67

μεγάλη ἡ ἰσχύς αὐτοῦ», καί ὅσα τοιαῦτα ἐν τῇ Γραφῆ, τό δέ εἶναι καί μικρός, δηλοῦται ἐν τῇ τρίτῃ τῶν Βασιλειῶν, ἔνθα φησί πρός Ἠλίαν τόν προφήτην· «ἰδού φωνή αὔρας λεπτῆς, καί ἐκεῖ Κύριος»· δηλοῖ γάρ ὡς περιεχόμενον αὐτόν ὑπό τῆς αὔρας, ὅ ἐστι λεπτότητος καί σμικρότητος, τό δέ 'αὐτός' ἔχεις ἐνταῦθα, καί ἐν τῷ, «Ἐγώ εἰμι, καί οὐκ ἠλλοίωμαι». Τό δέ ἕτερον, ὅτε τῷ Ἰεζεκιήλ ὤφθη ὡς ἄνθρωπος ἐκ πυρός καί ἠλέκτρου, καί ἑτέρωθι· «οἱ ὀφθαλμοί αὐτοῦ ὡς λαμπάδες», καί τά λοιπά· ὡς εἶδος χαλκοῦ καί κλιβάνου, ὅπερ φησίν Ἰωάννης ἐν Ἀποκαλύψει· καί (14S_308> ὅμοιος, ὅτε καθ' ὁμοιότητα αὐτοῦ λέγει δημιουργεῖν τόν ἄνθρωπον· ἀνόμοιος δέ, ἐν Ἠσαΐᾳ, ὅταν λέγῃ, «τίνι με ὡμοιώσατε, λέγει Κύριος», ἅτε οὐδέν ἔχων ὅμοιον. Καί ἑστώς καί ἀκίνητος ἐν τῷ λέγειν Μωϋσεῖ περί τῆς πέτρας, «ὧδε ἐγώ ἕστηκα πρό τοῦ σε εἶναι ἐκεῖ», καί τά ὅμοια. Καθήμενος δέ ἔνθα ὁ Βαρούχ φησι· «Σύ καθήμενος εἰς τόν αἰῶνα, καί ἡμεῖς ἀπολλύμενοι εἰς τόν αἰῶνα»· καί πάλιν· «ὁ καθήμενος ἐπί τῶν χερουβίμ». Κινούμενος δέ, ὡς ὅταν λέγῃ· «καί ἐπέβη ἐπί χερουβίμ καί ἐπετάσθη»· καί πάλιν· «δεῦτε καταβάντες, συγχέωμεν τάς γλώσσας αὐτῶν», καί, «ἔκλινεν οὐρανούς καί κατέβη». Καί ταῦτα μέν νῦν, ἐν δέ ταῖς κατά μέρος ἐξηγήσεσι τά δέοντα σαφηνισθήσεται.

Τό μέγεθος τοῦτο καί ἄπειρόν ἐστιν: Ἐπειδή παντέλειον πέρας ἔχει ὁ Θεός καί ὑπερτέλειος ὤν καί ὑπεράπειρός ἐστιν, ὡς τό, «καί τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται πέρας», ἀλλά καί ὑπέρ πάντα ἐστίν ἀριθμόν· εἰ γάρ καί λέγοιτο ὁ Θεός εἰς καί ἕν, ἀλλ' οὖν ὑπέρ τό ἕν ἐστι. Κυρίως μέν γάρ τό 'ἕν' σχέσιν δηλοῖ πρός τούς ἐξ αὐτοῦ πολλούς ἀριθμούς καί οἱονεί ἀρχή πλήθους ἀριθμῶν εἶναι δοκεῖ, ὅμως ἠξίωσεν ὁ Θεός καί τό ἕν ἐκ τῶν ἐξ αὐτοῦ δέξασθαι, ἐπειδή τό ἕν ἁπλοῦν ἐστι καί ἀμερές καθ' ἑαυτό καί ἀσύνθετον, ἀλλά καί οὕτως ὑπερήνωται, ἀντί τοῦ, ὑπέρ τό ἕν ἐστι· διό εἴρηται, «καί τῆς συνέσεως αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ἀριθμός».

