43

γ. Εἰ δέ τό κακόν ἀΐδιον: Ταῦτα κατά Μανιχαίων ἔλεγχος καί τῆς δόξης αυτῶν ἀνατροπή. Εἰ γάρ καί μήπω ἡ αἵρεσις, ἀλλά προφυλακτικῶς ἐνεπνεύσθη τά τήν πλάνην αὐτῶν ἀνατρέποντα. Ἴσως δέ καί πρός τινας τῶν ἕξωθεν δόξας τά τοιαῦτα.

δ. Πᾶν τό κατά φύσιν: Τουτέστιν οὐκ ἄτακτοι τῶν φύσεων οἱ λόγοι, ἕπεται δέ τῷ κατά φύσιν τό ὡρισμένον· ὅρος γάρ ἐστι καί ὁ ἑρμηνευτικός λόγος τῆς οὐσίας τῶν πραγμάτων, καί τό τί ἦν εἶναι δηλῶν, τοῦ τί ἦν εἶναι, τῷ τί ἐστιν ἴσα δυναμένου. Πᾶν οὖν τό κατά φύσιν ἐξ αἰτίας ὡρισμένης ἐστί, δι' ἥν αἰτίαν γίνεται τό γενόμενον. Εἰ οὖν τό κακόν ἀναίτιόν ἐστιν, οὐ γάρ (14S_198> διά τι γέγονεν, εἰκότως καἱ ἐν ἀοριστίᾳ· οὐ γάρ ἐστι αὐτοῦ λόγος, τό τί ἦν εἶναι ἑρμηνεύων, ἐξ ἀνάγκης, οὐδέ κατά φύσιν. Εἰ οὖν παρά φύσιν, οὐχ ἕξει ἐν τῇ φύσει λόγος, ὡς οὔτε ἐν τῇ τέχνη ἡ ἀτεχνία,

ε. Εἰ μέν φύσει: Εἰ μή κατά στέρησιν μερικήν τοῦ ἀγαθοῦ κακύνεται ψυχή, ἔξωθεν τῆς οὐσίας αὐτῆς, ἀλλ' ἀλλοτρίου τινός ἐπισυμβαίνοντος, ἔσται τῆς οὐσίας αὐτῆς ἡ στέρησις τοῦ ἀγαθοῦ, καί ἔσται οὐσιῶδες αὐτῇ τό κακόν. Καί πῶς ἔσται ψυχή; οὔτε γάρ ἔσται ζῶσα οὐ γάρ ἕξει ζωήν· ἀγαθόν δέ ζωή. Εἰ δέ ψυχή ἐστι, μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ, τουτέστι ζωῆς· οὐσιῶδες οὖν ἕξει τό ἀγαθόν, καί οὐ τό κακόν· διό καί ἀγαθοειδής λέγεται. Ἀσθενείᾳ δέ τῇ περί τά οἰκεῖα, κατά φύσιν ἐνεργεῖν κακύνεται, ὡς ἀσθενής καί εὐκίνητος οὖσα πρός τά πάθη. Ἀσθένεια δέ ψυχῆς οὐχ ὡς ἐπί σωμάτων παχύτης ἤ ἰσχνότης εἰς τήν οὐσίαν αὐτῆς, ἀλλ' ἐπί τά ὑλικά καί πρόσκαιρα ἔνδοσις· ὅθεν καί πλημμελῶς λοιπόν κινεῖται. Ἔκγονα δέ ταύτης ἐνταῦθα τά ποιήματα λέγει. Σημείωσαι δέ ὅτι ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς οὐκ ἔχει τό ἀμετάβλητον, ὡς συμβαίνουσα καί ἀποσυμβαίνουσα.

Εἰ δέ ταῖς ἐνεργείαις: Ἵνα ᾖ ὁ νοῦς ἐν συντόμῳ οὕτως· ἡ φύσις τῆς ψυχῆς ἀγαθή, ἐπειδή ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ παρήχθη, καί αἱ ἐνέργειαι αὐτῆς ἀγαθαί· ὁρῶμεν γάρ τούς ἀγαθούς ἄνδρας ἐνεργοῦντας τά οἰκεῖα· ἐκ παρατροπῆς δέ καί ἐλλείψεως τοῦ ἀγαθοῦ παρεισδύνει τό κακόν. Οὐκοῦν οὐκ ἐν φύσει, οὐδέ ἐνούσιον τό κακόν.

