Caput XII.

Dies aptus et felix. Qui scilicet non foret nefastus, ater, vel infelix rebus agendis. Notissimum est Gentiles diebus nefastis, ominosis, sive Aegyptiacis, nihil egisse: sed illos, si quid aggredi vellent, elegisse dies commodos atque felices; quam in rem nonnulla, eaque haud vulgaria, si id ageretur, in medium afferre 0501D possem.

Ad septimum kal. Martias. Non monerem rem vulgatissimam, scribendunt nimirum esse diductis litteris, a. d., id est, ante diem, nisi viderem et idem vitium superesse cap. 17 et 44. Quam variae autem de initio Diocletianeae persecutionis sententiae sint, vide apud Velserum in notis ad conversionem S. Afrae.

Ut quasi terminus. Et sacra termino fiebant mense februario, qui habebatur ultimus anni antiquis temporibus. Ovid. 2 Fast., 47:

Sed tamen antiqui ne nescius ordinis erres;
Primus, ut est, Jani mensis et ante fuit.
Qui sequitur Januam veteris fuit ultimus anni:
Tu quoque sacrorum, Termine, finis eras.
Et quidem Ovidius videtur significare, post terminalia, vel sacra Termino peracta, nullum amplius eo anno diem deo alicui festum agitatum fuisse. In kalendariis certe, post terminalia nulla memorantur 0502A festa, nisi quae post prima illa tempora, de quibus loquitur Ovidius, introducta sunt. Neque tamen puto ultimos quinque februarii dies Termino sacros fuisse; nam illud si verum foret, quinque, imo sex dies Termino dicati forent. Quin et Dionysius Halicarnasseus statum diem, vel ἡμέραν τακτὴν, lib. II, pag. 133, terminalibus tribuit; et Macrob. I Sat., 13, Romanos scribit non confecto februario, sed post vicesimum et tertium diem ejus intercalasse, terminalibus scilicet jam peractis, deinde reliquos februarii dies, qui erant quinque, post intercalationem subjunxisse. Et fictione quadam, dies terminalium dies anni ultimus habebatur. Varro, lib. V, L. L.: Terminalia, quod is dies anni extremus constitutus. Duodecimus enim mensis februarius; et cum intercalatur, inferiores quinque dies duodecimo demuntur mense: ita ut hi quinque dies una cum diebus intercalaribus februario non fuerint annumerati.

Profectus. Optime existimat Columbus scribendum esse praefectus; neque enim imperator una ad 0502B Ecclesiam ivit, uti patet ex seq., ipsi vero in speculis; et praefectum praetorii intelligendum esse constat ex ducibus et tribunis qui ipsum comitabantur, necnon inde, quod milites praetoriani templum diruerunt.

Acie strunta. Vel legendum instructa, vel ut strumentum pro instrumentum, uti docet Du Cange in Glossario, ita etiam struere pro instruere posuerunt. Sed et struere aciem dixit Virgilius alicubi, si bene memini.

Fanum illud editissimum. Initio Christiani privatis in aedibus ad colendum D. N. J. C. conveniebant, uti satis superque ex Novo Testamento patet, in quo et Paulus, I ad Cor. c. ult. celebrat Ecclesiam, καὶ οἶκον Ἁκύλας καὶ Πρισκίλλας. Sed postea non prohibentibus imperatoribus vel magistratibus ethnicis, propter multitudinem quae quotidie Christo nomen dabat, in singulis urbibus extruxerunt domos laxas et grandes, uti ex Euseb., lib. VIII, c. 1 Histor. Eccles. constat, nec non ex hoc Lactantii loco, in quo ecclesia vocatur editissimum, nimirum aedificium. Quod 0502C autem paulo ante dixit multas ac. magnas domos ecclesiam ab omni parte cinxisse, ita videtur interpretandum, ecclesiam undique cinctam fuisse a domibus privatorum, ita ut illa conspici non posset ab ambulantibus per plateas: quod proculdubio factum ad evitandam gentilium invidiam; quomodo et hodie antiquiora monasteria undique cingi domibus videmus, ita ut eorum amplitudo conspici nequeat.