Appendix De Duobus Locis Codicis Manuscripti Libri De Mortibus Persecutorum, Quorum Immutatae Sunt Quaedam Voces In Textu Editionis Domini Le Nourry.

0171D I. Primus locus habetur n. 2, col. 196, ubi in textu editionis Domni le Nourry sic legitur de Nerone: Primus omnium persecutus Dei servos Petrum cruci affixit, et Paulum interfecit: nec tamen habuit impune; respexit enim Deus vexationem populi sui. Dejectus itaque fastigio imperii ac devolutus a summo tyrannus impotens, nusquam repente comparuit; ut ne sepulturae quidem locus in terra tam malae bestiae appareret. Unde illum quidam deliri credunt esse translatum, ac vivum reservatum. Sibylla dicente, matricidam profugum a finibus esse venturum, ut quia primus persecutus est, idem etiam novissimus persequatur, et Antichristi praecedat adventum.

Notavit Domnus le Nourry, in manuscripto legi 0172D deleri, quae vox cum non cohaereat cum aliis, nec quid ibi significet intelligatur, ponendam duxit in edito textu vocem deliri. Verum emendatio ista admitti non debet; omnino enim adversatur auctoris menti. Non equidem Lactantius istam quorumdam de Nerone opinionem, existimantium eum esse translatum et vivum reservatum, suam esse dicit: sed hanc ita exponit, ut ab ipso minime repudiari manifestum sit; siquidem istius quorumdam opinionis probabiles affert rationes. Primo enim hinc eam natam esse tradit, quod Nero nusquam repente comparuerit, ne tam malae bestiae sepulturae locus inveniretur. Deinde docet, hanc opinionem fulciri 0173A auctoritate Sibyllae, quae plurimum tunc temporis valebat, cujus verba refert. Assignat etiam causam, propter quam reservatus putabatur; nempe ut praecursor Antichristi fieret, et qui primus persecutus fuerat, idem etiam novissimus persequeretur. Demum duorum prophetarum exempla recenset, qui vivi translati fuerunt.

Non ergo istius auctoris mens fuit eos deliros appellare, qui ita sentirent. Idque eo minus verisimile est, quod hic auctor nec occisum, nec mortuum Neronem dixerit; et haec opinio eadem aetate in animos Christianorum plurimorum et eruditorum, et sanctorum pervaserat, Neronem esse reservatum. Id testatur Severus Sulpitius lib. II Historiae Sacrae, num. 40, agens de Nerone: Qui non dicam regum, 0173B inquit, sed omnium hominum, et vel immanium bestiarum sordidissimus dignus extitit, qui persecutionem in christianos primus inciperet; nescio, an et postremus explerit: siquidem opinione multorum receptum sit, ipsum Antichristum venturum; et n. 42: Interim vero . . . humanis rebus eximitur . . . certe corpus illius interemptum: unde creditur . . . curato vulnere ejus, servatus, secundum illud, quod de eo scriptum est: Et plaga mortis ejus curata est, sub saeculi fine mittendus, ut mysterium iniquitatis exerceat.

Idem Severus Sulpitius Dialogo 2 de Virtutibus Beati Martini, hoc habet eam in rem: Caeterum cum ab eo, nempe Beato Martino, de saeculi fine quaereremus, ait nobis, Neronem et Antichristum prius esse venturos; Neronem in Occidentali plaga, regibus 0173C subactis decem, imperaturum . . . et ipsum denique Neronem ab Antichristo esse perimendum.

Sanctus Augustinus, lib. XX de Civit. Dei, cap. 19, haec de variis opinionibus circa Neronem scribit: Nonnulli ipsum resurrecturum, et futurum Antichristum supicantur: alii vero nec eum occisum putant, sed substractum potius, ut putaretur occisus, et vivum occultari . . . donec . . . restituatur in regnum. Sed multum mihi mira est opinantium tanta praesumptio.

Quam falsi autem essent omnes isti de Nerone rumores, liquet ex Suetonio lib. VI de Caesaribus, ubi et genus mortis Neronis, funeris rationem et expensas, tumuli locum et structuram narrat. Ferrum, inquit, jugulo adegit, juvante Epaphrodito a libellis . . . nihil prius ac magis a Comitibus exegerat, quam ne potestas 0173D capitis sui cuiquam fieret: sed ut quoquo modo totus cremaretur. Permisit hoc Icellus, Galbae libertus . . . reliquias Ecloge et Alexandra nutrices cum Acte concubina gentili Domitiorum monumento condiderunt, quod prospicitur e campo Martio, etc.

Licet vocem deliri e textu libri de Mortibus persecutorum tollendam putem, quid tamen eo loci significet vox deleri, prorsus nescio; nec quod cum aliis ignoro, solus volo scire videri.

