DUBIA.

Sed gratia ejus quod hic dicitur, scilicet inferiores venisse ad purgandum Prophetam, virtute recepta a primis, cum hoc videatur fieri per motum localem inferio-

rum, quaeratur de motu Angelorum secundum locum : et quia nihil movetur in loco nisi aliquo modo sit in loco, quaerendum est primo de loco Angelorum. Et circa hoc quaeruntur quatuor. Primo, Utram Angelus possit esse in loco?

Secundo, Si est possibile, qualiter sit

in loco?

Tertio, Utram necessario sit in loco ?

Quarto, Utrum Angelus possit simul esse in diversis locis ?

Circa primum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod non possit esse in loco : omne enim quod est in loco, est sursum, vel deorsum : sed nulla intelligentia est sursum vel deorsum, ut dicit Rabbi Moyses : ergo nulla intelligentia sive Angelus est in loco.

2. Ad idem, Nihil per se est in loco nisi corpus, cujus fines commensurantur finibus loci : si igitur aliqua spiritualis natura sit in loco, hoc erit per accidens : remoto autem quod per se est, non remanet quod per accidens est : cum igitur Angelus non sit conjunctus alicui quod per se est in loco, non potest aliquo modo esse in loca.

3. Ad idem, Anima propter sui simplicitatem non est in loco per se, sed per accidens tantum : cum igitur sit Angelus majoris simplicitatis quam anima, non poterit esse in loco nec per se, nec per accidens.

4. Ad idem, Quod de se habet comparationem aequalem ad omnem locum, si est, aut est ubique, aut nusquam : sed Angelus non habet de se magis comparationem ad locum unum quam alterum , cum non sit in ipso natura inclinans ad aliquem locum, sicut in gravi vel levi : cum igitur non sit ubique, quia hoc solius Dei est, videtur quod non sit in aliquo loco.

5. Ad idem, Quidquid est in loco, recipit ab eo aliquam proprietatem loci, quae est immobilitare, firmare, vel continere : Angelus nihil istorum recipit a loco : ergo videtur, quod non sit in loco.

6. Ad idem, Ultimum corpus perfectissimum et nobilissimum non est in loco : non enim superficies sua exterior est locus suus, ut quidam dicunt, quia locus secundum Philosophum nihil est rei -: sed quolibet corpore nobilior est Angelus : ergo non est in loco.

7. Ad idem, Sicut dicit Philosophus in IV Physicorum, " neque unam differen-" tiam habemus puncti et loci puncti : et " eadem est ratio uniuscujusque indivi-" sibilis ad suum locum : " cum igitur Angelus sit indivisibilis, non videtur esse in loco qui non sit ipse : et ita non est in loco, cum nihil sit suus locus.

8. Ad idem, Sicut dicit Philosophus in IV Physicorum, " locum non ponimus " nisi propter motum : " sed Angelus non movetur ad locum, cum non habeat natura s quibus corpora determinate moventur ad suum locum : ergo non est in loco.

Ad oppositum.

1. Dicit Gregorius, quod " Angeli mi-" nistrant cum ad nos mittuntur : " hoc cum in loco qui circa nos est, sunt : ergo videtur quod sint in loco. , 2. Praeterea, Zachar. I, 11, dicitur, quod vidit Angelum stantem inter myrteta.

3. Praeterea, Damascenus dicit, quod " ibi sunt ubi operantur : " cum igitur operentur circa nos, videtur quod sint in loco.

Solutio. Dicendum, quod est duplex locus, scilicet spiritualis, qui metaphorice dicitur locus, et sic Deus dicitur spiritualis locus Angelorum a virtute continendi. Unde dicit Beda, quod " quo-" cumque mittantur, intra Deum cur-" runt. " Sic etiam dicitur in Actibus, cap. XVII, 28, quod in ipso vivimus, et movemur, et sumus. Locus vero corporalis proprie dicitur locus qui est superficies corporis continentis, vel etiam ipsum corpus continens. Dicimus igitur, quod necessario sunt in loco spirituali, in omni sua operatione : sed de hoc non est quaestio. Concedimus etiam propter auctoritatem Scripturae et sanctorum, Angelos in loco corporali etiam posse esse, secundum quod operantur circa nos, sed non secundum quod Deum contemplantur. Et concedimus rationes ad hoc.

