Caput XLVIII.

Securitatem publicam. Quae in variis apud antiquarios nummis occurrit; uti Erizzum, p. 119, 413, 469, 497, 559. Tristanum, t. I, p. 630; t. II, p. 469; Patinum, p. 73; Thesauri, Vaillantium, cujus librum de coloniis avide expectamus, aliosque. Apud Ammianum Marcell., XIV, 6, etiam memoratur Pompiliani securitas temporis.

In tractatu haberemus . . . Id est, consultaremus, et deliberaremus. Vide huc pertinentia in Glossario saepius laudato.

Quod quidem divinitas . . . Scribendum puto, quo 0565D quicquid divinitatis in sede coelesti. Vide Columbi, viri doctissimi, notas. Et ita loquebantur Gentiles, quia quid proprie esset summum numen, quis Deus, dubitabant, atque inter sese disputabant.

Pro quiete temporis . . . Ut sub imperio meo quies et pax sit; mox: Quo etiam in hoc per clementiam nostram quieti publicae consulatur. In nummo Maximiani Herculii apud Tristan., t. III, p. 372, conspicitur dea, una manu rudem, altera spicas tenens; et Quies. Aug. illoque emblemate denotatur proculdubio quietem, seu pacem abundantiae et annonae causam esse. Amm. Marcell., XIX, 11: Et quietem colentes tamquam salutarem deam, tributariorum onera subirent, ubi potest videri Valesius.

Vicarium postulent . . . Nomen hoc generale est, adeo ut pro certo affirmari non possit quod munus vicarius hic gesserit. Sed tamen eum erraturum neutiquam puto, qui Maximinum designare existimet 0566A quemcumque in sua provincia vicarium. Sic in partibus Orientis fuere vicarii quatuor, Asianae dioeceseos, Ponticae, Thraciarum, Macedoniae, de quibus, ut et aliis aliarum provinciarum vicariis, videri potest notitia imperii. In inscriptionibus a Reinesio editis memoratur Flavius Rufus Sabinus Volusianus vicarius Asiae, et Virius Nicomachus Flavianus vicarius Africae; atque in libello Precum Faustini, p. 14, occurrit vicarius Hispaniae. In genere autem vicarius vocatur qui alterius vicem gerit, vel alteri servit; ita servus vicarius, teste Ulpiano, servit servo ordinario. Vicarius Supra Cocos in Inscript. XII, 580, qui coquis praeest loco illius, qui in eos imperium habebat; et vicarii nostri id nomen habent respectu praefectorum praetorio, vel praesidum, quorum vicem administrabant: unde Sextilius Agesilaus Aedesius in lapide antiquo vocatur Vicarius Praefecturae Per Hispanias; et c. 16 Lactantius memorat Hieroclem ex vicario praesidem, qui male a Gallis redditur président.

0566B Ad jus corporis eorum . . . Haec sunt bona ecclesiastica; et locus hic clare evincit, ante Constantini Magni legem ecclesias christianorum bona, ut vocant, immobilia possedisse. Julianus id prohibuit, uti testatur Ado in martyrol., p. 108, illique certe adstipulati fuissent Faustinus et Marcellinus, quia in libello Precum, p. 21, ita loquuntur: Sed ideo nominis istius etiam cum omni dedecore querebatur auctoritas, ne illis possessiones Ecclesiae tollerentur; quas utinam nunquam possedisset Ecclesia, ut apostolico more vivens fidem integram inviolabiliter possideret.

Jus corporis eorum . . . Edictum hoc Maximini permittit unicuique deum colere quemcumque vellet; cumque singuli fere Gentilium dii haberent sibi devotos homines in unum corpus redactos, hinc similiter de christianis loquitur, quippe qui numini majestatique D. N. J. C. erant devoti. In lapidibus vetustis occurrit Collegium Aesculapii, Et Hygiae Nauclerus, Qui Erat In Colleg. Serapys, Colleg. Fabrum Veneris; 0566C de quibus alibi dabitur propediem disserendi locus. Atque uti haec corpora arcas suas et agros, unde sumptus faciebant, habebant; ita etiam christiani bona sua possidebant; qui tamen omnes reditus omnesque eleemosynas in pauperes erogabant, nec iis otiosos ventres alebant.

Beautitudine publica . . . Et haec vox solemnis atque adeo in ipsis nummis obvia est, ac notat tranquillum et felicem reipublicae statum. Beatissimum saeculum dixit Tacit., c. 3, Agric.; beatissimos Caesares Nazarius, c. 1 et ultimo; beatissimam victoriam, c. 32, et beatitudinem urbis, c. 33 Panegyrici.

Prolato programmate tuo . . . Significat praesidem provinciae scripto publice proposito significare debere se tale edictum ab imperatoribus accepisse, jussumque esse, ut istud affigeret. Locus hic certe mihi observandus esse videtur, quia nos docet imperatorum edicta in provinciis non fuisse proposita, nisi simul testarentur praesides ejusmodi edicta ab imperatoribus ad sese missa esse; idque factu necessarium 0566D fuit, ut arcerentur supposititia edicta quibus provinciales ad res novas incitari a turbulentis hominibus potuissent.