DUBIA.

Circa primum quatuor quaeruntur.

Primo, Utrum gaudium sit in Angelis ?

Secundo, Quid sit illud gaudium?

Tertio, Utrum illi gaudio tristitia sit contraria, cujus etiam sint vicissim susceptivi.

Quarto de differentia inter gaudium,

delectationem, laetitiam, et exsultationem.

Circa primum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod in Angelis non sit gaudium. Naturae enim impassibilis non est aliqua passio : Angeli autem sunt natura impassibiles, cum sint immateriales : ergo in eis non potest esse gaudium, cum sit passio.

2. Ad idem, Indivisibile non mutatur secundum passionem vel passibilem qualitatem, cum talis mutatio sit tantum circa sensibilia, ut dicit Philosophus : sed Angeli sunt indivisibiles : ergo non afficiuntur gaudio, cum sit passio vel passibilis qualitas.

3. Ad idem, Oppositorum est potentia una : sed tristitia opponitur gaudio, quae non potest esse in Angelis : ergo nec gaudium.

4. Praeterea, " Virtus politica non po-" test esse in superioribus substantiis, " ut dicit Philosophus, quae tamen majoris est perfectionis quam passiones, cum ordinet eas : ergo nec gaudium potest esse in Angelis, cum sit passio.

5. Praeterea, Qui habet unam passionem, potest habere plures : sed in Angelis non est spes, neque timor : ergo neque gaudium et tristitia : cum istae sint quatuor primae passiones animae.

6. Praeterea, Si gaudent Angeli, aut gaudium eorum est totum simul, aut non. Si totum simul : ergo semper aequaliter se habent ad gaudium : et ita non gaudent de uno peccatore paenitentiam agente nunc magis quam ante. Si autem non simul est : omne autem quod non est simul, est cum motu : ergo esset in eis gaudium passio, quae procul est ab eis : et ita non gaudent.

oppositum sunt multae auctoritates. Isa. lxvi, 10 : Laetamini cum Jerusalem, ei exsultate in ea omnes qui diligitis eam. Matth. xxv, 21 : Intra in gaudium Domini tui. Luc. xv, 7 : Gaudium erit in caelo coram Angelis Dei, super uno peccatore paenitentiam agente. Joan.

XVI, 20 et 22 : Gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum, etc. Constat enim, quod eadem ratio est de Angelis et de animabus post mortem.

2. Praeterea, Philosophus etiam dicit, quod " gaudium et delectatio sunt essen-" tialia beatitudini : " cum igitur Angeli sint beati, necessario gaudent.

3. Praeterea, Perfectio inferioris vitae est in gaudio : quia " virtuosus gaudet in " operibus virtutis, " ut dicit Philosophus : ergo multo magis perfectio beatae vitae est cum gaudio : et ita Angeli gaudent.

Solutio. Dicimus, quod gaudium est in Angelis, non tamen gaudium secundum quod est passio : quia sic non transcendit potentiam sensitivam, in qua est alteratio et passio secundum Philosophum, sed secundum communiorem rationem gaudii et delectationis, quae diffinitur a Philosopho in Ethicis, quod" est " operatio naturalis habitus non impedi-" ta, et diffinitur per causam : " et ideo reprehendit diffinitionem Platonis, qui dixit, quod " delectatio est generatio in " sensibilem animam : " non enim consideravit delectationem nisi secundum quod est passio : et sic non est in Angelis nisi aequivoce passio dicatur omnis affectio. Et per hoc patet solutio ad duo prima.

Ad tertium dicendum, quod gaudio tali non est tristitia opposita : quia sicut dicit Philosophus, " delectationi quae est ex " considerare, non est tristitia contra-" ria: " nec tamen oporteret quod tristitia inesset, quia alterum inest per naturam.

Ad quartum dicendum, quod licet virtutes politicae non sint in Angelis secundum hos actus secundum quos sunt in nobis, quia hoc parum esset eis, sunt tamen, ut dicit Augustinus, " secundum " perfectiores actus et secundum succe-" dentia sibi : " et hoc Philosophus non contradicit.

Ad quintum dicendum, sicut ad primum.