Ad primum ergo dicendum, quod intelligentia sive intellectus secundum quod hujusmodi neque est sursum, neque deorsum : quia secundum quod est intellectus, habet ordinem ad universale, quod non est hic et nunc, sed ubique et semper : sed secundum quod est intellectus hujus Angeli habentis singularitatem ex eo quod est loco materiae in ipso, ut supra dictum est, est in loco per accidens, licet non per se, sed sicut est intellectus hujus hominis in quantum est hujus.

Ad secundum dicendum, quod Angelus non est in loco per accidens secundum quod unitur cuidam corpori, ut anima, sed secundum quod operatur circa aliquid quod est in loco per se : per hoc enim oportet, quod actio ejus sit in loco, et per accidens ipse, cum operatio non separetur a virtute agente : remota autem hac operatione, concedimus quod non est in loco, nec per se, nec per accidens.

Ad tertium dicendum, quod ex hoc quod aliquid est simplex ex natura sua, non est in loco : sed quantumcumque sit simplex, oportet quod sit in loco per accidens, si conjungatur ei quod per se est in loco.

Ad quartum dicendum, quod Angelus non habet determinati onem ad aliquem locum de se, id est, de natura sua, sed de se, id est, de voluntate sua determinatur per operationem suam ad aliquem locum circa quem operatur.

Ad quintum dicendum, quod id quod circumscribitur loco, oportet quod recipiat dictas proprietates . loci: sic autem Angelus non est in loco, ut patebit in sequenti articulo.

Ad sextum dicendum, quod non solum

ultimus orbis non est in loco, sed nec etiam inferiores orbes, si accipiatur locus naturalis, cujus est continere et salvare, quod non indiget aliquod incorporale. Unde ex hoc tantum ostenditur, quod ex natura sua non requirit locum, sed potest habere locum ex eo quod operatur circa nos, qualiter non operatur orbis ultimus.

Ad septimum dicendum, quod punctum non dicit operationem in loco, per quod possit distingui operans ab eo in quo operatur, sicut Angelus distinguitur a suo loco : et ideo non est ratio similis de utroque.

Ad octavum dicendum, quod. Angelus non movetur ad locum motu determinato sibi ex natura sua, sicut gravia et levia, sed secundum quod ex libertate voluntatis operatur circa diversa loca.

Circa secundum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod Angelus non sit diffinitive in loco, hoc est, quod ita sit hic quod non sit alibi. Intellectus enim et intelligibile sunt aequalis simplicitatis : quia simplicitas intelligibilis est ex actione intellectus agentis : non autem dat quod non habet : cum igitur intelligibile quod est universale, propter sui simplicitatem non sit hic ita quod non alibi, videtur quod nec intellectus, et ita nec Angelus, qui est intellectualis naturae, ut saepe habitum est in Littera.

2. Ad idem, Perfectibile attingit suam perfectionem ubique, cum non sit perfectio extra perfectibile : sed universale quod est perfectio intellectus, est ubique: ergo et Angelus qui est intellectualis naturae, non diffinitur loco aliquo.

3. Praeterea, Intellectus deiformis non habet ali quam a pplicationem ad locum, cum non recipiat ab his quae sunt in loco sicut intellectus noster : cum ergo Angeli sint deiformes intellectus, videtur quod non diffiniantur loco.

4. Praeterea, A quocumque removetur prius, et posterius : sed prius inest loco circumscribere quam diffinire : diffinire enim loci est per fines essentiae hoc tenere et alibi non esse : circumscribitur autem quod secundum terminos describitur in loco et commensuratur partibus : loci autem est locatum terminare, in seque separare ab alio : cum igitur Angeli non circumscribantur loco, videtur quod nec loco diffiniri possint.

5. Si dicatur, quod est in loco ut per operans in ipso. Contra : Illuminans corporale minus est potens quam illuminans spirituale : sed aliquid illuminatur corporali lumine illuminante non praesente, sed remoto, sicut a sole : ergo similiter videtur, cum operatio Angelorum sit circa nos per modum illuminationis, quod possint operari circa nos, etiamsi non sint ubi nos sumus.

6. Praeterea, Ad hoc quod aliquid non sit alibi quam hic, oportet quod sit hic et contineatur hic : sed Angelus non est hic ut contentum hic : ergo non potest dici, quod sit hic ita quod non alibi quam hic. Probatio mediae. Cum Angelus per se non contineatur loco, non restat quod contineatur nisi per operationem suam, cum non sit unitus corpori sicut anima : si autem operatio est hic, hoc non est sibi ex parte operantis, quia sic esset localis quaelibet operatio ejus : ergo est sibi ex parte termini in quem terminatur operatio : ergo ex hoc non sequitur quod operans sit hic,sed. tantum quod terminus sit hic contentus.

