria, (vel praeter Valeriam) quae volens, etc. Sed haec jam superius Licinium fugisse dicta est. Vide quae viri docti ad caput 39, notaverunt. Ergo τὸ volens rectius in nolens cum Cupero mutaveris. Hinc liquet, Maximinum non magis libidine quam avaritia accensum, matrimonium Valeriae appetisse. Tol .

Prae Valeria, quae volens, etc. Ita per omnia interpretes, ut, qui adibunt, statim intelligent.

Filium suum maximum agentem in annis octo. Dele suum. Boherellus .—Forte rectius, filium tum maxime 0837C agentem annos octo. Tollius .—Emendo, filium natu maximum agentem jam annos octo. Gale .

Mater eorum. Uxor Maximini, de cujus nomine altum est apud eruditos silentium. Edit. Oxon. et Cant.

In Orientem praecipitata est. In Orontem. Editio Aboensis. In the River Orontes. Id est, in fluvium Orontem. Versio anglica.

Orientem. Scribendum: Orontem, hoc est, fluvium Syriae, vel torrentem, ex emendatione viri rever. supra laudati. Edit. Oxon. et Cant.—Lege, torrentem: aut potius, Orontem. Allix .—Lege, Orontem. Vossius .—Maucroixius ad verbum; On précipita leur mère dans l'Orient: quod paucissimi procul dubio probabunt.

Ibi saepe illa castas foeminas mergi jusserat. Ibi mergi, ut supra, capitibus 15 et 37, mari mergi: quare equidem doctissimum virum τὸ ibi delentem, minus audiendum esse crediderim.

Illa. Corrige, et lege, ille: scilicet Maximinus. 0837D Respice cap. 38 et ita huic lege talionis evenit, ut ipsius uxor eodem supplicio interiret, quo ipse alienas conjuges necari jusserat. Tollius .

Illa. Secuti sunt hanc lectionem ambo interpretes.

Sic omnes impii, etc. Sarisberiensis in Polycrat. lib. VIII, cap. 19, de Domitiano: «Et quia Ecclesiam Dei, imo et totum imperium, laceravit Domitianus, eodem in se Dei usus judicio et ipse laceratus est.» Tollius .