58

εἰς ἅς διανοήσεις κάτεισιν ἡμῶν ὁ νοῦς ἐκ τῶν μεριστῶν, τουτέστι τῶν αἰσθητῶν καί διεξοδικῶν λόγων, ἀντί τοῦ τῶν εἰδῶν καί τοῦ πλήθους, ὅπερ ἐστί τῶν ὑλικῶν συλλέγουσαι τάς νοήσεις ἀΰλως, πάντα ἐν τῷ ἁπλῷ θεωροῦσαι.

Νοηταί: Τό νοηταί νόησον ὡς πρός ἡμᾶς, τό δέ νοεραί ὡς πρός τόν Θεόν. Ἤ ἀπό μεριστῶν: Ἡμεῖς ἐν μεριστοῖς τοῖς αἰσθητηρίοις· ἄλλο γάρ ἀκοή, καί

ἕτερον ὄψις, καί τά ἄλλα ὁμοίως· καί ἀπό μεριστῶν τῶν κατά ταῦτα αἰσθητῶν τήν τῶν ὄντων γνῶσιν ἀναλαμβάνομεν, ἤ ἐν μεριστοῖς μέν τοῖς κατά μέρος νοήμασι, ἀπό μεριστῶν δέ τῶν μαθήσεων, ἤτοι τῶν νοουμένων· ἔσθ' ὅτε δέ καί διά λόγων τῶν διεξοδικῶν, τουτέστι σαφῆ καί διηπλωμένην τήν ἐξήγησιν ποιουμένων. Αἱ δέ νοεραί φύσεις, ἀκοινωνήτως εἰς τά τοιαῦτα πάντα ἔχουσαι, ἑνιαίᾳ καί ἁπλῇ νοήσει τῆς ἀληθείας τήν γνῶσιν ἐλλάμπονται.

Καί ἔστιν αὐταῖς: Τοῖς ἀγγέλοις νοεράν εἶναί φησι δύναμιν καί ἐνέργειαν ἐκ τῆς ὑπερφυοῦς σοφίας τοῦ Θεοῦ γενομένην· ἐξ αὐτοῦ γάρ οἱ θεῖοι ἄγγελοι κατά μετοχήν τήν δύναμιν τῆς νοερᾶς ἐνεργείας ἔχουσι, καθ' ἥν νοοῦσιν ἑαυτούς καί τά ὄντα, καί τάς ἰδέας ἐποπτικῶς νοοῦντες, ἅς νοήσεις ὠνόμασε τοῦ Θεοῦ εἶναι. Ἐπείσακτον οὖν ἔχουσιν ἐξ αἰτίου τοῦ Θεοῦ τήν νοεράν ταύτην ἐνέργειαν, καί νοοῦσι τά ὄντα λίαν ὑπεραναβεβηκότως τῶν ψυχῶν, εἴ γε αἱ μέν ψυχαί ἐκ τῶν ὄντων αὐτῶν νοοῦσι τά ὄντα καί τοῖς εἴδεσιν ἐπιβάλλουσιν, ὅπερ διεξοδικώτερόν ἐστι νοεῖν, καί κύκλῳ περιεῖναι τά πάντα. Οἵ γε μήν ἄγγελοι κατά τήν ἐνοῦσαν αὐτοῖς θεοείδειαν, ἑνιαίως τά πλήθη τῆς κτίσεως νοοῦσι, καί οὐ μερίζονται εἰς τόν σκεδασμόν τῆς ποικιλίας τῶν ὄντων, ἤτοι εἰς τά αἰσθητά, ὡς αἱ λογικαί ψυχαί· ἐκείνου δέ ποσῶς ἀξιοῦνται αἱ ψυχαί, εἰς μίμησιν ἀγγέλων, ὅτε, τήν νόησιν (14S_268> τῶν πολλῶν εἰς ἕν συνελίττουσαι, ἔχουσιν ὁμοῦ πάντα ἐν αὐταῖς ἀσυγχύτως διακεκριμένα· καί ἔξωθεν μέντοι αἱ ψυχαί ἐπείσακτον ἔχουσι τό νοεῖν, τῶν ἀγγέλων ἐξ ἑαυτῶν καί ἐν ἑαυτοῖς νοούντων, ἅτε καί θεοειδῶν ὄντων. Καί ταῦτα μέν περί τῶν νοητῶν· περί δέ Θεοῦ ὅπως νοεῖ, ἔχεις καί ὧδε καί ἄνω ἐν πέμπτῳ κεφαλαίῳ ἐγγύς τοῦ τέλους· ὅ δέ εἴπομεν περί ψυχῶν, ὅτι ἀγγελοειδῶς εἰς ἕν τά πολλά συνελίξασαι νοοῦσι, μάλιστα ἐν τῇ ἀναστάσει τελείως ἕξουσιν, ὅτε αὖθις ἐν τοῖς ἑαυτῶν σώμασι γενόμεναι, τήν τῶν ὄντων γνῶσιν τελείαν ἀπολήψονται. Ταῦτα δέ ἡ τῶν δικαίων ἀνάστασις τελείως ἕξει, κατά τό εἰρημένον· «καί οὕτως πάντοτε σύν Κυρίῳ ἐσόμεθα»· καί πάλιν· «νῦν ὡς ἐν κατόπτρῳ καί αἰνίγματι βλέπομεν, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον», τήν τῶν ὄντων γνῶσιν δηλονότι παιδευθησόμεθα.

