DUBIA.

HIC sunt duo dubia. Primo, utrum Angeli sint excedentes rationem et sensum. Secundo de quibusdam verbis in Glossa Maximi.

Circa primum videtur, quod non sint excedentes rationem et sensum,

1. Sicut dicit Boetius, " Quidquid potest virtus inferior, potest et superior : " cum igitur anima nostra quae infra Angelum est natura, habeat sensum et rationem, videtur quod Angeli non excedant, sed etiam habeant.

2. Praeterea, Gregorius in Homilia de

Epiphania, vocat Angelum rationale animal : omne autem animal rationale habet rationem et sensum.

3. Praeterea, Ratio aut dicit naturam, aut potentiam consequentem naturam. Si naturam, videtur non excedi ab Angelo, cum perfectio naturae inferioris sit etiam in superiori, licet non sit in ea ut ultimus actus. Propter hoc non potest dici quod excedat, sicut nec nos excedimus bruta. Si vero dicit potentiam, sic iterum dupliciter dicitur, aut secundum quod se habet ad cognoscendum contingentia, et sic non deest Angelo, cum melius nobis habeat contingentium cognitionem : aut prout se habet ad ordinandum principia in. conclusiones probabiliter vel necessario, ut dicit Isaac, quod " ratio est faciens decurrere causam in causatum, " sic etiam non deest Angelis, imo melius nobis hujusmodi ordinationes perficere possunt : ergo non debent dici excedere rationem.

Solutio. Dicimus, quod dupliciter potest accipi cognitio fluxibilitaiis materiae, aut ex accommodatis materiae, aut ex accommodatis ab ipsa, secundum id quod in pluribus invenitur, et nullius est proprium : et sic causatur cognitio probabilis. Item, cum omne per accidens reducatur ad per se, et raro ad frequenter, et frequenter ad semper, non per essentiam, cum unum non possit fieri aliud, sed sicut ad causam : quia ubi deficit semper, incidit frequenter : et ubi deficit frequenter, incidit raro : et ubi deficit per se, incidit per accidens, ut docet Philosophus in sexto primae philosophiae, si cognoscatur varietas materiae reducendo ad primum per se necessarium, sicut ad motum caeli, erit cognitio certa et necessaria : quia scietur in quo deficit necessarium, et incidit frequenter et probabile : et ubi. iterum deficit frequenter, incidit per accidens sive raro. Et ista cognitio cum sit superior, est in Angelis. Alia vero quae est inferior, est in. nobis ipsis. Et sic eminentius cognoscentes contingentia quorum est potentia rationis, excedunt rationem prout est potentia in. nobis.

Similiter etiam excedunt rationem, prout est natura : secundum enim quod aliqua participant aliquid unum, reducuntur in causam unam, sicut omnes homines habent unam causam in eo quod homines, et animalia in quantum hujusmodi, et ulterius omnia entia, secundum quod hujusmodi : verumtamen a superiori natura eminentius participatur, sicut in vita communicant Angeli, homines, bruta, et plantae . In Angelis dico est causa vitae et lux perfecta in intelligente, id est, quidditate simplici : sed intellectus noster non potest in hoc, sed accipit cum continuo et tempore : et sic oritur ratio in umbra intelligentiae, et sensus in umbra rationis, in quantum retinet cognitionem, sed non abstrahendo ab appenditiis materiae : et in ejus umbra oritur anima vegetabilis, quae nullam cognitionem retinet. Et sic Angeli excedunt rationem et sensum.

Ad primum ergo dicendum, quod virtus superior habet quod habet inferior, sed eminenter.

Ad secundum dicendum, quod dicitur Angelus animal, non ut participans naturam animalis, sed prout virtutes ejus sunt in ipso eminenter.

Ad tertium dicendum, quod Angelus habet rationem eminenter, et secundum quod est potentia, et secundum quod est natura. Secundum quidem quod est natura : quia non consistit perfectio ultima naturae ejus in ratione prout est in nobis in quibus oritur ex defectu ab ipso, et propter hoc excedit naturam rationis, sicut et ratio sensum, licet non excedamus nos participantes eum secundum quod perfecta ratio est, qualiter non habent Angeli. Potentiam etiam excedunt : quia et contingentia sciunt, et primam eorum causam, et deducere possunt causam in causatum, sed sine transitu inquisitionis deveniendo de notis ad ignota.

Circa secundum.

