DUBIA.

Hic occurrunt septem dubia. Primo, Utrum communis utilitas omnium hierarchiam sortienlium sit Dei cooperatorem fieri? Secundo, Quae sit ista purgatio? Tertio, Quae sit haec illuminatio? Quarto, Quae perfectio ? Quinto, De numero earum. Sexto, De ordine. Septimo, Utrum ejusdem sit purgare, illuminare, perficere, an diversorum?

Circa primum sic proceditur.

I. Videtur enim, quod non omnes existentes in hierarchia si nt coo peratores Dei. Haec enim cooperatioconsistitin reducendo ad

Deum ; ultimi autem existentes In hierarchia non alios reducunt, quia hoc est superiorum respectu inferiorum: ergo non omnium est dicta utilitas.

2. Ad idem, Si quilibet cooperaretur Deo ad reducendum alium, contingeret aut ire in infinitum, aut fieri circulum : quorum primum refugit omnis intellectus, secundum est impossibile : inferiores enim non reducunt superiores per quos sunt reducti : non ergo est communis utilitas cooperatorem fieri.

3. Ad idem, In ordine rerum naturalium non quodlibet motum est movens, sed est stare ad unum motum non movens : ergo in ordine hierarchico erit status ad aliquod reductum non reducens.

Solutio. Dicendum, quod duplex est cooperatio, scilicet gratiae et ministri. Est enim gratia operans ratione differens: dicitur enim operans prout informat liberum arbitrium, faciendo ipsum inesse gratiae, ad quod non sibi cooperatur liberum arbitrium. Dicitur vero cooperans prout informat active liberum arbitrium, et ad hoc cooperatur liberum arbitrium ministrando substantiam actus. Cooperatio vero ministri est de qua loquitur Apostolus, I ad Corinth. iii, 9: Dei sumus adjutores, etc. : haec cooperatio est ad reductionem alterius : unde non salvatur in omnibus aequaliter, sed in quibusdam active, in quibusdam passive : omnes tamen sunt in tali cooperatione proportionaliter sibi ; sed cooperatio est ad reductionem suiipsius, ut in hac cooperatione quilibet est etiam active. Unde argumenta concedimus : non enim oportet quod alium reducat quicumque est in tali cooperatione, sed sufficit si ipse cooperatur ad reductionem suam, vel alius ad reductionem ejus, ita ut sit in cooperatione passive.

Circa secundum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod non in omni hierarchia sit purgatio : omnis enim purgatio est ab aliqua impuritate : in Angelis nulla est impuritas : ergo nulla purgatio.

2. Si dicatur, quod intelligit hoc esse in humana hierarchia. Contra : In hac parte intendit de hierarchia in communi : si igitur ponit ea quae non conveniunt omni hierarchiae, insufficienter determinat.

3. Si dicatur, quod etiam in Angelis est purgatio ab Ignorantia. Contra: Sicut dicit Augustinus," ignorantia est nescientia agendorum quae quis debet scire : " sed haec est poena, et contrariatur beatitudini quae est in Angelis : non igitur in eis est purgatio ab ignorantia.

4. Si dicatur, quod purgantur ab hebetudine intellectus. Contra : Aut illa hebetudo est a peccato, aut a natura. A peccato non, quia in eis peccatum non praecessit: sic enim paena praecederet culpam, quod injustum esset. Si a natura, aut a principiis naturae, aut a consequentibus naturam. Si ab aliquo principio naturae, tunc ab ea non potest purgari : quia naturalia manent in omni statu : et similiter est si est consequens naturam, quia manente natura manet consequens ipsam : ergo nullo modo videtur in eis esse purgatio.

