In Caput L.

Ut eum vixisse cognovit. Inconcinnus sermo; ut eum, Candidianum, vixisse cognovit, immiscuit se ejus comitatui, ut fortunam Candidiani specularetur. Nam aliter, τὸ vixisse accipere non possis, quam per εὐφημισμὸν, de Candidiano neci jam destinato: verum caetera nimium reclamant. Rectius igitur, ut eum, Licinium, hoc edixisse cognovit, immiscuit se ejus, nempe imperatoris, comitatui. Mox, Qui quia se Nicomediae obtulerat, si legeris, erunt et illa expeditiora.

Agentem in annis octo. Forsan legendum: Agentem in Cilicia annis octo. Sic certe solet Lactantius: ut 0432B lib. V, cap. 22: Qui in rebus prosperis agit, impatiens est; lib. VI, cap. 2: Velut in tenebris agenti; de Opificio Dei, cap. 1: Res tuas, in quibus nunc agis. Egit vitam tot annis, habes in Inscriptione veteri:

Tigriniano. Conjugi. Benemerenti. Profutura. Fecit. Qui. Vixit. Mecum. Anno. XXV. Egit. Autem. Vitam. In. Annis. LVIII. In. Pace.

In Orientem praecipitata est. Ex epistola illustrissimi Cuperi ad virum item suis suorumque decoribus fulgentissimum, Constant. Hugenium, celsissimo Arausionensium principi a secretis. Cum paucis abhinc diebus fruerer tuo fratrisque colloquio, et de variis antiquitatibus nos confabularemur, incidit, ut fieri amat, mentio libri Lactantii de Mortibus persecutorum, quem t. II Miscellaneorum inseruit Stephanus Baluzius, vel hoc nomine plurimum meritus de Historia Ecclesiastica. Litem viro motam in Galliis affirmabat doctissimus frater tuus ob haec verba cap. 50, Sed 0432C prius mater eorum in Orientem praecipitata est, cum ratio et sequentia plane suadeant, fluvium hic signari, et legendum esse, in Orontem. Ego continuo amplius deliberandum esse censebam; et me legisse asseverabam, Orontem appellatum fuisse Orientem. Sed quia numeros tantum tenebam, accipe quae mihi ad locum istum domi annotata sunt. Nunquam certe dubitavi, quin disertissimus Patrum Lactantius scripserit Orontem: verum Oriens, in locum Orontis, per librarios irrepsit ea procul dubio aetate, qua ita loquebantur; nec tam male fecit vir doctissimus, quod repertam in membranis vetustis scripturam retinuerit. Unus enim idemque fluvius intelligitur; et Hegesippus lib. III cap. 5 Excidii, ac Isidorus lib. XIII, cap. 21, Orig. testantur, fluvium hunc Orientem appellatum fuisse: unde et Eustathius Thessalonices episcopus, ad Dionysii Periegesin Orontem interpretatur Ἀνατολικόν. Ἄλλοι δέ φασιν ὅτι Καῖσαρ Τιβέριος ἐκ Δράκοντος αὐτὸν Ὀρόντην μετωνόμασεν, ὃ σημαίνει Ῥωμαίοις τὸν Ἀνατολικόν. Verum uti a veritate alienum, Tiberium imperatoris 0432D Augusti successorem (nisi tamen posterior aliquis intelligendus sit), hunc fluvium Orontem, cujus jam mentio apud Polybium occurrit, ex Draconte appellasse: ita respicit procul dubio ille ad Orientis vocem; et cum aliis auctoribus excusat aliquo modo lectionem vulgatam quae clare docet, non absque ratione Hegesippum et Isidorum tradere, Orontem dictum esse Orientem. Haec ibi. In litteris vero superiore autumno ad me datis haec adjecit vir doctissimus. Hoc de loco quid sentiam, misi ante. Propertius, ut hoc addam, celebrat Oronteam myrrham; quia illa ex Arabia Antiochiam, celeberrimum Syriae, et ad Orontem fluvium positum emporium, deferebatur. Gaspar Hofmannus (lib. III, cap. 4 Var. lect.) myrrham non a fluvio Oronte, sed a Cypro, in qua regnavit Cynyras, Myrrhae pater, dictam esse putat; Cyprum praeterea fuisse Syriae quondam partem, teste Plin. II, 88, indeque se apud Ovid. Met. X, rescribere:

0433A . . . . Undique lecti
Te cupiunt proceres, totoque Oronte juventus,
pro Oriente; nec quemquam moveri debere, quod prima in Orontes syllaba brevis sit: tandemque existimat, aroma hoc ab Arabibus semper fuisse petitum; Orontes, teste Plin., VI, 26, populos Arabicos esse, et inde myrrham esse cognominatam. Non perdam tempus his refellendis. Sed Orontes non sunt populi in Arabia, verum Gordiaeis proximi in Mesopotamia. Et quanquam ea in regione Arabes vixerint, et interdum Arabiae nomen se eo usque extendat, tamen myrrha in ea non gignitur. Columellae lib. X, celebratur Achaica myrrha, quia, teste Dioscoride, in Boeotia etiam provenit; quae, uti nosti, Achaiae nomine cum adjacentibus regionibus venit. Haec amplissimus Cuperus. Ne quid autem desideret, quod in praesens queat afferri, studiosus lector, afferram Hegesippi verba ex lib. III, cap. 5, ubi describit Antiochiam: Fluvius eam medius intersecat, qui a solis ortu oriens, non longe ab Urbe mari conditur; quem de originis suae tractu Orientem veteres appellavere, ut vulgo putetur 0433B locis nomen dedisse, cum inde acceperit. Cujus fluentis ipso impetu frigidioribus, et zephyris assiduo per ea loca spirantibus, tota civitas momentis prope omnibus refrigeratur, ut Orientis in partibus Orientem abscondat. Eadem legas apud Isidorum lib. XIII, cap. 21. His igitur a viro dignitatis amplissimae copiosissimaeque eruditionis praeclare explanatis, nihil habeo, quod addam, nisi applausum. Eustathii verba non dubie corrupta esse censeo. Typhonem dictum Orientem narrat Strabo: Draconis vero nomen ei datum, usquam, nisi hic, legisse non recordor. Equidem suppetit conjectura, ἐξ Ὀρόντου αὐτὸν Ὀριέντην μετωνόμασε. Sed cum credibile sit, hanc quoque facile Cuperum vidisse, verum ut audacem nimis repudiasse: rectius forsan ab aliis opem certiorem expectabimus. De nomine tractus illius, cujus meminit Hegesippus, ex Constantino de Thematibus omnia possunt nota esse.