88

ἐπί τούτων ὁμοίως τό ὡς ἡμᾶς εἰδέναι θετέον· τῶν μετ' αὐτήν δέ, δηλαδή τήν θείαν φύσιν, τουτέστι τῶν κτισμάτων τάς θέσεις ποιεῖσθαί φησίν ἐν τῷ λέγειν ζωήν ἤ φῶς κατά τά ἐν τοῖς γεννητοῖς θεωρούμενα, ἐξ ὧν τό ταῦτα ὑποστήσαντα ἐννοοῦμεν καί οὐ τῆς αὐτοῦ φύσεως διά τούτων θέσιν τινά εἰσάγομεν· καί πάλιν ἀφαίρεσιν ποιοῦμεν τῷ κατά μηδέν τούτων εἶναι λέγειν τό Θεῖον.

Οὐδέ ἕν οὐδέ ἑνότης: ∆ιαφέρουσιν ἀλλήλων ἕν καί ἑνότης· τό μέν γάρ δηλοῖ τό ὑπερκείμενον, τό δέ τήν τοιαύτην ποιότητα, ὥσπερ λευκόν καί λευκότης, ἀγαθόν καί ἀγαθότης. Σημείωσαι δέ ὅτι οὔτε ἡ θεότης οὐσία ἐστί τοῦ Θεοῦ, ὥσπερ οὐδέ ἕν τι τῶν εἰρημένων οὐδέ τῶν ἐναντίων αὐτοῖς διό οὐδέν αὐτῶν ἐστιν. Οὐ γάρ ἐστι ταῦτα οὐσία αὐτοῦ, ἀλλά δόξα περί αὐτόν· Οὕτω καί Σέξτος ὁ ἐκκλησιαστικός φιλόσοφος εἶπε, καί ὁ Θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ τρίτῳ τῶν Θεολογικῶν αὐτοῦ, ὡς οὔτε ἡ θεότης, οὔτε τό ἀγέννητον, οὔτε ἡ πατρότης οὐσίαν σημαίνουσι Θεοῦ.

Οὐδέ θεότης ἤ ἀγαθότης: Σημείωσαι δέ καί ὅτι οὐδέ (14S_406> Πνεῦμά ἐστιν, ὡς ἡμᾶς εἰδέναι, οὔτε υἱότης, οὔτε πατρότης. Καί τό 'ὡς ἡμᾶς εἰδέναι' ἐπί πάσης τῆς ἐν τοῖς προκειμένοις ἀποφάσεως λαβέ· δηλοῖ δέ τό κατά τήν ἡμετέραν εἴδησιν.