§ 31. ς. Εἰ τῷ ἀγαθῷ τό κακόν: Τῷ ἑνί ἐναντία τά πολλά· οὐκοῦν εἰ τῷ ἑνί καί ἀγαθῷ αἰτίῳ ἐναντίον τά πολλά αἴτια, πολλά τῷ κακῷ· καί, εἰ τῶν κατά φύσιν, ὡς ἄνω ἔφην, λόγοι καί δυνάμεις εἰσί τά ποιητικά, τῶν παρά φύσιν ποιητικά αἱ πλημμελεῖς τῶν κατά φύσιν ἐξ ἀσθενείας καί ἀδυναμίας συμβαίνουσαι, (14S_200> δι' ὧν καί παρυφίσταται τό κακόν. Ποιεῖ δέ κακά ἔσθ' ὅτε καί μίξις τῶν ἀνομοίων ἀσύμμετρος, ὅταν ἤ τό θερμόν ἤ τό ψυχρόν, ἤ τό ξηρόν, ἤ τό ὑγρόν πλέον τῶν ἄλλων κρατήσῃ· ὅθεν καί νόσοι πολλάκις. Πῶς δέ συσταίη κακόν, τῶν γενομένων ἁπάντων, ὡς ἐποιήθησαν, μενόντων; Ταῦτα μέν γάρ ἐκ κινήσεως βουλήματι Θεοῦ παρήχθη καί ἀκίνητα ἐν τοῖς ἰδίοις ὅροις μένει ἑστῶτα καἱ πεπερασμένα ἐν τῷ Θεῷ, τό δέ τούτων ἐναντίον τό αὐτόκακον, ἄστατον, καί πέρας οὐκ ἔχον οὔτε ὡρισμένον, ὧν οὐδέν ἐν τῇ δημιουργίᾳ ὁρῶμεν. Πῶς οὖν ἐνυπόστατον τό κακόν;

ζ. Λόγοι καί δυνάμεις: Τουτέστιν οὐ κατά λόγον ἀναγκαῖον τῇ φύσει, ἤ τινα οὐσιώδη ἰδιότητα ταῦτα λογίζεσθαι χρή. Μίξιν δέ τῶν ἀνομοίων οἶμαι νοῆσαι τήν τῶν φυσικῶν δυνάμεων ἐπί τά μή προσήκοντα κίνησιν, ὅπερ ἡ ἀμετρία ποιεῖ, μή λόγῳ κρατουμένων τῶν κινήσεων εἴσω μένειν τῶν ὅρων, ἐφ' οἷς καί γεγόνασι.

Πάντων καί τῶν κακῶν: Ὅτι πάντων καί τῶν κακῶν ἀρχή καί τέλος ἐστί τό ἀγαθόν, ἐπειδή καί πᾶν ποιοῦντες, ἀγαθόν ποιεῖν νομίζομεν, καί ὅτι ὑπόστασιν οὐκ ἔχει τό κακόν, ἀλλά παρυπόστασιν, τοῦ ἀγαθοῦ ἕνεκα, καί οὐχ ἑαυτοῦ γινόμενον. Τοῦτο δέ καί ἀνωτέρω εἰρήκαμεν, ὅτι οὐ πρός τό κακόν ὁρῶντες τοῦτο πράττομεν, ἀλλά δοκοῦντες ἀγαθόν ποιεῖν, εἰ καί ἡ ἔκβασις τουναντίον δείκνυσιν.

Ὅτι τοῦ ἀγαθοῦ ἕνεκα: Ὅ εἶπε καί ἐν τῷ πρό τούτου κεφαλαίῳ, 'διά τό ἀγαθόν', ἐπειδή νομίζομεν ὅ ποιοῦμεν ἀγαθόν.