81

Καί ἄνευ μέν τοῦ ἑνός: Ἐπειδή τό ἕν δοκεῖ πως ἔχειν σχέσιν πρός ἀριθμόν, ἄνευ ἑνός οὑκ ἄν εἴη πλῆθος· σύνθεσις γάρ μονάδος εἰσίν οἱ εἰς πλῆθος ἀριθμοί, ὅπερ εἶπεν ἄνω, ὅτι πολλαπλασιάζεται ὁ Θεός, ὡς ἀπό ἀριθμητικῆς νοούμενος. Τό δέ ἕν καί καθ' ἑαυτό ὑφέστηκε καί ἔστι.

Καί εἰ πᾶσι τά πάντα: Τό 'ὑποθοῖτό τις', καί τό 'καθ' ὑπόθεσιν' λαμβάνεται ἐπί τῶν πραγματικῶς οὐκ ὄντων, ἀλλά λόγῳ τυπουμένων· ἐνταῦθα μέντοι οὐχ οὕτω ληπτέον, ἀλλά τό κατά ἐπίνοιαν λόγῳ τοῦτο θετέον, διά τήν τοῦ ἐκτίσθαι ταυτότητα, καί τό ὅλον ἐν τοῖς μέρεσι θεωρεῖσθαι, καί ἐν τῷ ὅλῳ τά μέρη.

Ὅτι κατά τό ἑνός ἑκάστου προεπινοούμενον: Εἰ μή προεπινοηθείη, φησί, τό τοῦ ἀνθρώπου εἶδος, ἤγουν ἡ φύσις, οὐκ ἄν τις εἴποι τούς ἀνθρώπους ἡνῶσθαι ἀλλήλους· δῆλον δέ ὅτι κατ' αὐτόν τόν τῆς φύσεως λόγον.

§ 3. Καί εἰ ἀνέλοις τό ἕν: Οὕτω τό ρητόν συνθετέον, ὅτι ἡνῶσθαι λέγεται τά ἡνωμένα κατ' εἶδος προεπινοούμενον ἑνός ἑκάστου· προείπομεν γάρ, ὅτι τά εἴδη καί τά πολλά στοιχεῖόν τι ἀρχήν τό ἕν ἐπιγράφονται, εἰς γένος ἕν ἀναγόμενα, οὗ γένους εἴδη εἰσί· ταῦτα γάρ ἡνωμένα αὐτῷ τῷ εἴδει, οἷον ἵπποι, βόες, καί τά ἑξῆς, ἅπερ εἰς ἕν γένος ἀνάγονται, τό καλεῖσθαι ζῶον.

Τήν ὅλην θεαρχίαν: Ὅλη θεαρχία ἡ παναγία καί προσκυνητή Τριάς, διά δέ τήν ἀνέκφραστον τῆς φύσεως ἕνωσιν, ὁ εἷς καί ἕν χρηματίζει. (14S_372> Ὑφ' ἧς καί ἐξ ἧς: Τῷ 'ὑφ' ἧς' σύνταξον τό 'ἐστί', καί τῷ 'ἐξ ἧς' τό 'συντέτακται', καί τῷ 'δι' ἧς' τό 'μένει', καί τῷ 'ἐν ἧ' τό 'συνέχεται', ἤγουν φυλάττεται, καί τῷ 'εἰς ἥν' τό 'ἐπιστρέφεται', εἰ καί ὁ πατήρ ἰδίως καί ὑφ' ἕν τά ρήματα ἔταξε, καί τό 'πάντα' δέ ἀπό κοινοῦ. Καλῶς δέ εἶπεν, ὅτι, ἐάν ἀνέλῃς τό ἕν, οὔτε ὁλότης, οὔτε πολλοστημόριον, οὔτε ἄλλο οὐδέν· τοῦτο γάρ προῃνίξατο καί ἄνω εἰπών, καί ἡμισυ ἕν, καί τρίτον, καί δέκατον, δηλονότι καί τά μόρια τοῦ ἑνός μετέχουσι.

