Caput XXVI.

Maxentium f. Imp. Fragmentum de Constantio Chloro, pag. 472: Subito in urbe Roma praetoriani milites Maxentium filium Herculii imperatorem crearunt. Eutropius, lib. X: Romae interea praetoriani, excitato tumultu, Maxentium Herculii filium, qui haud procul ab urbe in villa publica morabatur, Augustum nuncupaverunt. Idem scribit Eusebius in Chronico. Fuit ille 0343C filius Maximiani Herculii, gener vero Galerii Maximiani, ut heic et supra cap. 18 et paulo infra c. 17, docet Lactantius. Quod etiam in Epitome Victoris ita traditur: Is Maximianus (Leg. Maxentius) carus nulli unquam fuit, ne patri aut socero quidem Galerio. Et Fragmentum de Constantio Chloro, pag. 472: Gener apud socerum, id est, Maxentius apud Galerium. Quare miror doctissimum virum Josephum Scaligerum in Animadversionibus ad Chronicon Eusebii mirari, quod cum Maxentius fuerit Herculii Maximiani filius, in nummis tamen ejus ita legatur: Imp. Maxentius Divo Maximiano Patri Socero Aeterna Memoria. Nummus hic cusus non est in memoriam Maximiani patris, sed Galerii Maximiani soceri.

Castra praetoria sustulerat. Non omnino: sed diminuerat. Alioqui enim quomodo Praetoriani, si nulli fuissent, Maxentium imperatorem nuncupare potuissent? Recte Aurelius Victor in libro de Caesaribus: Hinc etiam quasi truncatae vires urbis, imminuto praetoriarum cohortium atque in armis vulgi numero. Ubi 0343D forte legendum: atque inermis vulgi.

Occisis judicibus. Abellio prius interfecto, inquit Zozimus, quod is praefecti urbis locum obtinens, horum molitionibus adversari visus esset.

Turbatus est. Galerius Maximianus.

Tres Caesares f. n. poterat. Obstante dispositione Diocletiani, qui duos Augustos esse debere instituerat duos Caesares; eamque dispositionem servaverat Galerius, cum Augusti nuncupationem accepit. Postea tamen tres Caesares facti sunt a Constantino et Licinio anno Christi 317. Crispus nimirum, Constantius Constantini filius, et Licinianus filius Licinii. Deinde victo occisoque Licinio, extinctis quoque Crispo et Liciniano, Constantius et Constans minores filii Constantini facti sunt Caesares variis temporibus. Ad quae tempora referenda est illa Eutropii observatio ex libro decimo: Eo tempore res Romana sub uno Augusto et tribus Caesaribus (quod nunquam alias) fuit, 0344A cum liberi Constantini Galliae, Orienti Italiaeque praeessent.

Maxentium. In veteri libro legitur Maximianum, sane mendose, sicut paulo ante vidimus eumdem errorem commissum fuisse in Epitome Victoris.

Paternos milites. Qui erant in exercitu Severi, ut dicitur paulo supra.

In Campania. Alii omnes Maximianum Herculium tunc temporis in Lucania, quo se contulerat post abdicationem, fuisse consentiunt, ut Eutropius, Zozimus, Suidas. Itaque sic constituenda res est, secessisse quidem Herculium in Lucaniam, cum deposuisset imperium: sed tum cum ista agebantur, in Campaniam venisse, ut inde, tanquam e propinquo, militum praetorianorum, qui Romae tendebant, animos tentare ac sollicitare posset, et, si daretur, aut imperium resumeret quod invitus deposuerat, aut Maxentio filio procuraret. Nam ista per longum temporis spatium tractata ab Herculio fuisse docet Aurelius Victor in libro de Caesaribus: Interim Romae vulgus turmaeque 0344B praetoriae Maxentium, retractante diu patre Herculio, Imperatorem confirmant. Miror autem celeberrimum in rei nummariae cognitione virum Santamantium in contrarium omnino sensum traduxisse hunc locum, tamquam si Maxentius retractante, id est, repugnante patre, fuisset factus imperator; quod etiam placuisse video doctissimo viro Hadriano Valesio. Sed eos decepit haud dubie falsa Andreae Schotti admonitio, scribentis heic vocem retractante idem fignificare quod detrectante. Retractare idem significat ac tractare. Lactantius, lib. IV Institut., cap. 28: Qui autem omnia quae ad cultum deorum pertinent retractarent, et tanquam relegerent, ii dicti sunt religiosi. Et paulo post: Religiosos a relegendo appellatos, qui retractent ea diligenter, quae ad cultum deorum pertineant. Hinc libri Retractationum sancti Augustini. Sufficiunt enim haec exempla. Postquam ergo Maxentius factus est imperator, statim Maximianus ab eo evocatus Romam profectus, paulo post Severum morti tradidit; ac mox 0344C in Galliam, illic filiae Faustae nuptias cum Constantino celebravit ea aestate, qua Galerius exercitum duxit in Italiam adversus Maxentium, ut visuri postea sumus. Quare mirum in modum deceptus est Petavius auctoritate anonymi Scriptoris, de Constantio Chloro res eo quo gestae sunt ordine non referentis. Scribit ergo Petavius in libro XIII de Doctrina temporum, pag. 713, Galerium Maximianum cum ingentibus copiis Romam advolasse anno Christi 307, et comtemptum, et a plerisque suorum destitutum abiisse in Illyricum, Licinium fecisse Caesarem, et Sardicam regressum esse: tum Maximianum Herculium ad spem erectum resumendi fastigii Romam advolasse e Lucania, Diocletianumque ut idem faceret adhortatum esse; postea Severum perjurio deceptum custodiae tradidisse ac jugulasse: deinde, cum insidias Maxentio strueret, pulsum Roma in Galliam ad Constantinum venisse, eique filiam Faustam collocasse, et eum Augusti appellatione donasse. Quae omnia, non sane contra fidem Historiae, sed perturbato prorsus temporum 0344D ac rerum ordine scripta esse nullus est dubitandi locus. Foedius aberravit Sethus Calvisius, Maxentium tum demum imperium invasisse scribens, postquam Constantinus a Maximiano Herculio creatus fuisset Augustus, et Maximianum a Romanis persuasum anno sequenti resumpsisse imperium. At quomodo Constantinum declarare potuit Augustum is, qui neque Imperator esset, neque Augustus?

