In Caput III.

Post hunc, interjectis aliquot annis. Nempe 30 praeter 6 menses, ut dicetur infra.

Alter non minor tyrannus ortus est. Domitianus, duodecim Caesarum postremus.

Subjectorum tamen cervicibus incubavit quam diutissime, tutusque regnavit, donec impias manus adversus Dominum tenderet. Tito, fratri suo, successit Domitianus anno Ch. 81, die 13 Septembris. Si saevire coepit adversus Christianos anno Ch. 94, mense circiter Februario, ut quidem existimo, tum vero imperaverit ante persecutionem annos 12, cum mensibus 4 ac plusquam dimidio.

0439C Chronicon paschale initium Domitianeae persecutionis annectit ann. Ch. 92, non autem 93, ut censet V. C. Ant. Pagius in Dissertatione Hypatica, Lugduni anno 1680, edita, p. 110, et in Critica Baroniana ad annum Ch. 90, num. 5, p. 86, qui praeterea in Critica ibidem ait, hujus Chronici auctorem in putandis Olympiadibus Eusebianam rationem sequi, sive uno anno eas antevertere, licet revera duobus annis ab auctore Chronici antevertantur. Earum enim initium ducit ab anno Periodi Julianae 3936, cum incoeperint duntaxat anno 3938.

Horum nihil quidquam, sicut nec alia complura, vidit ille, cujus chronologica opera usus est clariss. Ducangius in apponendis chronico paschali temporum characterismis.

In supradicta istius Chronici editione tanta quidem est perturbatio, nata ex ignorantia dicam, an incuria, ut annus concitatae per Domitianum persecutionis fluctuans p. 250, inter annos Ch. 93, et 94 relinquatur; neque porro Olympiadis 218 primus annus, 0439D qui ibi Domitiani est 13, ullo omnino charactere notetur.

Jam vero inquirendum, quo primum tempore Domitianus Ecclesiam vexaverit.

Ant. Pag. V. C. in Dissertatione Hypatica, p. 110, et in Critica Baroniana, p. 85, num. 4, id ponit sub finem anni Ch. 93, ex Taciti loco, qui in fine Vitae Agricolae felicem praedicat Agricolam, quod Conlega Priscoque coss. anno scilicet Ch. 93, decimo kal. Septemb. sive 23 die Augusti, excesserit, atque adeo evaserit postremum illud tempus, quo Domitianus non jam per intervalla ac spiramenta temporum, sed continuo, et velut uno ictu, rempublicam exhausit. Unde infert Pagius, persecutionem sub finem anni Ch. 93 incoepisse.

At, meo quidem judicio, inde tantummodo sequitur, Domitianum non saeviisse, nisi post obitum Agricolae. Cum autem incertum sit, quo postea tempore 0440A id contigerit, ac praeterea videatur respublica primo, ac deinde Ecclesia male habita, nihil plane Taciti locus iste confert ad figendam persecutionem anno Ch. 93.

Henricus Dodwellus Anglus, V. C. in Dissertatione XI Cyprianica, Oxonii anno 1684 edita, cui De Paucitate Martyrum Lemma affixit indignissimum homine utcumque christiano, nedum auctore litterato, contendit ex Brutii verbis apud Eusebium, Hist. lib. III, cap. 18, nonnisi Ch. anno 95, Ecclesiam fuisse a Domitiano vexatam, quia videlicet ejus principatus anno 15, Flavia Domitilla, Flavii Clementis tum consulis ex sorore neptis, ob confessionem Christi in insulam Pontiam relegata est.

Sed a Vv. CC. Anton. Pagio in Critica Baroniana passim, et Theodorico Ruinartio, monacho Benedictino in praefatione ad acta Martyrum sincera et selecta, Parisiis anno 1689 edita non modo tota illa Dodwelli dissertatio egregie confutata est: sed etiam huic argumento, pro asserenda persecutionis Domitianeae 0440B brevitate adducto, responsum est, nihil inde confici, nisi persecutionem istam anno Ch. 95 maxime efferbuisse.

Et certe in Chronico paschali ad 14 Domitiani annum habentur haec verba: ἱστορεῖ ὁ Βροῦτος (lege Βρούτιος) πολλοὺς Χριστιανοὺς κατὰ τὸ ιδ᾽ ἔτος Δομιτιανοῦ μεμαρτυρηκέναι. Memoriae prodit Brutius, multos Christianos 14 anno Domitiani martyrium fecisse.

Ut autem ex isto Brutii loco aliquid eliciatur, cui inniti possimus, secernenda sunt certa ab incertis, ac statuendum:

Primo, Domitiani annum 12 iniisse anno Ch. 92 die 13 Septembris, cum decurreret 217 Olympiadis annus 4.

Deinde, Olympiadem 218 incoepisse in Solstitio aestivo anni Ch. 93.

Tertio, Domitiani annum 13 ductum fuisse a die 13 Septembris anni Ch. 93, cum decurreret 218 0440C Olympiadis annus primus.

Denique eidem annum 14 fuisse incoeptum anno Ch. 94, cum ejusdem 218 Olympiadis annus alter esset in cursu.

Unde consequens est, biennio errare Chronici paschalis auctorem, qui Domitiani 13 annum alligat primo 218 olympiadis anno, et Indictioni 5. Nam juxta hujus auctoris methodum et hypotheses, olympias 218 et annus 13 Domitiani ortum habuissent anno Ch. 91.

Non moror, consulatus in posterioribus Domitiani annis ab auctore Chronici paschalis perperam fuisse affixos. Id enim ad rem praesentem non attinet. Assumo duntaxat quod ibi refertur ex Brutii historia, multos Christianos anno 14 Domitiani martyrium fecisse. Cum enim inter eruditos conveniat, Domitianum non vexasse Ecclesiam, nisi postquam defuncto Agricola die 23 Augusti anni Ch. 93 (ex Tacito supra laudato) continuo et velut uno ictu rempublicam exhausit, mihi videor medio tutissimus iturus, si dixero, 0440D Domitianeam persecutionem incoepisse mense Februario insequentis anni 94, atque adeo eodem anno, die 6 Maii mensis, Joannem apostolum in dolium ferventis olei plenum fuisse immissum, ac deinde in Pathmon insulam relegatum: quod cum Hieronymo convenit, qui in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum ait, id contigisse quartodecimo (Domitiani) anno, secundam post Neronem persecutionem movente Domitiano.

Sic itaque a Neroniana persecutione, quae, ut supra ostendi, sub initium mensis Augusti anno Ch. 64 coepit, fuerint ad Domitianeam anni 30, praeter 6 menses, quot sunt nempe ab initio Augusti anni Ch. 64, ad finem Januarii anni 94.

Postquam vero ad persequendum justum populum instinctu daemonum incitatus est, tunc traditus in manus inimicorum luit poenas. Domitianus mense Februario anni Ch. 94, ut proxime dictum, saevire coepit. Preemptus 0441A est anno Ch. 96, 14 kalend. Octobris, sive die 18 Septembris, ut in confesso apud omnes. Divinae vindictae intervallum, anni 2 et menses 7 cum dimidio circiter.