§ 3. Οὕτως οὖν ἐπί Θεοῦ τό σμικρόν: Πάντα γάρ τά ὄντα, καί τά λίαν μεγάλα, καί τά ἄγαν μικρά, μετέχουσι τῆς τοῦ μικροῦ μετουσίας· οὐδέν γάρ τῶν ὄντων διέφυγε τό σμικρόν ἐν πᾶσιν ἀναφαινόμενον· ἤ ὅτι ἐκ μικροῦ πρός τό μεῖζον πρόεισι (14S_310> τά ἐν αὐξήσει, τοῦτό φησιν ὁ πατήρ, ἤ ὅτι ἐν τῷ μείζονι τό μικρόν ἐνθεωρεῖται καί οὐκ ἐν τῷ μικρῷ τό μεῖζον κατ' αὐτό τό μεῖζον εἶναι.

Καί διικνούμενον: Τό ὑπεροξύτερον τῆς τοῦ Θεοῦ καί ἐπί τά ἀσώματα χωρήσεως ἐντεῦθεν δηλοῦται· τό γάρ διικνεῖσθαι ἄχρι μερισμοῦ ψυχῆς καί πνεύματος οὕτω γάρ ἔχειν δοκεῖ· τοῦτο ἀποφαίνει, ὅτι καί αὐτό τό ἀσώματον τῆς ψυχῆς ἑνοειδές ὑπό τοῦ Θεοῦ διαιρεῖσθαι δύναται. ∆ιό καί τάς ἐννοίας ὁ Θεός νοεῖ, ἅς ὁ νοῦς κινούμενος καί ἐνεργῶν νοεῖ, καί τῆς τοσαύτης ἀσωματίας καί ἀδιαιρεσίας (τί γάρ μεταξύ νοῦ καί νοήσεως;), ὁ Θεός μέσος χωρεῖ, ὡς καί εἴρηται· «σύ συνῆκας τούς διαλογισμούς μου ἀπό μακρόθεν»· ἀλλά καί μεταξύ τῆς ψυχῆς καί τοῦ πνεύματος, τουτέστιν ἐν ᾧ τάς αἰσθήσεις ἐπεστηριγμένας ἔχομεν, δι' οὗ καί τοῖς αἰσθητοῖς ἡ ψυχή προσβάλλει, καί τό διανοητικόν τῶν σκέψεων ἔχομεν, ἀκωλύτως χωρεῖ ὁ Θεός. Τοῦτο δέ τό πνεῦμα δύναμιν καί οἱονεί δευτέραν ψυχήν αἰσθητικήν τῆς ψυχῆς οἱ παρ' Ἕλλησι σοφοί καλοῦσιν· ἡ οὖν αἰσθητική αὕτη ψυχή ἐστιν ἡ μέχρι μυελῶν καί φλεβῶν καί ἀρτηριῶν καί ὀστέων καί ὅλου τοῦ σώματος διήκουσα.

§ 4. Ἀμείωτον, ἀγέννητον: Σημείωσαι ποσαχῶς λαμβάνεται τοῦ ἀγεννήτου ἡ σημασία, ἤ τό μήπω γενόμενον, γεννησόμενον δέ, ὡς ἡ Σάρρα εἶπε τό, «οὔπω μέν ἐμοί γέγονεν», ἤ ὡς ἀτελείωτον, ὡς ὁ ἐν Χαλάνῃ πύργος· ἤ ὑπό του, ὡς τό, «Παῦλος ἀπόστολος οὐκ ἐξ ἀνθρώπων»· ἤ τόδε, ὡς «Ἰοῦστος εἰς τῶν δώδεκα»· ἤ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄν, ὡς ὅσα τερατεύονται Ἕλληνες, Σκύλλαν καί Χίμαιραν καί τά ὅμοια. Ἰδικῶς οὖν καί (14S_312> ἀπολύτως τό ἀγέννητον ἐπί Θεοῦ. Εἰς τό αὐτό. Εἰπών ἀγέννητον τόν Θεόν, τάς παλιμφήμους ἑρμηνείας τοῦ ὀνόματος ἀποκαθαίρει, καί φησιν. Ὅρα μή εἰς τό γεγεννῆσθαι δέξῃ τήν λέξιν, ὡς τοῦ Θεοῦ ἔχοντος τόν ὑπέρ