7. Praeterea. Philosophus etiam ponit, quod intelligentiae operantur in animabus nostris, nec tamen aliquando ponit eas esse in loco circa nos, sed semper in suis orbibus : ergo videtur similiter, quod non oporteat nos ponere eas propter suam operationem hic contineri.

Solutio. Dicimus, quod Angelus secundum quod operatur circa nos, est in hoc loco in quo operatur, et non alibi, non tamen commensuratus huic loco, cum non habeat partes quantitativas : et ideo dicitur, quod non est in loco circumscriptive, sed diffinitive.

Ad primum vero dicendum, quod uni-

versale dupliciter potest considerari, aut in quantum est perfectio intellectus ut intellectus est, et sic non determinatur ad aliquem locum, sicut nec intellectus. in quantum intellectus : sed universale in quantum est perfectio hujus intellectus, est quaedam intentio quae est accidentis hujus, et secundum hoc determinatur ad locum aliquem per accidens, et similiter intellectus in quantum est intellectus hujus.

Ad secundum dicendum, quod perfectio intellectus dupliciter potest considerari, aut secundum quod est natura quaedam, quae est objectum intellectus, et sic non est idem in diversis intellectibus et in re : quia idem est quod est principium intelligendi omnibus et essendi etiam, sed secundum esse quod habet vel in rebus vel in anima, est aliud hic et aliud ibi : et ideo non intelligentes hoc decepti sunt quidam, dicentes animam nobilius esse ubi intelligat, quam in corpore quod vivificat.

Ad tertium dicendum, quod intellectus angelicus est quidem semper natura deiformis, sed non semper in actu deiformi, imo operatur in nos per formas vel illuminationes proportionatas nobis, et tunc applicatur ad locum non ut recipiens a loco, sed ut conferens his quae in loco sunt : secundum vero quod est in actu deiformi contemplando Deum, non est in loco.

Ad quartum dicendum, quod circumscribere inest loco per prius quam diffinire : unde circumscriptio loci terminatur ad id quod per se est in loco, quod est terminus operationis Angeli : unde consequenter diffinitur ad. locum illum operatio terminata in illud, et operans quod non est separatum ab operatione sua, sicut etiam circumscriptio terminatur ad corpus, et per consequens anima unita illi determinatur ad locum illum ut non sit alibi, et hoc est diffinire.

Ad quintum dicendum, quod illuminans corporale licet sit remotum secundum substantiam, tamen continuatur

distanti per medium diaphanum, per quod defertur lumen usque ad distans aliquod : sed virtus Angeli non est sic multiplicabilis in medio : et ideo oportet quod secundum essentiam sit in loco ubi operatur.

Ad sextum dicendum, quod operatio quidem continetur in hoc loco ex parte termini : et ideo terminus ejus est in loco per se ut circumscriptus a loco, nihilominus tamen et operans per accidens continetur secundum quod non separatur a sua operatione.

Ad septimum dicendum, quod Philosophi non posuerunt intelligentias agere aliquas operationes in nobis nisi per motus orbium : unde virtus eorum est effluens ab intelligentia in corpus caeli, et deinceps per elementa defertur ad animam : nec est inconveniens virtutem spiritualem deferri per corpus, cum etiam species visibiles in esse spirituali deferantur per aerem, licet spiritualius recipiantur in anima. Sed Angelos non ponimus mediante aliquo corpore operari in nos, sed per seipsos spiritualiter : et ideo non potest esse virtus nisi ubi est substantia ejus.

Circa tertium sic proceditur.

1. Videtur enim, quod Angelus necessario sit in loco, sive quod dependeat a loco : quod enim ita est hic quod non alibi, necessario est in loco : sed Angelus est hic quod non alibi : ergo, etc.

2. Ad idem, Quidquid secundum omnem sui actum est in loco, necessario est in loco : Angelus secundum omnem sui actum est in loco, quoniam secundum quod contemplatur, assignatur sibi pro loco caelum empyreum : secundum vero quod ministrat, est circa nos : ergo videtur quod necessario est in loco.

Ad oppositum.

1. Sicut dicit Damascenus, " Deus prius " excogitavit Angelos quam corporalem " creaturam : " excogitatio autem est opus ejus : igitur primo fecit Angelos quam corporalem creaturam : sed ante corporalem creaturam non erat locus : ergo esse Angeli non dependet a loco.

