Caput XLIX.

Sequenti autem Licinio, etc. Corrige et lege: sequente. Tollius .

Tyrannum. Versio anglica, Maximinum, quem certum est intelligi.

Profugus concessit. Malim retrocessit. Tollius .—Quid opus est mutatione? Terentius in Eunuch. act. I, sc. 2:

Ego impetrare nequeo hoc absque, biduum
Saltem ut concedas solum.

Et in Hecyra, act. IV, sc. 2:

Hic video me esse invisam immerito; tempus est con[cedere.
Latinis itaque τὸ concedere simpliciter positum, inter alia, loco cedere, seu alicui locum abeundo dare significat; quae ultima phrasis a Terentio quoque usurpata 0834B in Heaut. act IV, sc. 2:

Sy. Jube hunc
Abire hinc aliquo. CL. Quo ego hinc abeam? Sy. Quo
lubet; da illis locum.
Abi deambulatum.

Petit. Praeferam cum Columbo, petiit. Tollius .

Munimentis ibidem, etc. Potius, munimentisque ibidem, uti et clarissimus Columbus legendum putat. Tollius .—Columbum ipsum, si etiamnum opus est, visere potes.

Iter obstruere. Licinio nimirum; quod anglica versio, perspicuitatis causa, addidit.

Et inde dextrorsum perrumpentibus omnia victoribus. Distinguo, et inde, dextrorsum perrumpentibus. Gale .

Perterreretur (vel peteretur). Scripsisse Lactantium credo, peteretur. Graevius .

Perterreretur. Supra, Maxentianus proterretur; quod verbum etiam hic rectius mihi videtur, quam illud alterum. Tollius .

0834C Refugium. Effugium. Gale .—Usi tamen etiam refugii voce idonei auctores. Cicero: Regum, populorum, nationum portus erat, et refugium senatus. Suetonius: Eos easque omnes, ne quod refugium in tali fraude cuiquant esset, exilio affecit. Neque noster a refugiendi verbo superius abhorrebat; cujus cap. 47, verba sunt: Fit impetus in eum, et ad suos refugit.

Ut solent hi, qui hoc ultimo, etc. Exempla sunt apud Florum et Livium. Gale .—Mirum, quam faciat ad hunc locum alter plane geminus Lactantii de Vita beata, quem nos hactenus cum caeteris commentatoribus praetermiseramus: «Quanto quisque annis in senectutem vergentibus appropinquare cernit illum diem, quo sit ei ex hac vita demigrandum, cogitet, quam purus abscedat, quam innocens ad judicem veniat; non ut faciunt quidam caecis mentibus nixi, qui jam deficientibus corporis viribus, in hoc admonentur ultimae necessitatis, ut cupidius, ut ardentius hauriendis libidinibus intendant.»

Et sic hausit venenum. Non itaque periit morte simplici, 0834D ut tradit epitome Victoris. Edit. Oxon. et Cant.

Et sic. Id est, et deinde, quem sensum jam antea indicatum voluimus. Conspirant interpretes. Après quoi il prit la boisson mortelle. Maucroix . And then he took poyson. Versio anglica. Sed nil forte melius τὸ sic interdum ordinis adverbium esse ostendere queat, quam locus iste Vulcatii Gallicani in Avidio Cassio: «Mater mea Faustina patrem tuum Pium ejusdem in defectione Celsi sic hortata est, ut pietatem primum circa suos servaret, sic circa alienos.» Verbum, cum res ipsa loquatur, non addo. Audiatur solum Cicero primum et postea simili ordine et significatu adhibens: Ego incolumitati civium primum, et postea dignitati (consulo).

Non potuit in praesens. Exemplum, quod, qui volent, iis adjicient, in quibus praesens neutiquam de tempore nunc praesenti, sed de tempore tunc praesenti, 0835A adeoque, una voce liceat dicere, praesenti praeterito, usurpatum; qualia exempla apud Ciceronem et alios occurrunt.

Cruciamenta. Nec hic quoque Cicero exemplum quaerentibus deerit. Philipp. XI: Nec vero graviora sunt carnificum tormenta, quam interdum cruciamenta morborum.

Insustentabili. Ignoro, ecquis ita olim ante nostrum fuerit locutus. Sed jam certe nequit hoc epithetum ex Cicerone defendi.

Haustam manibus terram, etc. Id est, ut optime Versio anglica expressit, manibus effossam: He eat earth, which he dug up with his hands.

Cum caput suum parietibus infligeret. Impatientia cruciatuum scilicet. Nam jam quatuor insaniae dies abierant. Neque aliter fere Augustum caput foribus ex impatientia doloris amissarum Vari legionum illidentem inducit Suetonius in Octavio, cap. 23. Vide locum et quae ad illum Casaubonus notavit; item quae Baluzius 0835B supra.

Exilierunt oculi ejus de caveis. Ὡς τοῦ μὲν τάς κόρας ἔτι ζῶντος αὐτομάτως ἐκπηδῆσαι τῶν ὀφθαλμῶν, Μαξιμῖνος οὕτως ἦν. Chrysost. in oratione de S. Babyla contra Gent. Vide Euseb. Eccl. Hist. lib. IX, cap. 10. Edit. Cant.

Deum videre coepit candidatis ministris, etc. Il vit Dieu environné de ses Anges. Maucroix, quem apparet ergo voluisse emendari, Deum videre coepit circumdatum ministris.—A vision represented himself to his imagination, as standing to be judged by God, who seemed to have hosts of ministers about him all in white garments, tralatio anglica. Quasi jam potius prisca lectio fuerit, Deum videre coepit circumdatum candidatis ministris de se judicantem.

Candidatis ministris. De eodem Maximino Simeon Metaphrastes apud Surium, t. VI, p. 929, ait eum ab angelis fuisse flagellatum. Colomesius .

Deinde quasi tormentis adactus fatebatur. Se fecisse nempe, repetendo ἀπὸ τοῦ κοινοῦ, quomodo interpretes 0835C acceperunt. Nisi cum clar. Gale malueris Christum supplere ex sequentibus, distinguendo, deinde quasi tormentis adactus fatebatur Christum.

Nocentem spiritum . . . . efflavit. Baluzius recte in notis observat, non statim mortuum esse Maximinum ac Tarsum pervenit: sed aliquanto tempore gravissimos dolores sustinuisse, sicque non videri, eum ante mensem Augustum periisse. Cum enim ei peragranda fuerint aliquot milliaria, ut Tarsum Ciliciae urbem pervenerit, in Cappadocia primum, dein in Tauri montis angustiis substiterit, ubi munimenta ac turres fabricavit, ad arcendos nempe insequentium Licinianorum impetus, fieri vix potuit ut is qui kalendis maiis pervenit Nicomediam, Tarsum venerit ante mensem Julium sequentem; adeo ut Maximinus ante mensem Augustum non periisse videatur. Pagius .