Articulus II.

De Maximini patria, vario nomine, parentibus, professione, ebrietate: quomodo scutarius, protector, tribunus, 0975D Caesar et imperator factus fuerit, ac quid sit campus Martius.

Maximinus, quemadmodum Severus, Illyricorum, uti Aurelius Victor ait, indigena erat. Auctor vero noster diserte asseverat illum primo quidem nomine appellatum Daiam, sive potius Dazam, suaque professione fuisse pecuarium et Galerio affinem. Nec minus perspicue in Epitome Aurelii Victoris scriptum est: «Galerius Maximinus, sorore Armentarii progenitus, veroque nomine ante imperium Daza dictus . . . ortu quidem atque instituto pastorali.» ( Aurel. Vict. Epitom. ubi de Maxim.) Non longo autem antequam Caesar fieret tempore mutatum fuerat illius nomen. Cecilius namque de illo Caesare nuncupando ibi adjecit: 0976A Quem recens Maximianus Galerius jusserat Maximinum vocari de suo nomine. In manuscripto autem codice Colbertino fere ubique habetur Maximianus, non Maximinus: sed aperto, inquit Baluzius, errore. Verumtamen in Eutropii Breviario et aliorum infra citandorum libris, scriptum est: Maximianus. Non solius itaque librarii error videtur, et eum ab aliquibus Maximianum, ipso Galerii praenomine, nuncupatum aliquando fuisse fatendum est.

Ad ejus vero originem et professionem quod spectat, Aurelius Victor paulo ante laudatus, testatur illum ex sorore, uti dictum est, Armentarii progenitum, sed ortu etiam atque instituto fuisse pastorali, eodem videlicet atque ipse Galerius Armentarius. Cecilii autem nostri verbis mox citandis id stabilitur 0976B confirmaturque.

Addit idem Victor illum fuisse vini avidiorem, quo ebrius ea imperabat quae postridie sobrius jubebat emendari. Scriptum quoque ab anonymo Valesiano legimus: «Igitur Galerius,» lege, aut subaudi Maximinus, «sic ebriosus fuit, ut juberet temulentus ea quae facienda non essent; a praefecto admonitus, constituerit ne jussa ejus aliquis post prandium faceret.» Eadem quoque refert Eusebius, qui caetera describit illius vitia, de quibus postea nos fusius agemus.

Superius autem demonstravimus quomodo, quando et quo in loco Diocletianus, a Galerio, si Cecilio fides coactus, hunc Maximinum Caesarem creaverit. Tunc ergo «sublatus nuper a pecoribus et sylvis,» 0976C inquit Cecilius, «statim scutarius, continuo protector, mox tribunus, postridie Caesar, accepit Orientem calcandum et conterendum. Dicitur autem sublatus nuper a pecoribus et sylvis,» quia pecuarius, sicut jam animadvertimus, et rusticanus erat. Statim vero factus est scutarius. At scutarii erant milites, qui, ut narrat Zozimus, imperatorem stipare consueverant. De iis plura Ammianus Marcellinus, Gothofredus et Pancirolus, qui varias eorum scholas recensent.

Exinde Maximinus continuo protector. Quinam autem protectores essent, his Honorius imperator explicat verbis: «Qui armatam militiam subeuntes, non solum defendendi corporis sui, verum etiam protegendi lateris nostri sollicitudinem patiuntur, unde etiam protectorum nomen sortiti sunt.» Vide, si lubet, 0976D Gothofredi in hanc legem commentaria, Valesii in Ammianum Marcellinum observationes, et Pancirolum a nobis jam laudatum.

Statim vero atque Maximinus protector factus fuit, mox tribunus, uti ait Cecilius, renuntiatus est. Nemini autem latet varia fuisse tribunorum genera, nec dubium esse potest quin auctor noster Maximinum militum tribunum esse dixerit. At multa quidem de tribunis eorumque officiis, jam laudati a nobis Gothofredus et Pancirolus observarunt. Vopiscus autem nobis exhibuit exemplar epistolae Valeriani imperatoris, qua ad Mulvium Gallicanum, praefectum praetorio, haec scripsit in verba: «Miraris fortassis, quod ego imberbem Tribunum fecerim contra constitutum 0977A divi Adriani, sed non multum miraberis, si Probum cogitas, adolescentem vere probum.» Contra vero Galerius aut, si velis, impulsus ab illo Diocletianus fecit Maximinum tribunum adolescentem quemdam, sicut ait Cecilius (cap. 18) , semibarbarum, atque ita in manuscripto codice. Baudrius tamen legi mallet semibarbatum, quia Cicero juvenes vocat barbatulos. Recte quidem barbatulos, sed non semibarbatos. At Cecilius videtur Maximinum idcirco appellasse semibarbarum; quia nuper sublatus fuerat a pecoribus et sylvis, qui neque militiam, pergit ille, neque rempublicam sciret, jam non pecorum, sed militum pastor.