Rerum novar. cupidus. Eadem de Herculio tradit Julianus Imperator de Caesaribus.

Deposuerat invitus. Constans est omnium Scriptorum sententia, si incertum panegyristam excipias, qui Herculii Maximiani et Constantini laudes prosecutus est. In nuptiis Constantini et Faustae, omnium, inquam, scriptorum sententia est, hunc Maximianum invitum deposuisse imperium. Verum illi aliter hanc historiam narrant quam Lactantius. Hic enim, cap. 18, docet Herculium abdicare coactum a Galerio, ab eoque 0345A territum injecto armorum civilium metu. Alii contra scribunt Diocletianum, cum, ingravescente aevo, parum se idoneum moderando imperio esse sentiret, auctorem Herculio fuisse, ut in privatam concederent, eique aegre collegam obtemperavisse, sed tamen obtemperavisse.

Libenter arripuit. Purpuram quam deposuerat. Incerti panegyricus paulo ante laudatus: Fecit enim Roma ipsa pro majestate nominis sui, ut ostenderet posse se etiam imperatoribus imperare. Abduxit exercitus suos, ac tibi reddidit; et cum ad sedandos animos auctoritatem privati principis attulisses, supplices tibi manus tendens, vel potius queribunda, clamavit: Quousque hoc, Maximiane, patiar, etc. Et paulo post: Imperasti pridem rogatus a fratre, rursus impera jussus a matre. Purpuram facile resumebat Herculius, quippe qui ter sumpsisse invenitur. Atque hoc pessimum exemplum causa fuit mortis Licinii; quem cum Constantinus vicisset, ac ei vitam concessisset, postea Herculii Maximiani soceri sui motus exemplo, ne iterum depositam 0345B purpuram in perniciem Reipublicae sumeret, tumultu militari exigentibus in Thessalonica jussit occidi; ut legitur in Fragmento de Constantio Chloro, pag. 475, Bonifacius VIII timens ne, si Caelestinus V liberam vitam ageret, pontificatum, quo se abdicaverat, resumeret, eum in custodia detineri jussit. Cui praeiverat Callisti II exemplum erga Burdinum.

Ravennam confugit. Zozimus in libro secundo scribit Herculium circumvento sacramentis Severo persuasisse, ut Ravenna excedens, quo se contulerat, Romam veniret eoque pergentem, ubi quemdam ad locum venisset, quem Tres tabernas vocant, ab insidiis quas eo loco Maxentius collocaverat, apprehensum, inserta laqueo cervice necatum. Incerti panegyricus Constantino dictus post victoriam de Maxentio partam: Duxerat magnum Severus exercitum, et hostem suum per fidia desertus armaverat. Auctor Fragmenti de Constantio Chloro, pag. 472: Desertus Severus a suis fugit Ravennam. Per Maxentium filium (sic enim legendum) 0345C evocatus illuc venit Herculius, qui per perjurium Severum deceptum custodiae tradidit, et captivi habitu in urbem perduxit, et in villa publica Applae viae tricesimo milliario custodiri fecit. Postea cum Galerius Italiam peteret, ille jugulatus est, et deinde relatus ad octavum milliarium, conditus in Galieni monumento. Ex quo loco collegit Henricus Valesius falli Eutropium et Aurelium Victorem, qui Severum Ravennae occisum esse scribunt. De loco igitur ubi Severus vitam finivit controvertitur inter eruditos. Nam Scaliger, in animadversionibus ad Eusebium, ait non dubitare se quin illae Tres tabernae in agro Ravennate fuerint, neque aliter colligi posse ex verbis Zozimi. Contra Valesius contendit Tres illas tabernas fuisse in via Appia prope Romam. Parum autem probabile est id quod Sigonius in libro secundo de Occidentali imperio collegit ex Zozimo, Severum Maximiani fidem secutum Ravenna excessisse, atque ad Tres tabernas sese contulisse, haud dubia spe ductum urbem se Maximiani opera recepturum. Quam Sigonii opinionem secutus 0345D est Hieronymus Rubeus in libro secundo Histor. Ravennatum.

Venis incisis. Contra Zozimus lib II, et auctor Fragmenti de Constantio Chloro scribunt, ut paulo ante vidimus, Severum fractis laqueo cervicibus expirasse.