∆ιεξοδικῶς δέ καί κύκλῳ: Είρηται τί τό διεξοδικῶς νοεῖται. ∆ιεξοδικῶς τοίνυν καί κύκλῳ, τουτέστιν οὐκ ἀθρόᾳ τοῦ νοῦ ἐπιβολῇ ἡ ἀνθρωπίνη ψυχή τήν θείαν κατακαλύπτεται γνῶσιν, ἀλλά τήν ἀληθῆ τῶν ὄντων κατανόησιν ἐκ τοῦ κατά μέρος δεχομένη, καθ' ὅ καί τῆς ἀγγελικῆς ἀπολείπεται θεοπτίας, περί τό ἕν αἴτιον τήν τῶν ποικίλως θεωρουμένων συνάγει ἔννοιαν καί τῶν ἰσαγγέλων ἀξιοῦται νοήσεων.

Τυχεῖν οὖν ἐφίεται: Ἐφίεται μέν ἐξ ἀλογίας τό ἰσόθεον ὁ δαιμόνιος νοῦς, οὐκ οἶδε δ' ὅπως τούτου τυχεῖν ἔνεστιν, οὐ φύσει παθών τήν ἄγνοιαν, ἀλλ' ἐκουσίως τό παρά φύσιν αἱρούμενος. Σημείωσαι δέ, ὅτι οἱ δαίμονες, καθ' ὅ νοῦν ἔχουσιν, ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ τοῦτον κέκτηνται· ἀλογίσαντες δέ καί μή βουληθέντες μεῖναι ὅπερ ἦσαν, ἔκπτωσιν σοφίας ὑπέμειναν.

(14S_270> Καθ' ὑπεροχήν: Περί τοῦ, ὅτι τά κατά στέρησιν λεγόμενα ἐπί τοῦ Θεοῦ καί τά ἐναντία, ὑπεροχικῶς νοοῦνται.

Καί πάντα τἄλλα ἔνδοθεν: Μηδείς ἐκ τούτων πρός ἀτόπους ἀπαγέσθω ἐννοίας, ὥστε λέγειν καί τῶν κακῶν ἐν ἑαυτῷ κατ' αἰτίαν προέχειν τόν Θεόν, ἤγουν αἴτιον αὐτῶν ἐκ τούτου εἶναι συνάγεσθαι· οὐ γάρ περί τούτων ἐστίν ὁ λόγος τῷ