Quamvis autem plane indignus esset, qui contra morem et instituta majorum ad hosce dignitatum gradus repente eveheretur; factus est nihilominus 0977B postridie Caesar, ait Cecilius, atque accepit Orientem calcandum et conterendum. Galerius quippe illum, uti Eutropius et Socrates narrant, praefecit Orienti, quem postea Gothis barbaris stipatus, quemadmodum Cecilius loquitur, ludibrio pessime in manuscripto codice indibria habuit.

Praeterea Galerius huic semibarbaro homini, tantis dignitatibus contra statas leges aucto, primum, et Constantino Magno secundum Caesaris locum dedit. Verumtamen Licinio imperatore nuncupato, tanta superbus ille Maximinus exarsit iracundia, ut se Caesarem, et tertio loco nuncupari aspernatus, ad saniorem mentem nec legatis, nec precibus ejusdem Galerii potuerit umquam revocari. Tunc itaque Galerium poenituit illum fecisse Caesarem, sed frustra. 0977C Nam Maximinus illi postmodum rescripsit se in campo Martio, proxime celebrato, nuncupatum fuisse Augustum. Si alium hujusce nuncupationis testem desideres, tibi facile dabitur Eusebius, qui haec litteris mandavit: Postquam Licinius Augustus declaratus est: Ταῦτα Μαξιμῖνον δεινῶς ἐλύπει, μόνον Καίσαρα παρὰ πάντων εἰσέτι τότε χρηματίζοντα, ὃς δὲ οὖν τὰ μάλιστα τυραννικὸς ὢν. παραρπάσας ἑαυτῷ τὴν ἀξίαν, σεβαστὸς ἦν αὐτὸς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ γεγονώς (Euseb. lib. VIII Histor. eccles., cap. 13) . «Quod quidem Maximinus aegre admodum tulit, qui hactenus Caesar dumtaxat ab omnibus appellabatur. Hic ergo prae caeteris tyrannico ingenio praeditus, Augustus a semetipso renuntiatus est.»

Sed ibi locum non designat, in quo supremam hanc Augusti potestatem sibi arrogavit. Cecilius veronoster 0977D (cap. 32) diserte dixit: In campo Martio, proxime celebrato. Quis autem sit ille campus Martius, non minima inter eruditos contentione certatur. Existimant enim nonnulli eum sic appellari a multitudine hominum qui illuc aut muneris, aut venationis, aut ludorum causa confluebant. Alii phrasim esse illius temporis, qua significabatur dies solemnis, aut comitia, quibus creabantur consules. Quidam vero opinantur indicari diem solemnem, quo milites, sive exercitii, sive alterius rei causa in unum congregabantur. Alii tandem haec interpretantur de militaribus comitiis, quibus milites atque exercitus lustrabantur, quotiescumque imperator jubebat. Nobis vero si his omnibus nostras quoque conjecturas adjicere 0978A liceat, dicemus his verbis significari Equiria, quae festa erant sic cognominata ab equorum, ut ait Varro (Varr. lib. V de Ling. lat.) cursu. Eo enim, pergit ille, die currunt equi in campo Martio. Festus vero observat ludos esse quos Romulus Marti instituit per equorum cursum, qui in campo Martio exercebantur. (Fest. lib. de verb. Signif ad v. Equiria) . Prius autem Ovidius cecinit (lib. II Fastor. in fin.) :

Jamque duae restant noctes de mense secundo,
Marsque citos junctis curribus urget equos.
Ex vero positum permansit Equiria nomen,
Quae deus in campo prospicit ipse suo.
Hi igitur ludi, quia Marti dicati erant, in campo Martio celebrabantur, exeunte Februario mense, uti non solum ab Ovidio, sed in antiquis etiam Kalendariis Romanis (Kalend. Roman. tom. VIII Antiquit. Roman.) 0978B notatum legimus. Nonne autem vero satis simile est Cecilii nostri verbis designari hunc Equiriorum diem, quo equi in campo Martio, cujus frequens apud Scriptores mentio, cursu exerceri solebant. Nobis porro his subjungere liceat Gregorii Turonensis (Gregor. Turon. lib. II histor. de Franc., § 29) tempore nomen campi Martii adhuc fuisse in usu. Hac igitur die Maximinus in campo Martio, qui in Aegypto, vel Syria, uti ex sequentibus Cecilii nostri (cap. 32, 33 et 36) verbis colligitur, situs erat, factus est imperator. Si quaeras quo anno, respondebimus anno 310, quia tunc Galerius decimum, uti ibidem scripsit Cecilius, et octavum imperii sui annum agebat. Anno autem subsequente 311, ille Sardicae, quemadmodum diximus, mortuus est.