2. Hoc idem habetur per verbum Hieronymi, qui dicit : " Sex millia nostri " temporis nondum implentur annorum, " et quantas prius aeternitates, quanta " tempora, quantas saeculorum origines " fuisse arbitrandum est, in quibus An-" geli, Throni, et Dominationes, caeteri-" que ordines servierunt Deo. " Et si dicatur, quod hoc non est verum, cum contrarium dicat Augustinus, ad minus intelligibile est Angelos esse sine loco : ergo non dependent a loco.

3. Ad idem, Dignius non dependet ab indigniori, neque secundum naturam, neque secundum intellectum : sed Angeli digniores sunt quolibet loco : ergo possunt et esse et intelligi sine loco.

4. Ad idem, " Principia substantiae " sunt ante principia accidentis et etiam c( praeexistunt ipsi substantiae, " sicut dicit Philosophus : cum igitur locus accidens sit, Angeli qui sunt substantiae primae, et eorum principia, sunt ante principia loci, et non dependent ab eis : ergo non necessario sunt in loco.

5. Ad idem, Illud dependet a loco quod habet generationem in loco : Angeli non habent generationem in loco, neque continentiam sive conservationem : ergo non dependent a loco.

6. Ad idem,Quod dependet a loco, dependet ab eo secundum aliquam proprietatem : Angeli non sunt hujusmodi, quia neque continentur, neque immobilitantur in loco : ergo non necessario sunt in loco.

Solutio. Dicimus, quod Angeli fuerunt simul cum creatura corporali, potuerunt tamen ante fuisse creati. Et ideo dicimus, quod secundum naturam suam non dependent a loco, nec necessario sunt in loco, sed tantum secundum quod operantur circa id quod est in loco, ut dictum est. Quidam vero volentes ultra intelligere quam possint imaginari, nesciunt aliquid intelligere nisi ad modum corporalium : et ideo dicunt Angelos

non posse esse, si non alicubi sunt, quod frivolum reputamus, dicentes quod possunt esse sine loco, et concedimus simul rationes ad hoc.

Ad primum vero dicendum, quod esse hic et non alibi, accidit Angelo non ex natura sua, sed ex eo quod operatur circa localia : et ideo ratio non sequitur.

Ad secundum dicendum, quod id quod secundum suum actum omnem est in loco, non necessario est in loco, nisi locus esset principium generationis ejus, sicut dicitur, quod patria est principium generationis, quemadmodum et pater : quod non convenit Angelis. Cum autem caelum empyreum attribuitur Angelis secundum quod contemplantur Deum, est propter congruentiam loci : quia ille locus est nobilissimus inter omnia loca corporalia, unde maxime decet nobilissimas substantias, nec tamen est satis dignus eis : et secundum hunc modum dicitur etiam, quod Ecclesia est magis suus locus quam theatrum, non tamen sua natura dependet ad locum illum.

Quarto quaeritur, utrum Angelus possit simul esse in diversis locis ?

1. Naturam corporalem sequitur locus ratione compositionis : spiritualis autem natura simplicior est corporali : cum igitur corpus sit in uno loco tantum, videtur quod natura spiritualis ens in loco habeat aliquod supra hoc quod non determinetur ad unum, sed possit esse simul in pluribus.

2. Ad idem, Anima est in quolibet loco corporis in quo operatur : cum ergo Angelus sit simplicior anima, operetur autem circa nos, videtur quod sit in qualibet parte loci circa nos : et sic erit in pluribus locis.

3. Ad idem, Dicit Damascenus, " Anci gelus ibi est ubi operatur : ubi autem " contemplatur, ibi operatur, et similiter " ubi ministrat : " ergo est utrobique : sed non est idem locus in quo contemplatur et in quo ministrat, quia locus contemplationis est caelum, locus mini- sterii est circa nos : cum igitur simul contempletur et ministret, ut supra habitum est, videtur quod simul possit esse in pluribus locis.

4. Ad idem, Omne quod movetur in nunc, simul est in diversis locis : in illo enim nunc erit in illo ad quod movet, et in quo et per quod : aliter enim esset prius et posterius in illo motu, et sic esset in tempore : sed Angelus potest moveri in nunc, ut infra patebit : ergo potest simul esse in diversis locis.

5. Ad idem, Corpus Christi propter unionem potest simul esse in diversis locis, quia in hoc altari et in illo : Angelus autem est simplicior corpore Christi: ergo multo magis potest esse in diversis: Iocis.

Ad oppositum.

1. Omne quod diffinitur loco, non est in pluribus iocis simul : Angelus diffinitur loco, ut dicit Damascenus : ergo non est in pluribus Iocis simul.