1. Videtur, quod modus locutionis Angelorum qui ponitur in Glossa Maximi, sit falsus. Dicit enim sic : " Nos " quod rationabile est repraesentamus per organum linguae, et vocis affectum, " verberantes aerem cum eo quod est " discretibile : et sermo transfertur in au.-" di entium aures, ex corpore nimirum ad " corpus, quemadmodum et sacer ait Bace silius in sermone, qui est de Attende " tibi. Illic autem, scilicet in Angelis, " non sic, sed in incorporalitate consi-" steriles in alterutros accedentes et disce-" dentes, omni sermone expressis alteru-" trorum sensus speculantes nutu dispu-" tant quodammodo per silentium verbi " communicantes alterutris. Accessus au-" tem et recessus corporum est. " Ergo non videtur Angelis convenire

2. Praeterea, Si dicatur accessus et recessus per appropiationcm suhstantiatio secundum situm, tunc impotentiores erunt nobis, qui distantibus loqui possumus :illi vero non nisi propinquantes.

3. Praeterea, Non comprehenditur nisi quod sui) comprehendere est. Unus igitur non comprehendit quod est a libero arbitrio alterius, cum non sit sibi cognitum liberum arbitrium illius, sed soli Deo. Ergo non poterit illud cognoscere nisi per aliquod medium deducatur ad ipsum ab eo cujus est conceptus : et sic videtur falsum dicere, quod per silentium sibi communicant.

4. Si dicatur, quod per praesentiam intuetur illud, ut dicere videtur, tunc cum semper sibi sit praesens, semper intuetur Illud et cognoscit : et sic prius non cognitum, nec postea cognoscet.

5. Praeterea, Si non innotesceret uni conceptus alterius per aliquid emissum ad accipientem, sed intuendo per praesentiam tantum, magis diceretur visio quam locutio : oportet enim transferentes similitudinem servare.

6. Item hoc esset contra Glossam I ad Corinth. XIII, 12, quae dicit quod " loquun-" tur sibi nutibus et signis. " Et sic non solum intuendo per praesentiam. Basilius etiam sic dicit, quod " nutibus sibi in-" notescunt, licet non nutibus corporis. " Item, Damascenus dicit quod " tradunt " sibi mutuo suas intelligentias nutibus " sine voce prolato sermone, " Ergo non solum per praesentiam ex accessu et recessu.

Solutio. Dicimus, quod ad locutionem in nobis tria concurrant, simplex conceptio, ordo ad proferendum quod concepimus, applicatio ad instrumenta corporis quibus formetur vox, ut deferatur per aures audieritis. Auferentes igitur ab Angelis ultimum, quod ignobilitatis est, dabimus eis duo prima. Quamdiu igitur id quod est sub libero arbitrio eorum, manet in simplici conceptione, non percipitur ab alio : sed quando ordinatur ad alterum, tunc incipit esse notum. Sed si quaeratur, quomodo devenit ad alterum, cum nihil emittatur de uno in alium. ? Dicendum secundum Avicennam, quod sicut in intellectu possibili nostro fluunt formae ab intellectu agente, de quo convertuntur ad. ipsum a quo fluunt omnes formae etiam secundum ipsum, et non habent formas a phantasmatibus. Sed quidquid sit de hoc quantum ad cognitionem viae, hoc cerlum est, quod in futuro anima non intelliget accipiendo a phantas-

mate, sed convertendo se ad Deum, per influxum luminis ejus ad ipsam fient formae intelligibiles in ea. Et sic est in

Angelis modo. Unde lumen divinum irradians omnes, sine quo nullus posset aliquid concipere, est medium in quo unus percipit conceptionem alterius, ordinatam ad ipsum, convertendo se ad. praedictum lumen.

Ad primum ergo dicendum, quod ordo conceptionis unius ad alterum, et conversio eorum ad unum lumen, dicitur hic accessus et recessus : nec etiam dicitur situalis propinquitas substantiarum. Per quod patet solutio ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod non potest comprehendere quod est sub libero arbitrio alterius, nisi per conversionem ad unum lumen, postquam jam ordinatum est ad ipsum.

A.d quartum dicendum, quod non est sibi sola praesentia, sed ordo et conversio quae dicta sunt : et in hoc habet similitudinem cum auditu et locutione, et non solum cum visu. Per quod patet solutio ad quintum.

Ad sextum dicendum, quod ordo et conversio quae diximus, sunt nutus et prolatus sermo : signum vero est species intelligibilis ordinata ad innotescendum alteri.

12