Solutio. Dicimus, quod omnis potentia passiva quantum est de se, conclusionem habet, indeterminate se habens ad multa : et sic intellectus omnis cui aliquid admiscetur de potentia, ex ipsa potentialitate confusionem habet, et motus ejus vagus est quousque determinefur per aliquid unum ; et per hunc modum est in eo dubitatio, sicut de hoc quod est triangulum habere tres angulos, antequam demonstratione probetur, intellectus fertur ad utramque partem : sed cum acceperit medium probabile, inclinabitur magis in alteram partem, nec (amen quiescet in illo, sed formidabit oppositum propter debilitatem medii, et sic est in ipso opinio : sed quando habet demonstrationem, confirmabitur in uno, et erit scientia certa. Similiter est in divinis : intellectus enim Angeli ex potentialitate sua habet quamdam confusionem quamdiu remanet in ipso potentia ad al-

terum : semper enim motus ejus est indeterminatus respecta illius dissimilis ei quod sistit in uno : et secundum hoc potest esse in eis discordia, sicut dicit beatus Gregorius super illud Job, xxv, 2 : Qui facit concordiam in sublimibus suis : sed per acceptionem alicujus luminis increati inclinatur quasi quadam opinione intellectus eorum in alterum, sine certitudine tamen, sicut legitur in Zacharia , quod Angelus clamavit: Iste jam septuagesimus annus est, quousque non reducis fdios Israel. Acceperat enim ex quibusdam conjecturis, quod liberandi essent, quia tempus advenerat : sed non certus erat de hoc, quia non acceperat in lumine divino : illi enim adauxerant peccatum in captivitate, propter quod protractum fuit tempus. Sed quando accipiunt aliquid in lumine divino, firmatur jam intellectus in uno, propter firmitatem luminis. Haec ergo reductio a confusione intellectus ad firmiter persistendum in uno, dicitur purgatio hic.

Ad primum dicendum, quod licet in Angelis non sit impuritas peccati, est tamen impuritas ex consideratione unius oppositi ad alterum non determinate accepti ex potentialitate naturali. Et per hoc patet solutio ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod illa solunio non est secundum intentionem Auctoris : si tamen sustineatur, dicendum quod ignorantia illa dicitur nescientia, quae est in confusione praedicta intellectus.

Ad ultimum dicendum, quod nec illa solutio est ad propositum : responderi tamen potest, quod non est illa hebetudo ex peccato, nec ex grossitie naturae, sed ex defectu exercitii.

Circa tertium sic proceditur. 1. Videtur enim, quod non in omni hierarchia sit illuminatio qua unus alium illuminat. Sicut enim dicit beatus Augustinus, " Inter mentem nostram et " Deum nihil est medium : " et similiter est de mente Angeli : sed quod transfunderet divinum lumen in ipsum, esset medium inter Deum et ipsum : ergo non est ibi talis illuminatio.

2. Ad idem, Sicut dicitur in I Joannis, nr, 2: Videbimus eum sicuti est, id est, sicut ipse se videt : sed sicut nos videbimus tunc, ita Angeli vident modo: ipse autem se videt sine medio : ergo et Angeli eum : sed videndo ipsum, accipiunt lumen ipsius : ergo non est ibi illuminatio per aliquod medium.

3. Ad idem, In Evangelio Matth. xviii, 10 : Angeli eorum semper vident faciem Patris, etc : sed Angeli qui deputantur ad custodiam, sunt inferiores : cum igitur per se videndo faciem Patris, recipiunt lumen ipsius, non illuminantur inferiores per superiores.

Solutio. Dicendum, quod circa hoc contrarie erratum est a non intelligentibus mentem auctoris in parte ista. Quidam enim, ut magister Hugo de sancto Victore, propter rationes istas et similes, ausi sunt praesumptuose damnare librum istum, dicentes nullam esse illuminationem inferiorum per superiores. Quidam e contrario pertinaciter defendentes, dixerunt inferiores Angelos numquam vidisse faciem Patris, tamquam non sustinentes claritatem, sed vident eam prout splendet in superioribus, sicut nos videmus lumen solis in pariete quod in ipso videre non possumus : et hoc est contra Evangelium. Nos autem dicimus, quod Deus offert se beatis immediate quantum pertinet ad objectum beatitudinis : quia nihil potest beatificare nisi ipse, in quo est perfectio bonitatis : et iterum habet unusquisque proportionem ad ipsum et secundum naturam et meritum. Secundum naturam, quia quaelibet res capax