2. Ad idem, Omnis creatura finita est: nihil autem finitae essentiae est extra terminos suae essentiae : cum igitur Angelus sit essentia creata, si sit per suam substantiam in hoc loco, nihil ejus erit extra hunc locum : et ita non potest esse, in pluribus locis simul.

Quod concedimus et rationes ad hoc.

Ad illud vero quod primo objicitur,dicendum quod locus non consequitur naturam corporalem ratione compositionis, sic enim omne corpus esset in loco : sed cum locus possit dici quantitas mathematica, et iterum quantitas naturalis, secundum quod supra quantitatem habet aliquam virtutem continendi, quo modo proprie dicitur locus, naturalis autem locus sequitur corpus secundum quod est indigens continente et salvante, et sic nullum incorruptibile est in loco, quamvis aliquod eorum habeat extra se superficiem corporis alterius, ad quod terminantur partes ejus. Unde licet natura spiritualis sit simplicior, non refertur ad hoc quod sit in uno loco tantum

utrum diffiniatur illo terminis spiritualibus vel corporalibus : hoc tamen habet plus spirituale quod non commensuratur loco sicut corpus.

Ad secundum dicendum, quod anima non est in corpore sicut locatum in Ioco, sicut probat Philosophus, sed sicut forma in materia : et ideo tota est simul in qualibet parte, sicut quaelibet alia forma : et similiter esset de Angelo, si esset forma unita alicui corpori.

Ad tertium dicendum, quod locus contemplationis potest considerari aut quantum ad objectum, quod ubique est, et sic idem est locus contemplationis et ministerii : aut quantum ad congruentiam, et sic est caelum empyreum locus contemplationis : et cum sunt in illo, non sunt hic, licet hic etiam contemplentur, cum Deus eis ubique sit praesens, quamvis contemplatio non sit operatio, sed potius receptio, ut supra dictum est.

Ad quartum dicendum, quod Angelus licet moveatur in nunc, non tamen habet comparationem ad locum secundum illud nunc, cum sit idem nunc motus ejus cum nunc temporis quod habet continuitatem ex loco, ita quod partes nunc et temporis respondent partibus et terminis loci : Angelus enim non movetur commensurando se loco : et ideo non oportet quod in illo nunc comparetur ad diversa loca : et hoc melius patebit infra.

Ad quintum dicendum, quod corpus Christi non. habet ex unione quod sit in diversis locis, sed ex consecratione : quia in diversis locis consecratur : aliter enim non esset nisi in uno loco.

Nunc restat quaerere de motu Angelorum, propter id quod dicitur: Volavit ad me unus , ''etc. Et circa hoc tria quaeruntur.

Primo, utrum Angelus possit moveri?

Secundo, Utrum motus ejus sit in nunc, vel in tempore?

Tertio, Utrum motus ejus sit univocus motui corporum ?

Circa primum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod Angelus non possit moveri : sicut enim probat Philosophus in VI Physicorum, " Omne quod " movetur, non prius pertransit majus " se quam minus vel aequale : " Angelus autem cum sit indivisibilis, non habet minus se : ergo oportet, quod si movetur per aliquod spatium, quod transeat indivisibile magnitudinis, quod ei aequatur : haec autem infinita sunt in quantumcumque parvo spatio : ergo numquam pertransire potest aliquod spatium : ergo non movetur.

2. Ad idem, Sicut idem Philosophus probat, " omne quod movetur, partim " est in termino ad quem, et partim in " termino a quo : " sed omne tale est divisibile : cum igitur Angelus sit indivisibilis, impossibile est eum moveri.

3. Ad idem, Omne quod non est divisibile per motum, non movetur : sed sic est de Angelo : unde dicitur in libro de Causis, quod " intelligentia non dividi-" tur secundum substantiam, neque per " motum : " et hoc ideo est quia motuscum sit actus imperfectus, habet potentiam et actum : quod enim movetur secundum locum, non est in uno ubi tantum, sed recipitur de uno in aliud : Angelus autem non sic est in uno loco, quod in alio : ergo non movetur.

, 4. Ad idem, Sicut dicit Rabbi Moyses, omne quod movetur, est corpus : Angelus non est corpus : ergo non movetur.