Τό πάντων αἴτιον ἕν: Οὐκ ἀπολύτως ἑνί παντί τά πάντα συνέστηκεν, ἀλλ ' ἐκείνῳ μόνῳ τῷ ἑνί, καθ' ὅ ἕν, ὁ Θεός καί εἷς καί ἕν ὀνομάζεται· τούτῳ γάρ μόνῳ τῷ ἑνί τά ὄντα ἐστίν· αὐτό γάρ τό ὄνομα τό ἕν ὁ λέγων κατά ἀπόφασιν τοῦ πολλαπλοῦ τοῦτο σημαίνει· τό μέντοι ἕν αὐτοαρχή καί πρῶτόν ἐστι τῷ πρός τί πως ἔχειν· τῶν γάρ ἐξ αὐτοῦ πολλῶν ἔννοιαν εἰσάγει. Ταῦτα δέ οὐκ ἐπιτήδεια ἐπί Θεοῦ· τοιοῦτον δέ ὄν μόνον τό ἕν, παντελῶς ἀπαθές καί ἀδιαίρετον καί αὐταρκέστατόν ἐστι· κατά γάρ τήν αὐτοῦ φύσιν ἑτέρῳ συμπλέκεσθαι οὐ πέφυκεν, ὥσπερ τό ἐν ἀριθμοῖς ἕν· ἀπωθεῖται γάρ τό πλῆθος καί πᾶσαν σύνθεσιν καί διαίρεσιν αὐτό τό κυρίως ἕν, καί πρό παντός ἑνός. Τοῦτο γάρ οὔτε μικρόν, οὔτε μέτριον καλεῖται εἰ δέ δεῖ καί τολμῆσαι, οὔτε καλόν, οὔτε ἀγαθόν· ταῦτα γάρ πάθη πως, οἷόν εἰσι καί σχέσεις καί συμβεβηκότα. Αὐτό δέ τό ἕν καί ὑπέρ πάντα νοεῖται, τά δέ πάθη, ὡς τό μικρόν καί μέτριον, καί σύν ἄλλῳ νοοῦνται, καί οὔτε ἁπλᾶ διά τοῦτο, οὔτε στοιχειώδη. Τό ἕν οὖν, ὡς εἴρηται, ὅπερ ἁπλοῦν καί ἀπαθές, μή ἔχον τά λεχθέντα, οὔτε ὡς γένος θετέον τῶν ὄντων· τά δέ γένη πάντως διαιρεῖται εἰς τά εἴδη, ἀλλ' οὔτε στιγμήν ἤ μονάδα κυρίως· σχέσιν γάρ ἔχει (14S_374> ταῦτα πρός τά ἐφεξῆς. Τό δέ ἐστιν ἁπλούστατον, καί οὔτε μίαν διαφοράν ἔχον· οὔτε γάρ κίνησίν τινα καί στάσιν, οἷον ἠρεμίαν ἔχει, ἀλλ' οὔτε ὄν θετέον αὐτό τό ἕν, ἀλλά ἀρχήν ὄντος καί σπέρμα. Τῷ δέ ὄντι πλῆθος ἐξ ἀνάγκῃς παρέπεται, τῷ πλήθει τό ὄν προσγίνεται, ὅπερ οὐκ ἔστιν ἐπί Θεοῦ. Τό γάρ ὄν οὐσία ἐστίν, ἀπό τοῦ εἶναι. Ὁ δέ Θεός καί ὑπερούσιος, καί ὑπέρ τό ὄν, καί ἑνικῶς ἀντί τοῦ ἐξαιρέτως καί ἀμιμήτως ὑπέρ τό ὄν· ὁ γάρ Θεός τά πάντα ἐστί καί ὑπέρ πάντα. Θαυμασίως οὖν τά περί ἀριθμῶν φυσιολογήσας. Κἄν τριάς, ἐπάγει, κἄν μονάς ὑμνεῖται ἡ ὑπέρ πάντα θεότης, οὔτε τριάς οὔτε μονάς ἐστιν, ἡ παρ' ἡμῶν δι' ἀριθμῶν γνωριζομένη, ἤ παρ' ἑτέρου, ἀλλ' ὑπέρ πάντα νοῦν καί ἔστι καί ὀνομάζεται ὁ Θεός· διά γάρ τοῦ εἰπεῖν 'ὅπερ οὐκ ἔστι', νοοῦμεν ὅ,τί ἐστιν ὁ Θεός.