Ad sextum dicendum, quod sicut pro- bat Philosophus, " delectatio cum sit in " perfecta assimilatione, non est motus, " sed terminus motus : " et ideo non est intempore, sedtota simul, sicut generatio, licet non omnis sit simul, quia de diversis possunt esse diversae delectationes, quae non sunt simul, sicut nec omnes generationes sunt simul. Alia concedimus.

Circa secundum sic proceditur.

1. Augustinus dicit, quod " gaudium " est diffusio animi in conceptione boni: " sed secundum hoc non videtur convenire Angelis : diffusio enim contraria est collectioni : sed Angeli in primo colliguntur, ut saepe dictum est : ergo non gaudent contemplatione Dei, secundum quam ponitur in ipsis totum gaudium.

2. Praeterea, Nihil diffunditur nisi constrictum : constrictio autem affectus est tristitiae, quae in Angelis esse non potest: ergo non est in eis gaudium secundum diffusionem.

3. Praeterea, In natura ejusdem animalis est motus constrictionis et dilata tionis, sicut in conchilibus : ergo similiter videtur, quod dilatatio et constrictio in affectu sint ejusdem, et sic idem quod prius.

Ad oppositum.

Quod non diffunditur, semper eodem modo se habet : sed Angeli non semper eodem modo se habent in gaudio, quia gaudent de conversionibus peccatorum novis quibusdam gaudiis quae prius non habuerunt : ergo in eis potest esse diffusio gaudii.

2. Item, Videtur quod non gaudeant de paenitentia peccatorum magis quam de contrario : quod enim secundum rationem unam suscipit utrumque contrariorum, aut circa utrumque gaudet, aut circa neutrum : sed intellectus sub eadem ratione suscipit utrumque contrariorum, quia sub ratione simplicis et intelligibilis : ergo cum Angeli sint intellectuales, non magis gaudent de conversione peccatorum quam de opposito.

3. Praeterea, Intellectualis virtutis non

est delectatio et gaudium in particularibus : cum igitur Angeli sint intellectuales, ut saepe dictum est, non convenit eis gaudere de conversione particularium hominum.

4. Praeterea, Simile gaudet de simili : sed cum. Angeli sunt separati, non sunt sibi similes particulares homines non separati : ergo non gaudent de actibus eo-

SOLUTIO. Dicimus, quod gaudium convenit Angelis secundum dictam diffinitionem gaudii per similitudinem ad diffusionem gaudii corporalis : sicut enim animalia quando tanguntur ab aliquo convenienti, dilatant seipsa, ut penetrentur ex toto ab illo convenienti, et non resistat spissitudo partium : e converso autem constringuntur quando aliquo nocivo tanguntur, quasi claudendo se perhibeant subintrationem illius in seipsis. Similiter secundum metaphoram quando intellectus propria operatione percipit aliquid conveniens secundum habitum connaturalem, praebet se illi, et porrigit se in ipsum quasi penetrandum ab ipso : et talis diffusio dicitur gaudium et delectatio quae diffinitur ab Aristotele, " operatio " connaturalis habitus non impedita : " unumquodque autem gaudet in operatione sibi propria, secundum quod hujusmodi : unde diffinitio data est per causam, est enim operatio causa delectationis.

Ad primum ergo dicendum, quod licet in contemplatione Dei colligatur Angelus in uno, dilatatur tamen in se, ut in profundo sui recipiat ipsum.

Ad secundum dicendum, quod non oportet dilatari id quod constrictum est, sed id quod non dilatatum est, vel quod minus dilatatum est : et sic Angeli dilatantur ex novis receptis illuminationibus magis ac magis, secundum quod crescit in eis accidentale praemium. Ad tertium dicendum, quod in animalibus quae moventur motu dilatationis et constrictionis, sunt contraria agentia, secundum rationem contrarietatis : et ideo in eis sunt contrarii motus hi : sed in intellectuali natura utrumque contrariorum movet sub ratione una, quia agunt secundum rationes, quae non sunt contrariae : alioquin non compaterentur se in anima : unde de utroque contrariorum gaudent : et ideo non est constrictio secundum naturam eorum, quamvis ponamus secundum fidem constrictionem tristitiae in malis Angelis.

Ad quartum concedimus, quod Angeli quandoque gaudent de uno quo prius non gaudebant.