5. Praeterea, Omnis motus secundum locum, aut est naturalis, aut violentus, aut voluntarius. Motus autem Angeli non potest esse naturalis : quia sic semper. moveretur ad unum locum vel circa unum locum. Nec iterum violentus : quia omne quod movetur ad aliquem locum violenter, . movetur ad alium locum naturaliter,ut dicitur.in primo Caeli et Mundi. Nec iterum est voluntarius : omnis enim motus talis est processivus : omne autem quod habet motum processivum, habet organa procedendi, quae sunt principia illius motus, ut dicitur in secundo Caeli et Mundi, hujusmodi autem Angeli non habent : ergo non moventur aliquo modo.

6. Ad idem, Cum nihil seipsum moveat, quia simul esset in potentia et actu, omne quod movetur, movetur ab aliquo motore diverso in essentia qui est sibi conjunctus, sicut in his quae moventur ab anima, et remotus, ut in aliis : sed in Angelis non est assignare aliquid diversum esse, nec conjunctum, nec remotum : ergo non moventur. Si dicatur, quod quo est, est movens in ipso : et quod est, est motum : hoc est contra Philosophum, qui probat, quod " nulla " forma simplex est movens, cujus ma-" teria non est per se mobilis : " ignis enim non movetur a forma sua, sed a generante.

7. Ad idem, Sicut dicit Philosophus, " Omnis transmutatio est propter mali-" tiam indigentiae : " in Angelis autem non est malitia indigentiae : ergo non moventur.

8. Ad idem, Sicut dicit Augustinus in octavo supra Genesim ad litteram, " Om-" nis motus est ab aliquo immobili in ip-" so quod movetur, sicut manus quie-" scente lacerto : " propter quod etiam quaerit Philosophus in octavo Physicorum, " utrum virtus universaliter mo-

" vens universum sit in centro, vel in " polis? " Utrumque enim est immotum in motu circulari. Sed in Angelis non est aliquid assignare movens non motum. Ergo non moventur.

9. Praeterea, Quanto aliquid magis removetur a situ et quantitate, tanto magis removetur a motu : punctum autem quod habet situm in continuo, et etiam unitas quae non removetur a quantitate, cum sit pars, non movetur punctum quidem per se, sed per accidens : unitas vero neque per se, neque per accidens : cum igitur Angelus sit remotius inter omnia a situ et quantitate, non videtur posse moveri.

Ad oppositum est

1. Quod dicitur Daniel. IX, 21 : Venit ad me cito volans , etc. et pluribus aliis locis sacrae Scripturae similia leguntur.

2. Praeterea, Angelus aliquando operatur hic cum prius operetur alibi : sed hoc non potest esse nisi veniret huc, quia virtus et operatio ejus, cum sit omnino spiritualis, non potest deferri ad me nisi per medium : ergo oportet quod veniat huc, et ita oportet quod moveatur.

Solutio. Concedimus, quod Angelus movetur de caelo ad terram, et de uno homine ad alium. Quomodo autem moveatur, non plene humana ratione comprehendi potest, cum non moveatur motu quo corpus movetur, sed supermundano motu : et ideo a Philosophis non ponuntur moveri, sed demonstrant contrarium. Et cum Dei mandatum non possit esse falsum, et ex altera parte sacra Scriptura, quae dicit eos moveri, non possit mentiri, oportet alium esse modum motus quam qui per philosophiam comprehenditur, et est de occultis Dei. Unde concedimus rationes probantes quod moventur.

Ad primum vero dicendum, quod id quod movetur commentiendo se spatio, oportet quod prius transeat per aequale quam per majus : Angelus autem non sic movetur : unde motus ejus non habet comparationem ad spatium nisi per accidens, in quantum accidit inter ea ad quae movetur esse spatium. : sed motus ejus magis assimilatur motui virtutis quae transit super diversa, a qua non separatur essentia, quam motui corporis.

Et similiter dicendum ad. omnia talia quae procedunt de motu corporis, quod movetur remetiendo vel commetiendo locum, praeter quam ad septimum et ad nonum.

Unde dicendum ad septimum, quod motus naturalis semper est propter indigentiam sui : motus autem voluntarius non semper, sed quandoque propter indigentiam alterius, et sic Angeli moventur propter indigentiam nostram : quandoque etiam ad ostensionem virtutis, et sic etiam Angelus movetur, ut ostendatur virtus sua, et glorificetur Deus qui eam sibi contulit.

Ad nonum dicendum, quod comparatio illa tenet in his quae habent aliquam comparationem ad quantitatem et situm, et sic ad motum corporalem : Angelus autem non habet aliquem ordinem talem : et ideo non comparatur illis secundum magis et minus removeri a motu, cum sit omnino alia ratio motus.