est ejus secundum aliquid, multo fortius beati. Secundam meritum, quia per inditam gratiam merentur infinitum bonum quod est Deus. Quantum vero pertinet ad revelationem occultorum divinorum quae sunt in natura ejus, et quae pertinent ad dispositionem universi et mysteria Ecclesiae, non vident eum nisi mediante, secundum quod dicit Isidorus, quod " Trinitas sibi soli nota est, et " homini assumpto, quantum ad nume-" rum scitorum, quantum vero ad nume-" rum et ad modum scitorum simul, soli " Deo. " Et Augustinus dicit, quod " Multi Angeli etiam ignoraverunt my-" sterium Incarnationis, et per Ecclesiam " eis innotuit, sicut dicit Apostolus ad "Eplies.in, 10: Ut innotescat principatibus " et potestatibus in caelestibus per Ecclens iam,multi formis sapientia Dei. " Superiores autem plura de talibus vident in ipso, licet eum omnes videant, sicut in eadem sententia aliter videt doctus, aliter indoctus, et quantum ad talia superiores illuminant inferiores : et hoc dicitur illuminatio hierarchica. Quod sic patet: sicut enim dicitur I ad Cor. xv, 24 : Cum tradiderit regnum Deo et Patri, cessabit omnis praelatio. Ergo et illuminatio hierarchica et omnis ordo hierarchiae : ergo cum visio beatitudinis numquam cesset, non erit quantum ad illuminationem hierarchicam.

Ad primum ergo dicendum, quod quantum ad beatificandum, nihil medium est illuminans inter mentem nostram et Deum, sed quantum ad alias illuminationes videmus esse falsum : quia discipulus illuminatur a magistro. Et similiter dicendum ad secundum, quod intelligitur de visione beatitudinis.

Ad tertium dicendum, quod Dominus ibi loquitur de cura Angelorum, quae pertinet ad ordinem hierarchicum : unde etiam oportet exponere de visione eo- rum quae pertinent ad illuminationem hierarchicam. Et ideo dicendum, quod illuminationes illae quae procedunt a superioribus in inferiores, sunt ut persuasiones quae non cogunt assentire: sed oportet ut persuasus referat illas ad aliquod lumen per quod judicet de eis et praebeat assensum : lumen autem intelligentis insufficiens est ad hoc, nisi adjungatur lumen divinum quod cogat assensum: et ideo perfectio illuminationis est a Deo, sed dispositio ad illuminationem a superiori illuminante, sicut rusticus disponit ad pullulationem apponendo fimum, sed perfectio est a virtute formativa quae est in semine. Et ideo dicitur in Evangelio : Unus est magister vester Christus ''Et Gregorius : " Frustra " laborat lingua praedicatoris, nisi adsit " interius gratia Redemptoris. " Et nominat gratiam praedictum lumen.

Circa quartum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod non in omni hierarchia sit perfectio qua unus alium perficiat. Fieri enim perfectum congruit viae in qua est status meriti : perfectio autem termino, qui est status praemii : Angeli ergo omnes cum sint in statu praemii, non habent in se perfici, sed solum perfectum esse.

2. Praeterea, Si dicatur, quod merentur usque ad diem judicii, sicut dicit Magister in Sententiis, tunc per meritum inferior adipiscetur gradum superioris, cum in Ecclesiastica hierarchia quae est exemplata ab illa, ita fiat : et sic fiet confusio ordinum.

8. Ad idem, Sicut dicit Augustinus, " Charitas meretur augeri, ut aucta me-" reatur, et perfici : et cum perfecta fue-" rit, dicit, Cupio dissolvi, et esse cum " Christo , et non crescit plus." Similiter ultra perfectionem naturae nihil ultra ad-

jicitur, sed terminatur motus naturae ad ipsam : ergo similiter ultra perfectionem gloriae nihil erit addendum, sed cessabit perficere et perfici : et sic idem quod prius.

