8

ἀπόπαυσιν πάσης ἐνεργείας κοσμικῆς ἐκθεουμένους· ἐπί γάρ τῶν νοερῶν πᾶν κίνημα καί πᾶσα ἐνέργεια καί πᾶσα ἠρεμία ἐνεργῶς ἐστι, καί πρός αἰωνίοις καί ἀσωμάτοις αἱ οὖσαι ἠρεμίαι καἰ ἡσυχίαι, καί τῶν ἐνεργειῶν αἱ ἀποπαύσεις, τό κατά φύσιν πράττειν ποιοῦσιν, ὅπερ ἐστί τῆς ἀνενοχλησίας καί τελειότητος εἰς ἑνάδα πρόξενον.

Ἀπόπαυσιν: Ἀδύνατον γάρ ἑνωθῆναι Θεῷ καί θεόν τρόπον τινά γενέσθαι, εἰ μή παύσεταί τις τῶν ὑλικῶν ἐνεργειῶν κατά τε αἴσθησιν καί κατά διάνοιαν.

14S_044 Τῶν ὄντων ἀφαιρέσεως: Ἀφαίρεσιν πάντων τῶν ὄντων καλεῖ τό πρός μηδέν τῶν ὄντων παραβάλλειν τό Θεῖον, ἀλλά λέγει, ὅτι οὐ σῶμα, οὐχ ἕξις, οὐ δύναμις, καί τά λοιπά πάντα, καθώς διά τῶν ἑξῆς ἐσήμανεν.

Αὐτό δέ οὐδέν: Τό οὐδέν εἶναι τόν Θεόν οὕτω νοητέον, ὡς τῶν ὄντων μηδέν ὄντα· ὑπέρ γάρ τά ὄντα ὁ αἴτιος τῶν ὄντων· ὅθεν ὁ Θεός καί πανταχοῦ καί οὐδαμοῦ θεολογεῖται· ἐπεί γοῦν οὐδαμοῦ ἐστι, πάντα μέν δι' αὐτοῦ, καί ἐν αὐτῷ, ὡς μή ὄντι μηδέν τῶν πάντων· καί ἐν αὐτῷ πάλιν, ὡς πανταχοῦ ὄντι, ἕτερα δέ δι' αὐτοῦ τά πάντα, ὅτι αὐτός οὐδαμοῦ· καί πληροῖ μέν τά πάντα, ὡς πανταχοῦ ὤν, κατά τόν προφήτην, οὐδαμοῦ δέ ἐστι καθ' ἕτερον λέγοντα· «ἤ ποῖος τόπος τῆς καταπαύσεώς μου;». Εἰ γάρ μόνον ἦν πανταχοῦ, αὐτός ἄν ἦν τά πάντα καί ἐν πᾶσι τοπικῶς· οὕτως οὖν καί οὐδέν, ὡς ὑπέρ τά ὄντα.

Ἀλλ' ὡς πάσης ἕξεως: Ἕξις μέν ἐστι διάθεσις ἔμμονος· κίνησις δέ ἐστι τό ἀντιδιαστελλόμενον τῇ ἠρεμίᾳ μετά πολλῶν τιθέμενον· ζωή δέ, τό ταῦτα δεικνύον ἐνεργά· φαντασία δέ τό ἐν διανοίᾳ ἀνατυπωτικόν· δόξα δέ, πεπληροφορημένη ὑπόληψις· διαφέρει δέ νόησις διανοίας, ὅτι τό μέν ἔστιν ἐπί τοῦ διανοητικοῦ τῆς ψυχῆς, τό δέ τήν τοῦ διανοητικοῦ κίνησιν δηλοῖ. Ταῦτα δέ πάντα καί τά ἄλλα ὅσα τούτοις συγκατείλεκται οὐκ οὐσία ἐστίν, ἀλλά περί οὐσίαν ὁρᾶται· ὅθεν καί διεῖλεν αὐτήν ἀπό τούτων.