Circa secundum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod Angelus moveatur in nunc : prius enim et posterius in motu est ex eo quod est partim esse hic, et partim alibi : quia prius et posterius in motu, causatur a priori et posteriori in magnitudine : sed Angelus non est partim hic et partim ibi in suo motu : ergo non erit in eo prius et posterius : et ita non erit in tempore, cum tempus sit numerus motus secundum prius et posterius.

2. Praeterea, Virtus fortior movet in minori tempore : sed virtus Angeli sine

proportione excedit virtutem quamlibet corporalem : si igitur aliqua virtus corporalis movet in tempore, virtus Angeli movebit in nunc.

3. Ad idem, Sicut dicit Philosophus, " Idem est indivisibile moveri quod in " nunc moveri : " si igitur Angelus, moveatur, cum sit indivisibilis, in nunc movebitur.

4. Ad idem, Quanto aliquid habet minus resistens in motu, et virtus mo-. vens est fortior, tanto in minori tempore, movetur : sed virtus spiritus sine proportione excedit virtutem corporis, et similiter non resistitur sibi in proportione aliqua ad resistentiam quae est in motu corporis : ergo non erit proportio temporis ab ipso : omne autem tempus est proportionale omni tempori : ergo motus Angeli non est in tempore, sed in nunc.

5. Ad idem, Nihil quod movetur in tempore, movetur aeque cito ad propinquum et remotum ; sed motus Angeli est aeque cito ad propinquum et remotum : ergo non movetur in tempore.

6. Praeterea, Lumen spirituale nobilius est et potentius quam lumen corporale : sed lumen corporale, ut dicitur in libro de sensu et sensato, non movetur in tempore : ergo multo magis qui est lumen spirituale.

Ad oppositum.

1. Augustinus dicit, quod " Deus mo-" vet corporalem essentiam per locum " et tempus, spiritualem vero per tem-" pus, non per locum : " Angelus vero est spiritualis essentia : ergo movetur in tempore.

2. Praeterea, Sicut dicit Philosophus, " Sicut se habet nunc ad tempus, ita se " habet motum esse ad moveri : " ergo si Angelus movetur, oportet quod moveatur in tempore, et quod in nunc sit terminatus motus.

3. Ad idem, Omne quod movetur in nunc, oportet quod simul sit in diversis : oportet enim, quod in illo nunc sit in omnibus mediis per quae movetur et in ipsis terminis : sed Angelus non potest esse simul in pluribus locis : ergo non movetur in nunc.

Solutio, Dicimus, quod Angelus movetur secundum voluntatem suam, et potest moveri in nunc, et in tempore : verumtamen non est idem tempus eodem modo dictum cum eo quod est mensura corporalium. Et quod non omnes motus corporales mensurantur eodem tempore, causa est, quia habent ordinem ad unum primum motum simplicissimum, qui est causa et mensura omnium aliorum motum corporalium. Si autem essent plures motus aeque primi non ordinati ad invicem, essent etiam tempora plura : motus autem Angeli non habet ordinem ad motum caeli : et ideo motus ejus non potest mensurari eodem tempore, quo mensurantur motus corporalium. Et cum. tempus habeat continuitatem ex magnitudine quam pertransit mobile remetiendo ipsam : in motu autem Angeli non est aliqua causa continuitatis, cum non commensuretur magnitudini quod movetur, nec habeat continuitatem ex primo motu, retinebit de tempore tantum id quod est formale in ipso : et hoc est quod sint in ipso prius et posterius nunc non continuata, quae tamen non sunt etiam ejusdem rationis cum nunc temporis quae respondent indivisibili magnitudinis.

Et si dicatur, quod inter quaelibet duo instantia est tempus medium. Dicimus, quod verum est in tempore quod consequitur motum circularem continuum : unde etiamsi consequeretur motum rectum, non tamen esset necessarium nisi in motu continuo,sicut etiam est in lineis, quoniam in linea circulari non est accipere duo puncta inter quae non sit linea media : in linea vero recta accipiendo duo puncta in eadem linea continua semper est media linea, sed inter duo puncta linearum contingentium se nihil est medium, et similiter ubicumque non est continuitas.

Unde dicimus, quod tempus in quo

movetur Angelus, non est continuum, sed sunt nunc ordinata non continua, et dicuntur proprie vices : sicut si non esset motus primi mobilis, intelligerem diversa intelligibilia in diversis nunc non continuis, quia secundum unumquodque est intellectus in pleno actu, et continuitas non est actus ad actum, sed potentiae ad actum.