Solutio. Dicimus, quod motus reductionis in Deum assimilatur alterationi potius quam motui secundum locum : unde dicit, sicut videmus in illuminatione corporali quando tenebrositas est in aere ex nebula, purgatur illa tenebra per lumen immissum a sole, et quando jam immissum perfectum est lumen, dicitur serenitas : ita etiam videtur Deus quasi in tenebris in speculo creaturae, confuse ipsum repraesentante, ita quod difficile est distinguere quid sit ex defectu naturae, et quid ex ordine sapientiae et aenigmate Scripturae, quae dissimilibus similitudinibus eum describit, postmodum videtur in divino lumine, et divinum perficitur in illo, dum per illud lumen trahitur in id a quo lumen progreditur, et in intuitu ejus fit quaedam superfloritio gaudii et delectationis, sicut Philosophus in Ethicis dicit, quod in speculatione substantiarum abstractarum. superfloret natura gaudio, et consurgit quaedam delectatio, eo quod delectatio est operatio potentiae secundum naturam non impeditae, et hoc est illud quod maxime est proprium nobis in eo quod homines sumus : perfectio enim nostri intellectus est in speculatione talium substantiarum : et ideo talis delectatio cum speculatione praecedente ponitur ab ipso humana felicitas monastica. Talis igitur superfloritio gaudii ex intuitu divinorum per lumen divinum dicitur hic perfectio.

Ad primum dicendum, quod licet in statu praemii sint Angeli, tamen semper novi sunt ad percipiendas novas illuminationes : et in illis nova gaudia, quod dicitur praemium accidentale : et secundum hoc continue perficiuntur, licet in praemio substantiali semper sint perfecti.

Ad secundum dicendum, quod non solum usque in diem judicii, sed in aeter- num sic perficientur : meritum enim non ordinatur immediate ad hujusmodi perfectiones, sed superadduntur ex divina liberalitate : et in quantum quis meretur beatitudinem, per consequens meretur illuminationes quas Deus superaddit beatis.

Ad tertium dicendum, quod quantum ad praemium substantiale non additur ultra perfectio super perfectionem gloriae, sed sicut dictum est.

Circa quintum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod debeant esse plura quibus reductio fiat in Deum quam ista tria. Videmus enim, quod apud nos in justificatione impii per quam reductio fit in Deum, requiruntur quatuor, scilicet infusio gratiae, motus liberi arbitrii in peccatum, et motus in Deum, et dimissio peccati : ergo videtur, quod et ibi requirantur plura quam tria.

2. Ad idem, Inter extrema multum distantia oportet esse plura media, ut inter album et nigrum : sed purgatio et perfectio sunt multum distantia : cum unum incipiat a tenebris, et aliud terminetur in perfecto lumine : non ergo sufficit sola illuminatio pro medio.

3. Praeterea, In libro de Divitiis nominibus, cap. de pulchro, ipse dicit, quod " feruntur in divinam pulchritudinem, et " ab ipsa moventur. " Motus autem medium est : cum igitur illa tria in motu dicantur, tria erunt media et non unum solum.

Solutio. Dicimus, quod forma habet duplicem operationem in materia. Unam ex parte subjecti, removendo contrarium. Alteram ex parte ejus ad quod ordinatur perficiendo in illo. Dicendum igitur, quod in operatione hierarchica est per modum formae acquisitae ipsa illuminatio, et oportet purgationem concurrere liberando subjectum a confusione dissimilitudinis, et perficiet in divino lumine faciens gaudere intuitu divinorum : et sic patet quod illa tria sufficiunt.

Ad primum dicendum, quod in homi-

nibus propter multitudinem impuritatis et indispositionis oportet plura concurrere ad purgationem ad quam illa quatuor reducuntur, quam in Angelis in quibus est privatio sola perfectionis praedictae, et nullum impediens.

Ad secundum dicendum, quod oportet multa media esse inter extrema, quando sunt multae dispositiones contrariae, quae pluribus removentur a propinquante ad terminum : et haec non sunt in Angelis : et ideo sufficit unum medium.

Ad tertium dicendum, quod illa tria reducuntur ad contemplationem, quae non pertinet ad ordinem hierarchicum, ut supra dictum est.