Τῆς θεαρχίας πρόνοια: Ἐκ τούτων αἱ ἀνόητοι δοξαι ἐκλύονται τῶν τολμησάντων λέγειν τό δημιουργικόν φύσει τινί ἐνεῖναι τῷ Θεῷ, ὡς καί τοῖς ἀραχνίοις τό ὑφαίνειν· φησί γάρ διά μόνην ἀγαθότητα τό πᾶν παραγαγεῖν τόν Θεόν· διό καί πάντες 14S_046 οἱ θεολόγοι ἐκ μέν τῶν αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ, οὐ τολμῶσιν ὑμνεῖν αὐτόν, ἀνεπίγνωστα γάρ, ἀλλ' ἐκ τῆς εἰς τά ἔξω προόδου, ἥτις ἐστί πρόνοια, τά αἰτιατά, τουτέστι τά ἐξ αἰτίου αὐτοῦ συστάντα, τήν περί τά πάντα πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ ὑμνολογοῦσι· τά γάρ πάντα τῆς θείας προνοίας ἐφίεται, δι' ἧς καί ὑπάρχει καί συνίσταται, ἀλλά τά μέν νοερά καί λογικά γνωστικῶς· νοερά δέ λέγεται, ὅσα διά τό νοῦς εἶναι, νοεῖ τά ὑπερκείμενα νοητά· νοητόν γάρ ἐστι τό νοούμενον, ὅπερ καί τροφή ἐστι τοῦ νοεροῦ ἀντί τούτου νοοῦντος. Ὅσα οὖν κατά τό νοερά εἶναι ἅτε νοῦς νοεῖ, ταῦτα λογικά ὄντα, γνωστικῶς ἐπιβάλλοντα τῇ τοῦ Θεοῦ προνοίᾳ ἀναλόγως ἐφίεται τοῦ Θεοῦ· ὅσα δέ ὑποβέβηκε τά νοερά, καί εἰσί ψυχή αἰσθητική, θηρίων λέγω καί πάντων, ἐμψύχων μέν σωμάτων, ἀλόγων δέ, ὧν ἡ ψυχή ἐκ τῶν στοιχείων καί τοῦ ἐνύλου πυρός συνεστῶσα, ἐν πνεύματι ἐνύλῳ ἔχει τό εἶναι· ταῦτα, μόνον ἐκ τῆς αἰσθήσεως συνελαυνόμενα εἰς τό πεινῇν καί διψῇν, ἐφίεται εἰκότως αἰσθητῶς τοῦ χορηγοῦντος, ὡς τό· «πάντα πρός σέ προσδοκῶσι τοῦ δοῦναι τήν τροφήν αὐτῶν εἰς εὔκαιρον»· καί τοιαῦτα πολλά καί παρά τῷ Ἰώβ καί τῷ ∆αυίδ εὑρήσεις. Καί τά ἄλλα μέντοι ὅσα τήν φυτικήν, ἤτοι ζωτικήν, μόνην ἀναισθήτως τε καί ἀψύχως ἔχει κίνησιν, ὡς τά φυτά πάντα καί βοτάναι πᾶσαι, ἅτινα καί ζωτικόν πνεῦμα μόνον συνιστῶν ἔχουσι, τήν ἑαυτῶν οὐσίαν ἄνευ αἰσθήσεως, ὡς τά δένδρα πάντα, ὡς εἴρηται, καί τά τοιαῦτα κατά τό ἀποξηραίνεσθαι τοῦ φυτικοῦ πνεύματος στερούμενα, δι' οὗ κονοῦνται πρός αὔξην καί εὐθάλειαν· διά τοῦτο δοκεῖ καί ταῦτα ἐφίεσθαι τῆς θείας προνοίας, ἐφ' ᾧ καί συνεστάναι καί ἀνθεῖν· ὅθεν καί