23

Λόγια δέ τούς ἐκείνου Ψαλμούς ὀνομάζει. Περιοδικήν δέ ἀποκατάστασιν τήν ἀπό τοῦ αὐτοῦ εἰς τό αὐτό φοράν λέγει, ἥν ὁ ἥλιος μέν κατ' ἐνιαυτόν ποιεῖται τόν ζῳδιακόν κύκλον περιϊών, ἡ δέ σελήνη δι' ἡμερῶν τινων τόν ἀπό συνόδου μέχρι τῆς παντελοῦς ταύτης μειώσεως. Σημείωσαι δέ, ὡς καί αἱ χρονικαί ἀριθμήσεις ἐκ τούτων εἰσί, καί ἔτι ἐκ τῶν μηνῶν.

Ἀφορίζουσι: Τελέως ὁρίζουσιν. Ἐπέκεινα θεότητος: Τοῦτο καί ἐν τοῖς ἄνω παρέγραψα, ὅτι καί ἐν τοῖς πᾶσιν ὁ

Θεός, καί οὐδέν τῶν ἁπάντων. Ἐνταῦθα δέ τό πλέον φησίν, ὅτι καί ἔτι ὑπέρ πάσας τάς οὐσίας ἐστίν, ὅπερ λέγει κατωτέρω, ὅτι καί τῶν μή ὄντων ἐστί πληρωτικός. Ὅρα δέ πῶς λέγει μήτε τῶν ἄνω φθανουσῶν αὐτῆς τήν ὑπεροχήν, μήτε τῶν κάτω ταύτην διαβαινουσῶν· τουτέστιν, οὔτε ἀρχήν, οὔτε πέρας ἔχει τό Θεῖον, τῶν οὐρανίων καί ὑπερτέρων δυνάμεων ταύτην μή καταλαβουσῶν, οὐχ ὅτι ἐστί μέν, οὐ κατελήφθη δέ· μή οὕτω νοήσεις· ἀλλ' ὅτι αὐτό οὔτε ἐστί· τοῦτο γάρ ἐστιν 'ἡ ἐν ἀγνωσίᾳ γνῶσις'. Ὑπέρτεροι γάρ γενόμενοι καί διά φιλοθεΐας ἑνωθέντες ταῖς ἄνω δυνάμεσι, γινώσκομεν ὅτι μετά πάντων τήν θείαν ἀγνοοῦμεν φύσιν.

Καί φωτίζει: Τουτέστι τά χωροῦντα τήν ὁλότητα αὐτοῦ πρός τό μέτρον ὅ χωροῦσι· διό καί μέτρον εἶναι λέγεται τῶν ὄντων· ἤ ὅτι τήν ἀρχήν καί τό πέρας ἁπάντων ἐπίσταται, ὡς μόνος δημιουργός· ἑαυτόν γάρ παρακατιών ἑρμηνεύει.

Τάς τάξις: Τάξις διά τοῦτο λέγεται ὁ Θεός, ἤ ἐπειδή μετ' εὐταξίας τά πάντα ἐδημιούργησεν, ἤ ὅτι πίστει παρά τῶν εἰς αὐτόν φοιτώντων χωρεῖται, μήτε τῷ πληθυσμῷ τούς ἀσθενεστέρους καταβαπτίζων, μήτε τῇ συγκαταβάσει ἐπ' ἔλαττον 14S_110 παρά τῶν ἁγιωτέρων χωρούμενος, ἀλλά πρός τό ἐμόν ἀγγεῖον οὕτως ἐμοί πηγάζων τήν ἀγαθότητα.

Κατά πολλοστόν ἀπήχημα: Ὥσπερ ὁ αἰσθητός ἥλιος πάντα τά ὁρατά φωτίζει, καί τά μή μετέχοντα τοῦ φωτός αὐτοῦ δι' οἰκείαν ἀδράνειαν οὐ μετέχει, οὕτω καί ἐπί τοῦ Θεοῦ, πάντες παρ' αὐτοῦ ἁγιάζονται, ὅσοι βούλονται. Καλῶς δέ τό ἀπεμφαῖνον τῶν ἐπί τῷ ἡλίῳ λεγομένων εὐθύς ἐθεράπευσεν ὁ θεῖος ∆ιονύσιος· ἐπειδή γάρ ἐμφανῆ εἰκόνα τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ τόν ἥλιον εἶπε τόν ἄψυχον, τό δημιούργημα τοῦ δημιουργοῦ καλέσας εἰκόνα, πρῶτον μέν παραχρῆμα ἐπήγαγε 'κατά πολλοστόν ἀπήχημα', ἐν δέ τῷ ἑξῆς κεφαλαίῳ τελεώτερον αὐτό σαφηνίζει. Τί δέ ἐστι 'πολλοστόν ἀπήχημα' λεκτέον. Ὥσπερ γάρ εἴ τις μέγα βοήσας καί ἀνακράξας εἴποι τι, καί οἱ μέν παρεστῶτες, ἐάν ἐρρωμένοι τάς ἀκοάς ὦσι, καί τῆς βοῆς καί τοῦ λεχθέντος ἀκούουσιν, οἱ δέ βραχύ ἀφεστῶτες, ὅσον ἀπέχουσι, τοσοῦτον ἀδρανέστερον τοῦ φθέγματος ἀκροῶνται, οἱ δέ ἐπί μεῖζον διάστημα κεχωρισμένοι πολλοστόν τι μέρος καί ἀμυδρότατον τοῦ ἀπηχήματος λαμβάνουσιν, ὡς φωνῆς μέν ἀσήμου τινός ἀκοῦσαι, μή νοῆσαι δέ τό ἐκφωνηθέν· τοσοῦτον ἔστιν ὑπολαβεῖν τό ἡλιακόν φῶς τῷ ἀληθινῷ, ὡς καί ἀσύμβλητον εἶναι τό μέσον.

Ἀλλά καί πρός τήν γένεσιν: Μή νομίσῃς τόν ἥλιον γενέσεως ἤ ζωῆς ἤ αὐξήσεως ἤ τελειότητος αἴτιον εἶναι τῶν ὄντων τινός, ὥσπερ οὐδέ ἄλλο τι στοιχεῖον, εἰ καί σφόδρα τύχοι τῶν ἀναγκαίων, οἶον τό ὕδωρ· δυνατόν γάρ ἡμᾶς διαγενέσθαι καί ἡλίου χωρίς καί ὕδατος, εἰ καί μή τελείως, ἀλλ' οὖν ἱκανόν χρόνον· ἀλλ' εἰδώς ὁ Θεός, ὅτι τό μέν ψυχρόν ἅπαν ἄγονον παντελῶς, τό δέ μεμετρημένως θερμόν γενεσιουργεῖ, καί ὅτι φυτά καί τά σπέρματα θερμότητος δεῖται, ὡς καί τά σώματα 14S_112 πάντα τά ζωήν ἔχοντα εἴτε αἰσθητικήν εἴτε φυτικήν, καθαίρονται δέ πολλά, ὡς καί εἰς λευκότητα φέρεσθαι, ὡς ἐσθῆτες καί ἄλλα, ἀνανεοῖ δέ καί τά ψυγέντα σπέρματα, τούτου χάριν τόν ἥλιον οὕτως ἔχειν φύσεως ἐποίησεν, ἵνα τά εἰρημένα παντα ποιῇ ἐκ τοῦ δημιουργοῦ τό δύνασθαι λαβών, οὐκ ἐκ προαιρέσεως ἰδίας ἤ δυνάμεως. Τοῦτο τελείως φησίν ὁ ἅγιος ∆ιονύσιος, ἑαυτόν