63

§ 4. Καί τό εἶναι ταῦτα: Ἡ τῶν ὄντων φύσις τό εἶναι ἐπιζητεῖ οὐ προαιρετικῶς, ἀλλά τῷ ἀναγκαίῳ τε καί χρησίμῳ τῆς ὑπάρξεως καί τοῦτο οὖν φησι τό οὕτως εἶναι, καί τήν δύναμιν τοῦ ἐπιζητεῖσθαι, ὡς ἀναγκαῖον τό εἶναι παρά τῆς θείας καί ἀπειροδυνάμου οὐσίας.

§ 5. Καί εὐθημοσύνας: Εὐθημοσύνας φησί τάς εὖ ἐχούσας θέσεις, καί τάξεις εὐθέτους τάς εὐσχήμους δημιουργίας, ἀγγελικῶν δέ ἑνάδων τῶν ἁπλοτήτων φησιν· ἤ ἑνάδας καλεῖ τάς τῶν οὐσιῶν αὐτῶν ἁπλότητας καί ἀσωματίας καί ἀϋλίας. Σημείωσαι δέ, ὅτι τούς ἀστέρας διαιωνίζειν λέγει.

Καί τάξεις ἀναλλοιώτους: Ἀναλλοιώτους τάς οὐρανίας οὐσίας, μή κατά τό ἀϊδίως εἶναι νοήσῃς (αὐτοί γάρ, κατά τό γεγραμμένον, λειτουργικά πνεύματά εἰσιν), ἀλλά περί τήν φυλακήν τῶν ἐξ ἀρχῆς αὐταῖς ὑπό Θεοῦ τεταγμένων ὅρων τό ἀναλλοίωτον νόησον. 'Προόδους δέ τοῦ χρόνου' τό μῆκος τούτου καί τήν ἐπί τό πρόσω φοράν λέγει, 'διάκρισιν' δέ τήν διά τῆς (14S_290> ἐναλλαγῆς τῶν καιρῶν, ἤτοι ὡρῶν, σημείωσιν πρός τά αὐτά πάλιν ἀποκαθισταμένην· διό καί συνελίξεις ἐκάλεσε τοῦ χρόνου τήν κίνησιν· ἤ 'προόδους χρονικάς' φησι τάς τῶν πλανήτων ἄστρων κινήσεις, ἐπί τινα ἀριθμόν χρόνου διερπούσας τά ιβ' τῶν λεγομένων οἴκων διαστήματα· 'ἀποκαταστάσεις' δέ τάς ἀπό σημείου τινός ἐπί τό αὐτό σημεῖον ἐπαναδρομάς· οἷον ὁ ἥλιος δι' ἑνιαυτοῦ περιπολεῖ τούς ιβ' οἴκους ἀπό τοῦ λεγομένου κριοῦ ἐπί τόν αὐτόν κριόν διερχόμενος, ἡ σελήνη διά μηνός, καί οἱ ἑξῆς ε' οὕτως· ἐκ γάρ τούτων οἱ χρόνοι μετροῦνται.

Καί τάς τοῦ πυρός δυνάμεις: Τοῦ αἰθερίου δηλονότι. Φησί δέ περί τῶν τεσσάρων στοιχείων, καί ὅτι ἡ γῆ ἐπ' οὐδενός τεθεμελίωται, ἡ δέ Γραφήν φησιν, «ἐπί ὑδάτων ἐθεμελίωσας».

Τάς οὐσιώδεις: Ἴσως οὐσιώδη λέγονται καί τά πάντα ἄψυχα καί ἀναίσθητα, δηλονότι ἀπό τοῦ εἶναι οὕτω λεγόμενα.

Καί τήν θέωσιν: Ἐκθεοῦνται οἱ δίκαιοι καί οἱ ἄγγελοι, κατά τό «Ἐγώ εἶπα· θεοί ἐστε».

Παντελῶς θέσις: Θέσιν καλεῖ τήν εἰς τό εἶναι παραγωγήν, ἀντί τοῦ, Ὅ μή μετέχει δυνάμεως, οὐδέ ἐν δημιουργίᾳ ἐστί.

§ 6. Καίτοι φησίν Ἐλύμας ὁ μάγος: ∆είκνυται ἐντεῦθεν τοῦ ἁγίου τούτου ἀνδρός ἡ ἀρχαιότης· ἅ γάρ εἶπεν Ἐλύμας ὁ μάγος, ὅς καί ἀντέστη τῷ ἁγίῳ Παύλῳ ἐν Κύπρῳ, γινώσκει, οὗ αἱ Πράξεις τῶν ἁγίων ἀποστόλων μέμνηνται. Ὅμως πολλούς ὁμοίους τῷ Ἐλύμᾳ ἡ Ἀραβία ἔχει, οἵ φασι πρός ἡμᾶς λέγοντας, Ἰησοῦν Χριστόν τόν Θεόν Λόγον σαρκί παθεῖν ὑπέρ ἡμῶν, ἀλλά μή θεότητι, ὅτι, 'Εἰ μή δέχεσθε αὐτόν θεότητι παθεῖν ὡς (14S_292> ἠθέλησεν, ἀδύναμον ποιεῖτε τόν Θεόν, φάσκοντες μή δύνασθαι θεότητι παθεῖν εἰ ἐθέλοι'. Προς οὕς λεκτέον, ὅτι αὐτό οὐκ ἠβουλήθη ὁ Θεός, ἔχων εἰς τί πάθοι, τό παρά φύσιν γενέσθαι, ἵνα ἡ θεότης πάθοι ἡ κατά φύσιν ἀπαθής. Ὅρα πῶς ἑρμηνεύει τό ἀποστολικόν ρητόν, «οὐ δύναται ὁ Θεός ἑαυτόν ἀρνήσασθαι».

Ἡ γάρ ἑαυτοῦ ἄρνησις: Ὅπερ ἔφην, Ἐλύμας ὁ μάγος σκώψας τόν θεῖον Παῦλον εἰπόντα, «μή δύνασθαι ἀρνήσασθαι ἑαυτόν τόν Θεόν», καί τό γε ἐπί Παύλῳ ἀδύνατον δείκνυσθαι τόν Θεόν, δυνάμενον ἅ βούλεται, τουτέστιν ἀρνήσασθαι ἑαυτόν, φιλοσοφώτατα λύει ὁ μέγας ∆ιονύσιος. Φησί γάρ, ὅτι ὁ Θεός ἀλήθειά ἐστιν, ἡ δέ ἀλήθεια ὄν ἐστι, τό δέ ψεῦδος, ὡς ἀνυπόστατον, οὐδέ ὄν ἐστιν. Ἐάν οὖν ἀρνήσηται ἑαυτόν ὁ Θεός, ἡ ἀλήθεια ψευσαμένη, μή ὄν γίνεται. Καί πῶς οἷόν τε τοῦτο συμβῆναι; Τό οὖν 'μή δύνασθαι', ἐπί Θεοῦ ταττόμενον, ἀφάτου δυνάμεώς ἐστι σημεῖον. Ὅμοιον γάρ ἐστιν εἰπεῖν, ὅτι δύναται ὁ Θεός ἑαυτόν ποιῆσαι μή εἶναι Θεόν, ἀλλά χωρῆσαι εἰς ἀνυπαρξίαν, ὅ μετά τοῦ ἀδυνάτου καί τό βλάσφημον ἔχει. Πῶς τοίνυν λεχθήσεται, ὁ ὤν ἔσται μή ὤν; Οὐ δύναται τοίνυν ὁ Θεός, τουτέστιν