Et similiter dicimus, quod diversa nunc in quibus potest moveri Angelus, non sunt continua, quae sunt tempus in quo movetur : et quia potest transire de uno ad aliud in uno istorum nunc vel in pluribus, ideo potest moveri per suam voluntatem in nunc vel in tempore, hoc modo accipiendo tempus, ut dictum est.

Ad primum dicendum, quod prius et posterius esse in motu, est partim esse hic, et partim ibi, in his quorum motus habent continuitatem ex spatio quod mensuratur in tempore continuo : talis autem non est motus Angeli.

Ad secundum dicendum, quod ratio illa non concludit plus, nisi posse eos moveri in nunc.

Et hoc concedimus.

Ad tertium dicendum, quod ratio Philosophi procedit de mobili quod habet ordinem ad motum aliquem primum continuum : et hoc impossibile est esse indivisibile sicut et moveri in nunc.

Ad quartum dicendum, sicut ad. secundum.

Ad quintum dicendum, quod illuminatio est in nunc, quia non est motus, sed terminus motus, et esse tale est in termino temporis : et ideo non est simile de motu Angeli, qui non est terminus alicujus motus.

Ad sextum dicendum, quod Augustinus accipit variari per tempus spiritualem creaturam, per vices moveri, sicut dictum est : corporalem vero per locum commensurando se loco, et ita per consequens per tempus continuum.

Ad septimum dicendum, quod illa comparatio est intelligenda de motu et de tempore quod habet continuitatem ex spatio. Et per ea quae dicta sunt, patet etiam solutio ad octavum.

Circa tertium sic proceditur.

1. Videtur enim, quod motus dicatur univoce de Angelis et de corporibus : quod enim in pluribus invenitur, ut dicit Philosophus, oportet in uno primo esse : si igitur motus est in Angelis et in corporibus, oportet quod reducatur ad unum primum : talia autem sunt univoce dicta : ergo univoce dicitur motus de eis.

- 2. Praeterea, Univoca sunt, quorum est ratio eadem secundum idem nomen : sed in omnibus ratio motus est per recessum ab uno et accessum ad unum locum : ergo dicitur de omnibus motus univoce.

3. Praeterea, aequivoca non habent principium unum : sed motus Angeli principium est voluntas sicut motus notri : ergo motus univoce dicetur.

Ad oppositum.

- Motus in corporibus est per divisionem mobilis ex motu : in Angelis autem est omnino indivisibilitas : ergo non est motus univoce dictus.

Solutio. Dicimus, quod non dicitur univoce motus de Angelis et de corporibus : quia quae nec eodem modo sunt in loco, nec eodem modo est in eis temporis, nec nunc, nec omnino aliquid simile. Et concedimus rationem ad hoc.

Ad primum.dicendum, quod propositio Philosophi intelligenda est in univocis, sicut omnia calida reducuntur ad calidum ignis.

Ad secundum dicendum, quod non est in eis recessus eodem modo, quia non per commensurationem spatii : et ideo ratio illa est aequivoca sicut nomen.

Ad tertium dicendum., quod voluntas etiam non similiter movet : quia in nobis movet corpus, quod est diversum in essentia ad acquirendum aliquid sibi necessarium : sed voluntas Angeli movet eum ad communicandum aliis illumina-

tiones divinas secundum dispositionem

Dei.

Sciendum tamen est, quod circa motum Angelorum sunt quatuor errores.

Primus est Rabbi Moysi, qui dicit, quod non moventur secundum substantiam, sed secundum effectum : et sic exponit omnia loca Scripturae in quibus aliquid dicitur de motu Angelorum : quoniam secundum ipsum non habent aliquem effectum in nos nisi quem possint explicare per motum caeli, cujus virtus defertur ad nos per corpora media ; unde non oportet, quod secundum substantiam circa nos sint.

Alius est error dicentium Angelos simul esse in pluribus locis, et in omnibus ubi volunt : et secundum hos etiam non salvatur motus.

Tertius error est dicentium, quod Angelus movetur de uno ad alterum, non tamen transeundo media. Et hoc pro tanto non potest esse: quia cum non transeat hoc, per hoc quod continuat hoc illi, oporteret quod crearetur hoc : et aliter non est intelligibile.

Quartus error est dicentium, quod moventur per modum quo corpora moventur, hoc est ridiculum, et non intelligibile. Unde melius dicendum, quod motus eorum aequivocus est motui corporum, ut dictum est : sic enim nihil absurdum sequitur, et veritas sacrae Scripturae salvatur.