Ad quintum dicendum, quod intellectus, in quantum est intellectus abstrahens universales intentiones, non magis se habet ad gaudendum de uno quam de alio contrariorum : secundum autem quod est intellectus hujus habens formas compositionis quae habent ordinem ad particularia, habet similitudinem cum particulari, per hoc quod habet speciem ejus apud se : et sic potest gaudere de ipso, cum et ipse sit particularis, et magis de uno quam de alio, cum tamen de neutro tristetur. Et per hoc patet solutio ad duo alia.

Circa tertium sic proceditur.

1. Videtur enim, quod Angeli nati sunt suscipere contrarium gaudio : dicitur enim Isa. XXXIII, 7, quod Angeli pacis amare flebunt. Fletus autem tristitiam significat. Ergo in eis potest esse tristitia.

2. Praeterea, Oppositorum oppositi sunt effectus : si igitur gaudent de conversione peccatorum, oportet quod tristentur de damnatione.

3. Praeterea, Affectus sequitur affectum : cum igitur in hominibus sint affectus contrarii, quia quidam obstinati sunt, et quidam convertuntur, videtur quod in Angelis sint contrarii affectus circa eos.

Ad oppositum.

1. Philosophus dicit, quod " delecta-"tioni intellectuali nihil est contra-"rium : " sed delectatio Angelorum

est intellectualis: ergo non afficiuntur contrario Angeli.

2. Praeterea, Impossibile est esse contrarios affectus in illo qui idem recipit sub omni similitudine ex omnibus contrariis : talis autem est intellectus : ergo cum in Angelis sint intellectuales operationes, videtur quod in eis non sint contrarii affectus.

3. Ad idem, Inter contraria potest esse mutatio media : in Angelis autem non est possibilis mutatio : ergo eorum gaudio nihil est contrarium.

Quod concedimus, et rationes ad hoc. Ad primum vero dicendum, quod hoc intelligitur de nuntiis Ezechiae ad Rapsacem. Vel si intelligatur de Angelis caelestibus, dicuntur fiere : quia ad modum flentium se habent, sicut etiam laborare dicitur Deus.

Ad secundum, quod conversio et damnatio quamvis sint contraria, tamen rationes eorum quibus ab intellectu accipiuntur, non sunt contrariae, nec habent contrarios effectus. Et per hoc patet solutio ad tertium.

Circa quartum videtur

1. Quod idem sit gaudium et delectatio : uni enim unum opponitur : sed tristitia utrique opponitur: ergo sunt idem.

2. Praeterea, In natura sensibili sunt idem : ergo videtur, quod similiter in intellectuali.

3. Praeterea, Non sunt nisi quatuor passiones animi, scilicet spes de futuro bono, timor defuturo malo, tristitia enim est de praesenti malo, gaudium de praesenti bono, molestia enim est idem tristitiae : ergo videtur, quod delectatio sit idem gaudio.

Ad oppositum.

1. Gaudium potest esse de alieno bono : delectatio autem proprie non : ergo non sunt idem.

2. Praeterea, Gaudium potest esse in spe, sicut dicitur ad Romam XII, 12 : Spe gaudentes. Delectatio autem non: ergo non sunt idem.

3. Praeterea quaeritur de laetitia et exsultatione.

Solutio. Dicimus, quod delectatio et gaudium sunt de eodem, sed differunt secundum modum. Delectatio enim consistit in quadam pastura potentiae in suo objecto convenienti secundum rationalem habitum, secundum quod est delectatio hominis, et bonis propria. Gaudium autem consistit in quadam jucunditate qua manifestat se ad alterum per quaedam signa prodeuntia extra. Exsultatio autem, ut dicit Cassiodorus super Psalmos, " est magnum gaudium, laetitia " vero parvum.)) Sedpotestaliterdici, quod sumitur, secundum effectus delectationis et gaudii, et secundum dilatationem affectus dicitur laetitia, quasi latitia : dum vero quod exsilit in delectans, dicitur exsultatio.

Ad primum vero dicendum, quod tristitia opponitur eis quantum ad id de quo sunt, et in quo uniuntur.

Ad secundum dicendum, quod similiter in sensitiva natura differunt.

Ad tertium dicendum, quod illa quatuor possunt diversari secundum multos modos.

Ad quartum patet solutio per ea quae dicta sunt in solutione.