Οὐδέ τά ὄντα γινώσκει: Μή σε ταρασσέτω τό κέφάλαιον τοῦτο καί νομίσῃς βλασφημεῖν τόν θεῖον τοῦτον ἄνδρα· σκοπός γάρ αὐτῷ δεῖξαι τόν Θεόν μηδέν τῶν ὄντων ὄντα, ἀλλ' ὑπέρ τά ὄντα· εἰ γάρ τά πάντα αὐτός δημιουργήσας παρήγαγε, πῶς ἔχει εὑρεθῆναι ἕν τι τῶν ὄντων; Εἶπε γάρ, ὅτι οὐδέ τά ὄντα γινώσκει τόν πάντων αἴτιον Θεόν· τοῦτο δέ ἀπώλεια σαφής, τό μή γινώσκειν Θεόν· ἀλλά ταχέως αὐτό ἐσαφήνισεν, εἰπών, ᾖ αὐτός ἐστι, τουτέστιν, οὐδέν τῶν ὄντων γινώσκει Θεόν, καθ' ὅ αὐτός ἐστιν, ἀντί τοῦ τήν ἀνεννόητον καί ὑπερούσιον οὐσίαν αὐτοῦ, ἤ ὕπαρξιν καθ' ἥν ὑπάρχει· εἴρηται γάρ· «οὐδείς γινώσκει τόν Υἱόν, εἰ μή ὁ Υἱός». Καί ἐκ τοῦ ἐναντίου ἐπάγει ὁ μέγας ∆ιονύσιος καί φησιν, καί ὅτι «οὐδείς γινώσκει τόν Θεόν ἦ ἐστιν», οὐδέ αὐτός ὁ Θεός γινώσκει τά ὄντα ᾖ ὄντα ἐστί, τουτέστιν οὐκ οἶδεν ἐπιβάλλειν τοῖς αἰσθητοῖς αἰσθητῶς, ἤ ταῖς οὐσίαις ὡς οὐσίαις. Ἀνοίκειον γάρ τοῦτο Θεῷ· οἱ γάρ ἄνθρωποι τά αἰσθητά ἤ διά θέας ἤ γεύσεως ἤ ἁφῆς νοοῦμεν τί εἰσί, τά δέ νοητά ἀπό μαθήσεως ἤ διδασκαλίας ἤ ἐλλάμψεως καταλαμβάνομεν. Ὁ δέ Θεός οὐδέ ἐξ ἑνός τρόπου τοιούτου οἶδε τά ὄντα, ἀλλά γνῶσιν ἔχει τήν αὐτῷ πρέπουσαν· τοῦτο γάρ αἰνίττεται τό ρητόν τό λέγον, «ὁ εἰδώς τά πάντα πρίν γενέσεως αὐτῶν», ὅπερ δηλοῖ ὅτι οὐ κατά τόν λόγον τῆς γενέσεως τῶν ὄντων οἶδεν (14S_408> αὐτά ὁ Θεός, ὅπερ ἐστίν αἰσθητῶς, ἀλλά καθ' ἕτερον γνώσεως τρόπον. Οἱ ἄγγελοι δέ γνωστικῶς αὐτά καί ἀΰλως γινώσκουσιν, οὐχ ὡς ἡμεῖς αἰσθητῶς. Οὕτως οὖν καί ὁ Θεός ἀσυγκρίτως καί ὑπεραναβεβηκότως, οὐ μήν ταῖς οὐσίαις ἐπιβάλλων οἶδε τά ὄντα. Ἄλλως· Τά ὄντα, ἤγουν τά κτίσματα, ὑπέρ τήν ἑαυτῶν φύσιν ἐκταθεῖναι ταῖς νοήσεσιν οὐ δύναται· εἰκότως οὖν εἰς ἑαυτά βλέποντα ἀγνοεῖ τήν θείαν φύσιν, καθ' ὅ αὐτή ἐστιν. Οὕτως οὖν καί ἡ θεία φύσις, εἰς ἑαυτήν βλέπουσα, οὐκ οἶδεν ἐν ἑαυτῇ εἶναι τά ὄντα κατά τόν τῆς οὐσίας αὐτῶν λόγον· τοῦτο γάρ ἐδήλωσεν εἰπών, «ᾖ ὄντα ἐστίν», ἐπειδή ὑπέρ πάντα τά ὄντα καί αὐτό τό εἶναι κέκτηται ὑπερουσίως· ἑτέρως γάρ οὐκ ἄν τις εἴποι ἀγνοεῖν τόν Θεόν τά ἑαυτοῦ κτίσματα.

Εἰς τό αὐτό. Ὅτι οὐδείς γινώσκει τήν ἄχραντον Τριάδα, καθ' ὅ αὐτή ἐστιν, ἀντί τοῦ, οὐδέν ἐστιν ὡς αὐτή, ἵνα καί γινώσκῃ αὐτήν ὡς αὐτή ἐστιν· ἡμεῖς ἄνθρωποί ἐσμεν, τήν δέ ὑπαρξιν τῆς ἀχράντου Τριάδος οὐκ ἴσμεν τί ἐστιν· οὐ γάρ ἐσμεν ἐκ τῆς οὐσίας αὐτῆς· οὕτως οὐδέ ὁ Θεός εἶδε τά ὄντα ἦ ἐστί, καθώς ἡμεῖς οὐ γάρ ἐστί τι τῶν ὄντων ἤ κατ' αὐτά· κἄν γάρ αὐτός Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τό ἅγιον μέντοι Πνεῦμα οὕτως ὠνόμασται, ἀλλ' οὐκ ἔστι Πνεῦμα γνώριμον ἡμῖν ἤ ἀγγέλοις. Τί δέ ἀνωτέρω εἰπών, 'οὐκ ἔστι φῶς, οὐδέ ἀλήθεια', ὑποκαταβάς πάλιν λέγει, 'οὐκ ἔστι σκότος, οὐδέ φῶς, οὐδέ πλάνη, οὐδέ ἀλήθεια'; ∆υνατόν οὖν ἐπιχειροῦντα εἰπεῖν,