Circa sextum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod purgatio sit prior: quia prius eam enumerat.

2. Praeterea, Boetius dicit, quod " prius " exstirpanda sunt vitia quam inserendae " virtutes. " Primum autem horum pertinet ad purgationem, secundum ad alia duo. Ergo purgatio prior est.

3. Praeterea, Videtur quod illuminatio sit prior, quia facit alia duo, ut dictum est : faciens autem est ante factum .

4. Item, Videtur quod est perfectio, quia est nobilior tamquam finis aliorum : nobilius autem est prius, secundum Philosophum in libro de Anima : ergo perfectio.

Solutio. Dicendum, quod ista possunt tripliciter considerari. Aut secundum vicinitatem materiae, et sic est purgatio prior, quia prius removetur contrarium a materia, et post illuminatio, et post perfectio : quia prius percipitur lumen, et post perficitur in illo : et hic idem ordo dicitur prius tempore vel in fieri : quia isti tres ordines se consequuntur. Si autem considerentur secundum vicinitatem agentis, aut formae, sic erit primo illuminatio, deinde purgatio, et post perfectio. Agens enim primo infundit lumen, et per illud expellit tenebras, et sic perficit in lumine : et secundum hunc ordinem est simpliciter prius. Si autem consideratur secundum vicinitatem finis, sic est prior perfectio, deinde illuminatio, ultimo purgatio. Et sic patet solutio ad objecta.

Circa septimum sic proceditur.

1. Videtur enim, quod non sint ejusdem ista tria : Ecclesiastica enim hierarchia est exemplata a caelesti, ut dicitur Apocalypsis, XXI, 2 : Vidi sanctam civitatem Jerusalem novam descendentem de caelo. Sed in ista non est idem illuminans, purgans et perficiens, sed praelatorum est perficere, diaconorum illuminare, exorcistarum purgare. Ergo nec in superiori erunt ejusdem.

2. Praeterea, Commentator expresse dicit, quod non sunt ejusdem.

3. Praeterea, In natura non reducuntur ista tria ad unum : sed ignis purgat per calorem, illuminat per lumen, perficit per igneitatem : cum ergo ordo repraesentet ordines superiorum sicut procedens ab illis, videtur quod nec illa tria in superioribus sint ejusdem.

4. Ad idem, Ordines superiores distinguuntur secundum dona gratiarum : sed non ad eamdem gratiam reducuntur illa tria, sed gratia sacramentalis quae ordinatur contra defectum peccati, purgat, gratia vero virtutum illuminat, gratia vero donorum (quae superior est) perficit : ergo nec in Angelica hierarchia erunt idem.

Solutio. Dicimus, quod ista tria in Angelis sunt ejusdem, cum efficiantur ab una operatione, ut dictum est, licet diversa ratione.

Ad primum ergo dicendum, quod Ecclesiastica hierarchia imitatur caelestem in quantum potest. Sed propter difficultatem operationis ex multis impedimentis et multitudinem reducendorum distantium secundum loca, oportuit in Ecclesiastica dividi istorum operationes per plures ministros, quae in Angelis sunt in uno, in quibus non est difficilis operatio, sed complentur ista tria per immissio

nem luminis : unde in hoc inferior imitatur superiorem, quod habet haec tria, sed non in eodem : quia esset potius identitas quam similitudo, licet etiam in inferiori superior possit facere omnes tres operationes.

Ad secundum dicendum, quod Commentator exemplificat in Ecclesiastica hierarchia, in qua magis est notum nobis.

Ad tertium dicendum, quod in spirituali natura semper est magis unitum, quod est divisum in corporali : unde quod natura inferior habet in uno subjecto et diversa virtute, superior habet in uno subjecto et una virtute, sed diversa ratione.

Ad quartum dicendum, quod praedictae gratiae dantur ad perfectionem Ecclesiasticae hierarchiae : et ideo propter multa impedimenta et difficultatem operandi sunt multae gratiae in uno subjecto ad illa tria ordinata.