78

καί τά σύν αὐτῷ τόν Θεόν, ποτέ δέ τούτων ὑποστάτην, ἤγουν ταῦτα ὑποστήσαντα· ὅτι ὁ μέν, ὡς αἴτιος τούτων καί ἀρχή ὑπεράρχιος, οὕτω ταῦτα λέγεται· τά δε ὄντα τούτων μετέχοντα, καλοῦνται ἐξ αὐτῶν ζῶντα καί ὄντα καί ἔνθεα. Τήν ζώωσιν γοῦν, τήν οὐσίωσιν ἀντί τοῦ τά πράγματα, ὑπέστησεν ὁ Θεός. Πρώτως οὖν ἐννοούμεθα αὐτό τό πρᾶγμα, εἶθ' οὕτω τήν καθολικήν αὐτοῦ ἔννοιαν, οἷον τήν παντοίως θεωρουμένην ζωήν ἤ οὐσίαν, καί τότε τά μερικά, τουτέστι τήν τοῦ καθ' ἕκαστον εἶδος ἔννοιαν λαμβάνομεν, οἷον τῆς ἀγγελικῆς ἤ τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, καί τῶν λοιπῶν οἷς συνεισβάλλει, καί αὐτῶν τῶν μετεχόντων ἡ μνήμη. Ἐπαγαγών δέ εἶτα τῶν ὅλων αὐτῶν μετεχόντων, ἐδήλωσεν ὡς οὐ πάντα πάντων μετέχουσι· τά μέν γάρ οὐσίας μόνης, τά δέ ζωῆς, τά δέ καί νοήσεως ἤ καί νοερότητος, τά δέ πρός τούτοις καί θεώσεως.

Ὅν τά ὄντα οἰκειως ἑαυτοῖς: Τό δοκοῦν ἀσαφέστερον σαφηνιστέον οὕτως· ὁ Θεός πάντα εἰς σωτηρίαν ἐν ἑαυτῷ προέχων ὑπερηνωμένως καί ἀσυνθέτως, καί ὡς πηγαία ἀρχή δι' ἀγαθότητος ὑπερβολήν, καί τοῖς ἐξ αὐτοῦ δημιουργικῶς ὑποστᾶσι, (14S_358> καθάπερ ἀκτῖνάς τινας ἀφιείς, μένων ὅλως ἐν ἑαυτῷ μεταδίδωσι μεθεκτῶς ἑκάστῳ οἰκείως τῶν μεγάλων αὐτοῦ προτερημάτων· αἱ οὖν ἐκ τῶν ἐνόντων αὐτῷ ἀγαθῶν εἰς μετάδοσιν ἐλλάμψεις πρωτοτύπως λέγονται καί αὐτοεῖναι καί αὐτοζωώσεις καί αὐτοθεώσεις καί ὅσα τοιαῦτα κατά μίμησιν τῶν ἀρχῶν, τουτέστιν τῶν αὐτοῦ δή τοῦ Θεοῦ ὄντων, φημί τῆς αὐτοθεότητος καί αὐτοαγαθότητος καί αὐτοζωῆς· δευτέρως δέ καί ὅλα αὐτά ὑποστῆναι λέγεται, διά τῶν κατά πρόοδον ὑποστασῶν ὑπ' αὐτοῦ οὐσιῶν, ζωῶν οὐσῶν οὐσιωδῶς καί διδομένων μεθεκτῶς τοῖς ἀξίοις· τρίτως δέ τῶν μερικῶν τούτων μεταδόσεων· τινά γάρ μετέχει ζωώσεως μόνης, τινά δέ καί θεώσεως, τινά δέ καί τῶν ὅλων ὁμοῦ τούτων, ὡς αἱ ἀνώταται νοηταί δυνάμεις.

Τῶν μερικῶν: Μερικά φησι τάς διαδοχάς τῶν γενῶν. Καί τῆς αὐτοαγαθότητος: Ὅτι καί τῆς αὐτοαγαθότητος καί θεότητος

ὑποστάτης ἐστίν ὁ ὑπεράγαθος καί ὑπέρθεος. Σημείωσαι οὖν ὅτι οὐκ ἔστιν οὐσία Θεοῦ τά τοιαῦτα. Ἀνάγνωθι ἐν τῇ β ' πρός Γάϊον ἐπιστολῇ.

Προνοίας καί ἀγαθότητας: Προνοίας καί ἀγαθότητάς φησιν, ἅπερ προεΐπεν οὐσίωσιν, ζώωσιν, ἀγαθότητα, θεότητα, κάλλος, καί τά ὅμοια.

Ἐκ Θεοῦ τοῦ ἀμεθέκτου: Πρό βραχέος εἰπών μεθεκτόν τόν Θεόν, νῦν ἀμέθεκτον αὐτόν φησιν εἶναι· μεθεκτός μέν οὖν ὁ Θεός κατά τάς φιλοδώρους αὐτοῦ μεταδόσεις, ἀμέθεκτος δέ κατά τό αὐτόν αἴτιον ὄντα, καί τοῦτο ὑπέρ πάντα ἔχειν ἰδίως, ὧν πάντα προσφόρως μετέχει· ὅμοιον γάρ ἐστι τοῦτο τῷ εἰρημένῳ ἄνω ἐν κεφαλαίῳ πέμπτῳ, ὅτι τό ὄν καί ἐν τοῖς πᾶσίν (14S_360> ἐστι, καί οὐδέν τῶν πάντων ἐστί· διά γάρ τό συνέχειν καί ζωοῦν καί φυλάττειν λέγεται ἐν τοῖς πᾶσιν εἶναι, οὐδέν δέ τῶν ὄντων ἐστί· καθ' ὅ αἴτιον τῆς πάντων παραγωγῆς, οὐκ ἄν δέ τό αἴτιον ἐκ τῶν αἰτιατῶν εἴη. Οὕτω καί ἐνταῦθα, μεθεκτός μέν ὁ Θεός καθ' ὅ πάντα τά ὄντα αὐτοῦ μετέχει, καί δι' αὐτοῦ συνέστηκε· τό γάρ αὐτοῦ μή μετέχον, οὔτε ἔστιν, οὔτε ἔσται, οὔτε ἦν. Ἀμέθεκτος δέ πάλιν, ἐπειδή τῆς αὐτοῦ οὐσίας οὐδέν τῶν ὄντων μετέχει· ὑπέρ τά ὄντα γάρ ὁ Θεός κατά τήν ἰδίαν φύσιν.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΙΒ'

§ 1. Τῷ διπλασιασμῷ τῶν ὀνομάτων: ∆ιπλασιασμόν ὀνομάτων φησί τό πρός

τό ἁπλοῦν ὑπερθετικόν, οἷον Ἅγιον ἁγίων, Κύριον κυρίων, Θεόν θεῶν, καί Βασιλέα βασιλέων, καί τά ὅμοια τούτων.

§ 2. ∆ιό καί κυριότης: Ταῦτά φασιν οἱ δύο Γρηγόριοι, ὅ τε Θεολόγος καί ὁ Νύσσης.