27

ὕλης ἐν ὑποκειμένῳ, κινουμένης δέ εἰς τάς τῶν γινομένων ἐξ αὐτῆς τροπάς καί μεταλλαγάς σωμάτων ἐμψύχων τε καί ἀψύχων.

Κυκλικῶς μέν: Σημείωσαι, πῶς κινοῦνται τά οὐράνια κυκλικῶς, καί κατ' εὐθεῖαν καί ἑλικοειδῶς, καί πῶς νοεῖται ψυχῆς ἑλικοειδής κίνησις.

Οἱ θεῖοι νόες κινοῦνται. ἤ κυκλικῶς, ἤ κατ'εὐθεῖαν, ἤ ἑλικοειδῶς. Ψυχῆς δέ κίνησις: Ἐπειδή καί, ὡς ἄνω προεγράψαμεν, νοερά μέν εἰσι τά

νοοῦντα, νοητά δέ τά νοούμενα, τροφή δέ τῶν νοερῶν τά νοητά, εἰκότως οὖν ἐπί ψυχῆς νοερᾶς φησι δυνάμεις 14S_126 αὐτῆς, ὡς μόνον νοούσης τά ὑπερβεβηκότα· αὕτη γάρ ὑπ ' οὐδενός νοεῖται, καί πάντων τῶν νοητῶν ἐσχάτη ἐστί. ∆υνάμεις δέ εἰσι ψυχῆς αἱ πρός τάς αἰσθήσεις ἐπιτηδειότητες.

Ἑλικοειδῶς; Ὁρᾷς ἐντεῦθεν, πόση διαφορά ψυχῆς πρός τά νοητά· τά μέν γάρ νοερῶς καί ἑνιαίως, τουτέστι κατά ἀθρόαν ἐπιβολήν, νοεῖ τάς ὑπερκειμένας θείας ἐλλάμψεις, κατά τό αὐτῶν μέτρον ἀποκαλυπτομένας, ἡ δέ ψυχή λογικῶς καί διεξοδικῶς, τουτέστιν εἰς μερικά μεριζομένη, καί ἐκ μετοχῆς διδασκομένη· ὁ γάρ νοῦς, εἰς λογισμούς κατιών, οἱονεί μερίζεται καί δέεται τοῦ διά πλειόνων παραδειγμάτων διεξοδεύοντος λόγου πρός παράτασιν τοῦ νοουμένου, τό ὑπεραναβεβηκός. Συμμίκτως οὖν ἐνεργεῖ ἡ ψυχή καί μεταβατικῶς, ὅτε καί νοεῖ· τοῦτο γάρ οἰκεῖον ψυχῆς, καί ὅτε ἔξωθεν ἐπί τά ὑψηλότερα χειραγωγεῖται· ἐκ γάρ τῶν ἀλλοτρίων ἀναβαίνει.

Αἱ ψυχαί αἱ λογικαί κινοῦνται ἤ κυκλικῶς, ἤ ἑλικοειδῶς, ἤ κατ' εὐθεῖαν. Τούτων οὖν καί τῶν αἰσθητῶν: Ὅρα, ὅτι καί τῶν αἰσθητῶν τρεῖς φησιν εἶναι

τάς κινήσεις· τήν κυκλοειδῆ καί τήν ἑλικοειδῆ καί τήν κατ' εὐθεῖαν· προαγόμεθα δέ ταύτας νοεῖν ἐκ τῶν περί ψυχῆς εἰρημένων· κυκλικήν μέν αὐτήν, ὅταν τά αἰσθητά αὐτά κατά τάς οἰκείας δυνάμεις καί ποιότητας ἐνεργῇ, οἷον πῦρ θερμαῖνον, καί ὕδωρ ψῦχον, καί τά ἑξῆς ὁμοίως· ἑλικοειδῶς δέ, ὅταν μεταβατικῶς ἐνεργῇ, οἷον ἐξ ὑδάτων ἰχθύες καί πετεινά καί ἡ ράβδος Μωϋσέως εἰς ὄφιν καί τά τοιαῦτα· κατ' εὐθεῖαν δέ, ὅταν αὖθις εἰς τάς οἰκείας ἀνατρέχῃ, οἷον ὅταν μετά διάλυσιν τῶν γινομένων πάλιν εἰς τά στοιχεῖα τά φθειρόμενα ἀναλύηται.

Καί κίνησιν: Κίνησιν ἄν τις προαχθείη νοῆσαι τῶν αἰσθητῶν 14S_128 τήν ἀλλοίωσιν καί τήν φθοράν· ἐξ οὗ γάρ ἡ στάσις, τούτων σημαίνει τήν γένεσιν, πρόδηλον ὡς ἡ κίνησις τό ἐναντίον ἐμφαίνει· σημείωσαι οὖν, ὅτι καί τά ἀλλοιούμενα καί τά φθειρόμενα ἐξ αὐτοῦ, καί δι' αὐτοῦ, καί εἰς αὐτόν ὁρᾷ.

∆ι ' οὗ πᾶσα στάσις: ∆ι ' οὗ ἀγαθόν καί καλόν δηλονότι. Πᾶν ἕν καί πλῆθος. Πῶς νοηθήσεται τό πᾶν ἕν καί πλῆθος; Ὑπόθου τόν

πάντα κόσμον φυτόν μέγα, καθ' ὅλα τά μέρη αὐτοῦ τά ἔμψυχα ζῶν τρόπον τινά, οἷον πρέμνα καί στελέχη, καί τῶν μερῶν τά μέρη, οἷον κλάδους, ἀκρέμονάς τε καί φύλλα· εἰ γάρ μοι τούτων ἕκαστον οἷον αὐτοτελές ζῶον ὑπολάβοις, τηροῦν δέ τήν ἐν τῷ ὅλῳ ἕνωσίν τε καί τάξιν, καθ' ἥν αὐτό δε τό δένδρον ζῇ καθ' ἑαυτό, καί μετά τῶν αὐτοῦ μερῶν· ὡς ἔστι ζῇν, τά μέν νοερά νοερῶς τε καί λογικῶς, τά δέ ἄλογα αἰσθητικῶς, τά δέ ἄψυχα καί ἄπνοα φυτικῶς τε καί ἑκτικῶς, 15 καί ζῶν καθ' ἑαυτό, ὡς ἔφην ἕκαστον ζῇν καί μετά τοῦ ὅλου κινητικῶς τά μέρη μετά τῶν καθολικῶν, γνῶσῃ τοῦ παντός τήν εἰς τό ἕν συμφυΐαν τε καί σύζησιν, καί τήν εἰς τό πλῆθος, ὡς ἑκάστου προσφόρως τε καί ἰδίως ζῶντος, ὡς ἔφημεν. Καί πάλιν εἰ ἐξ ἑνός καί μόνου Θεοῦ τά πάντα, εἰκότως καί ἕν λέγονται διά τήν σύνδεσιν καί ἁρμονιαν, καί πλῆθος διά τήν πολυείδειαν τῶν καθ' ἕκαστον.