Caput XXX.

0354D

Refert ad maritum. Eutropius lib. X: Detectis igitur insidiis per Faustam filiam, quae dolum viro enuntiaverat, profugit Herculius Massiliam; ibique oppressus, poenas dedit justissimo exitu. Fallitur Eutropius. Nam Herculius ante Massiliam profugerat, quam hunc dolum componeret, ut patet ex Lactantio. Gravius etiam erravit Zozimus, aiens Herculium, quod Fausta conatum illius antevertisset, ac rem totam Constantino indicasset, in desperationem rerum omnium adductum, apud Tarsum morbo extinctum esse. Confudit heic videlicet Maximianum cum Maximino, qui Orientem tenebat, et qui pulsus a Licinio, apud Tarsum postremo in Cilicia obiit, ut annotabitur infra. Sed neuter dolum explicavit, quem retulisse videntur ad invasionem imperii. Unus Eucherius, episcopus Lugdunensis, in historia Martyrum Agaunensium annotavit Maximianum Herculium struxisse insidias Constantino, 0355A ut ei vitam auferret. Cum dispositis insidiis, inquit, genero suo Constantino tunc regnum tenenti mortem moliretur, deprehenso dolo ejus, apud Massiliam captus, nec multo post strangulatus, teterrimoque hoc supplicio affectus, impiam vitam digna morte finivit. Recte sane et consentanee Lactantio. Meminit autem hujus Herculii perfidiae, ac dein mortis Eusebius, in libro primo de vita Constantini, cap. 47, scribens, alterum eorum qui se imperio abdicaverant, cum insidias in necem Constantini pararet, deprehensum turpissimo mortis genere interiisse. Haec Eusebius, aperte designans Maximianum Herculium. Sed quoniam statim Eusebius tradit, ejus quem ita interiisse scribit, imagines et statuas omnes ubique terrarum dejectas esse, et hanc mortem describit longo intervallo post caput in quo egit de profligato Maxentio, huc descendit Valesius, in Annotationibus suis, ut putaverit, corruptum esse locum Eusebii, atque ita emendari debere, ut Maximinus heic intelligatur, qui una cum Severo factus est Caesar. Maximinus 0355B enim interiit post victoriam quam Constantinus reportavit de Maxentio, et quidem mortis genere turpissimo, ut ex Eusebio libro octavo et nono colligi posse ait. Et haec quidem vir doctissimus annotavit ad hunc locum, quae ego puto contra veritatem historiae pugnare. Nam primo certum est Eusebium loqui de altero eorum qui se imperio abdicaverant. Quod de alio quam de Maximiano Herculio intelligi non potest, qui secundum in imperio locum obtinebat, et cum Diocletiano se abdicavit. Id vero nullo pacto dici potest de Maximino, qui nullibi legitur abdicasse. Deinde ille, de quo loquitur Eusebius, extinctus est, cum deprehensus fuisset insidias parare in necem Constantini. Quam historiam ad Herculium referendam esse nihilominus certum est, quam certum est Constantinum insidiis appetitum ab Herculio fuisse; id quod et Lactantius in hoc libro, et reliqui historici produnt uno consensu. Sane utriusque imagines dejectae post mortem eorum sunt, ut patet ex Eusebio. Narratio porro de caede Maxentii, quae praecedit Historiam mortis Herculii, nihil 0355C huic sententiae officit. Eusebius enim (ut observat Socrates in initio suae historiae), in libris quos de vita imperatoris Constantini conscripsit, pleraque obiter tantum perstrinxit: quippe cui, ut in encomiis fieri solet, imperatoris laudes et panegyricam orationem contexere magis curae esset, quam res gestas accurate commemorare. At in libro octavo Historiae ecclesiasticae, cap. 13, ubi ordinem temporum sequitur, et ubi haec eadem de Maximiano narrat, quae leguntur etiam in vita Constantini, docet ea non posse, neque debere accipi de alio quam de Herculio, cum statim initio sequentis capitis dicat Maxentium ejus filium fuisse, de quo antea locutus est.

Componitur scena. In manuscripto legitur schena. Facilis fuit emendatio. Apud Tacitum, lib XIII Annal., Agrippina Neronis mater sic loquitur: Nunc per concubinum Atimetum et histrionem Paridem quasi scenae fabulas componit. Acta purgationis Felicis episcopi Aptungitani: Semper sic falsum per terrorem, per scenam, 0355D per inreligiosam mentem actum est ab his, qui catholicae religioni consentire noluerunt.

Viginti annor. vota. Id est, vicennalia, quae cum Diocletiano Romae celebravit.

Eliso gutture. Epitome Victoris: Maximianus Herculius a Constantino apud Massiliam obsessus, deinde captus, poenas mortis genere postremo, fractis laqueo cervicibus, luit. Orosius, lib. VII, cap. 28: Herculius Maximianus in Galliam profectus est, ut Constantino genero aeque dolis junctus auferret imperium: sed per filiam deprehensus et proditus, deinde in fugam versus, Massiliae oppressus et interfectus est. Aberrant autem in hoc loco omnes historici, qui in viam reducuntur a Lactantio. Pessime Suidas, qui Diocletianum a Senatu jugulatum esse, Maximianum vero se suspendisse scribit. Ista porro Maximiani Herculii mors dicitur in Fastis idatianis evenisse anno secundo post consulatum decimum et septimum, qui congruit cum anno Christi 0356A 310. Non est autem occisus a Constantino Maximianus ob purpuram tertium sumptam, ut putavit vir doctissimus Hadrianus Valesius, sed quia post violatum jusjurandum, post bellum civile commotum, post sollicitatos milites, postremo Constantinum occidere voluerat, et occidisset, si Faustam sibi consentientem habuisset.