II. Alter locus, in quo immutatae sunt quaedam voces codicis manuscripti libri de Mortibus persecutorum in textu editionis Domini le Nourry, habetur n. 52, pag. 99, ubi legitur in textu praefatae editionis 0174A (nostrae vero pag. 250) : Quae omnia secundum fidem scientium loquor, ita ut gesta sunt, mandanda litteris credidi. Notat Domnus le Nourry, in manuscripto haberi: quae omnia secundum finem, scienti enim loquor, ita ut gesta sunt, mandanda litteris credidi. Contendo, verba ista, scienti enim, immutari non debuisse. Sensum enim planum et apertum habent, qui certe auctoris menti congruit. Ibi Donatum, cui librum de Mortibus Persecutorum nuncupaverat, alloquitur Lactantius, cum ait, scienti enim loquor. Revera vox ista, finem, cujus sensus statim non apparet, dedit locum suspicandi aliquid esse in hac phrasi immutandum. Sed si vox ista finem immutanda fuit, quia obscurior videbatur, non idcirco duae sequentes voces, quarum apertissimus est sensus, immutandae 0174B erant. Supponamus emendandam vocem istam finem, ut emendata fuit in textu edito, nihil praeterea immutari debuit; exhibet enim phrasim, quae Tullii omnino stylum redolet, in hunc modum: Quae omnia secundum fidem, scienti enim loquor, ita ut gesta sunt, mandanda litteris credidi. Perinde ac si dixisset: Quae omnia secundum rei veritatem, quod certe tu, Donate, nosti, ita ut gesta sunt mandanda litteris credidi. Juxta Ciceronem, in Epistola quarta libri tertii ad Quintum fratrem, secundum fidem loqui, est dicere, loqui prout se res habent. En verba Ciceronis: Mihi illud jucundum est, quod cum testimonium secundum fidem et religionem gravissime dixissem, reus dixit, etc. Nemo est, qui non videat, testimonium secundum fidem dicere, idem esse ac secundum rei 0174C veritatem.

Jam vero sitne eo loci mutanda vox finem, expendendum est. Retinenda sane est, si ex illa idoneus quidam sensus affulgere possit. Hunc vero sensum, si retineatur, habere potest: Secundum finem, id est, prope mundi finem; ita ut sensus sit: Quae omnia imminente mundi fine, quod tu ipse, Donate, nosti, quomodo gesta sunt, mandanda litteris credidi.

Vocem finis, sumi aliquando a scriptoribus Ecclesiasticis pro mundi fine, constat ex Tertulliano cap. 39 Apologetici, ubi ait: Oramus pro Imperatoribus, pro ministris eorum, ac potestatibus, pro statu saeculi, pro rerum quiete, pro mora finis. Orare pro mora finis in isto Tertulliani loco, est orare, ut mundi finis retardetur. Quod eo loci vocat finem, clausulam saeculi 0174D nominaverat cap. 32 ejusdem Apologetici, his verbis: Est et alia major necessitas nobis orandi pro Imperatoribus, etiam pro omni statu Imperii, rebusque Romanis, quod vim maximam universo orbi imminentem, ipsamque clausulam saeculi acerbitates horrendas comminantem, Romani Imperii commeatu (id est, diuturnitate) scimus retardari. Itaque nolumus experiri, et dum precamur differri, Romanae diuturnitati favemus.

Antiquus auctor Commentariorum in Epistolas sancti Pauli, editus ad calcem operum sancti Ambrosii, in haec verba cap. XIV Epist. I ad Cor., v. 24: Deinde finis, cum tradiderit regnum Deo et Patri, sic habet: Deinde finis; hoc dicit, quia, tradito regno, finis erit mundi.

0175A Multos primis Ecclesiae saeculis Christianos in ea fuisse sententia notum est, mundi finem propinquare. Hanc fuisse ipsius Lactantii, patet ex Institutionum lib. VII, cap. 16, ubi tradit Romanum nomen brevi de terra tollendum; et in Epitome, cap. 10, docet interitum mundi expletis sex annorum millibus fieri necesse esse. Quod, inquit, in proximo est, quantum de numero annorum, deque signis, quae a Prophetis praedicta sunt, colligi potest; et cap. 25 libri VII Institutionum supra citati ait: Omnis tamen expectatio non amplius quam ducentorum videtur annorum, licet varient historiae circa numerum annorum ab exordio mundi.

Id ipsum non minus diserte affirmaverat ante eum Sanctus Cyprianus scribens ad Thibaritanos. Scire enim debetis, inquit, ac tenere, diem pressurae super 0175B caput esse coepisse, et occasum saeculi atque Antichristi 0176A tempus appropinquasse; et in libro ad Demetrianum tradit, totum jam ipsum mundum in in defectione esse et in fine.

Hoc etiam ita Beato Martino persuasum fuerat, ut, teste Sulpitio Severo, Dialogo 2 de Virtutibus Beati Martini, num. 16, Beatus Martinus de fine saeculi disserens, dixerit, dubium non esse, quin Antichristus esset in annis puerilibus constitutus, aetate legitima sumpturus imperium. Subdit vero Sulpitius Severus: Quod autem haec ab illo audivimus, annus octavus est. Vos autem aestimate, quo in praecipitio consistunt quae futura sunt.

Nec mirum videri debet, si Lactantius in libri de Mortibus persecutorum Epilogo ad Donatum orationem convertens, mentionem aliquam injecerit de fine saeculi, quem imminere nec Lactantius, nec ille nobilissimus 0176B confessor Donatus dubitabat.