64

ἀναχώρητόν ἐστι μή εἶναι αὐτόν, ἤγουν ἀνένδεκτον μή εἶναι αὐτόν. Οὐκοῦν καί τό μή δύνασθαι τόν Θεόν, τουτέστι τό ἀδύνατον εἶναι τόν Θεόν, οὐ δυνατόν γενέσθαι. Ὥσπερ γάρ τό φῶς, καθ' ὅ φῶς, οὐ δύναται σκότος γενέσθαι, οὕτω καί ταῦτα ἀδύνατα τῷ Θεῷ διά τήν ἀνυπέρβλητον ἀλήθειαν. Οὕτως οὖν οὐκ οἶδεν ὁ Θεός κατά στέρησιν τό μή εἰδέναι, οἷον οὐ πεπείραται (14S_294> ὁ Θεός· ὅ ἐστιν, οὐκ οἶδε τί ἐστιν αὐτό τό μή εἰδέναι, ἤτοι ἀγνοεῖν τι. Κατά στέρησιν δέ οὐκ οἶδε τό ἀγνοεῖν· στέρησις γάρ ἐστιν ἡ ἄγνοια, οὐχ ὑπόστασις, ἀλλ' ἔξωθεν τῆς οὐσίας, περί ἥν συμβαίνει ἡ στέρησις· ἔλλειψις γάρ ἐστι τοῦ ὀφείλοντος παρεῖναι. Οὐκοῦν ἐστέρηται ὁ Θεός τοῦ ἀγνοεῖν, καί οὐδέποτε οἶδε τό μή εἰδέναι· εἰ γάρ μή κατά στέρησιν εἴποιμεν μή εἰδέναι τόν Θεόν τήν ἄγνοιαν, εὑρίσκεται τῆς οὐσίας αὐτοῦ τό μή εἰδέναι, καί ἦν ἄν οὐσιώδης αὐτοῦ ἡ ἄγνοια, καί εὑρίσκεται ὁ Θεός σκότος· ἡ γάρ ἄγνοια σκότος ἐστιν. Οὕτως ὑψηλῶς νοήσεις καί τό, «ἀδύνατον ψεύσασθαι Θεόν», καί τό, «οὐ δύναται ποιεῖν ὁ Υἱός οὐδέν ἀφ' ἑαυτοῦ, ἐάν μή τι βλέπῃ τόν Πατέρα ποιοῦντα», ὅπερ ὅμοιόν ἐστι τῷ εἰπεῖν· Ἀμήχανόν ἐστιν ἕτερα βουλομένου τοῦ Πατρός, ἕτερα βουληθῆναι τόν Υἱόν. Ἕν γάρ θέλημα τῆς μόνης προσκυνητῆς Τριάδος κατά τήν θεότητα· οὐδέ γάρ ἀγνοοῦμεν, ὅτι περ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, καί Θεός, ὁ εἷς τῆς πανυμνήτου καί παναχράντου Τριάδος γενόμενος ἄνθρωπος, προσέλαβεν ἀνθρώπινον θέλημα φυσικόν καί ἀναμάρτητον.

Καί τό μή εἶναι οὐκ ἔστιν: Ἀπόφασις κατά ἀποφάσεως τιθεμένη κατάφασιν ποιεῖ. Ὁ οὖν λέγων, ὅτι τό μή εἶναι οὐκ ἔστιν ἐν Θεῷ, τό εἶναι αὐτόν συνάγει. Οὕτως οὖν φησιν, 'οὑ δύναται μή δύνασθαι', ὡσαύτως καί τό 'μή εἰδέναι οὐκ οἶδεν', ἐξ ὧν συνάγεται τό πάντως αὐτόν εἰδέναι καί δύνασθαι. Καλῶς δέ προσέθηκεν ἐνταῦθα τό κατά στέρησιν· οὐ γάρ ὑπεροχικῶς ταῦτα λέγονται, ἀλλά στερητικῶς, τό, 'οὐ δύναται' καί 'οὐκ οἶδε'.

§ 7. ∆ικαιοσύνη δέ ὑμνεῖται: Κατά τί δικαιοσύνη ἐστίν ὁ (14S_296> Θεός. Ὅρος δέ δικαιοσύνης ἐστίν, ἀρετή διανεμητική τοῦ κατ' ἀξίαν ἤ ἰδιοπραγίαν τῶν τῆς ψυχῆς μερῶν· ἤ μεσότης πλεονεξίας καί μειονεξίας· ἤ ἕξις ἀπονεμητική ἰσότητος· ἤ ἕξις τοῦ κοινῇ συμφέροντος ἐστοχασμένη· ἤ ἐπιστήμη ἀπονεμητέων, καί μή, καί οὐδετέρων.

∆ιαλοιδοροῦνται: «Περί τῶν λαλούντων κατά τοῦ Θεοῦ ἀδικίαν», ὥς φησιν ὁ ψαλμῳδός. Ἐνταῦθα εὐκαίρως εἶπεν, ἀλλόκοτα τά αὐτῶν δεικνύς ρήματα· αὐτοκίνητοι γάρ ὄντες, τουτέστιν αὐτεξούσιοι, καί τῶν ἰδίων ὁρμῶν ἄρχοντες, διά τί, φασίν, αὐτεξούσιοι γεγόναμεν· καί οὐ μᾶλλον καί ἄκοντες κωλυόμεθα ἁμαρτάνειν, ἀγνοοῦντες ὅτι λίθοι ἑτεροκίνητοι βούλονται εἶναι, καί, γήινα σώματα ἔχοντες, διά τί μή ἐν ταυτότητι, φασί, μένομεν, τουτέστιν ἄτρεπτοι, ἀθάνατοι ὄντες, καί χρώμενοι τοῖς ὑλικοῖς καί προσκαίροις; Ὅπερ ἀγνοούντων ἐστί φύσιν αἰσθητῶν καί νοητῶν καί πολλήν ἀλογίαν νοσούντων· τό γάρ σῶμα ἡμῶν ὑλικόν καί πρόσκαιρον καί τρεπτόν ὑπάρχον, εἰκότως ἐδέετο τῶν ὁμοίων, προσκαίρων φημί καί ὑλικῶν· ἡ δέ ψυχή ἄϋλος καί ἀθάνατος κτισθεῖσα, εἰκότως τό αὐτεξούσιον ἔχει διά τήν πρός τόν δημιουργόν ὁμοιότητα· ἅπερ μή νοοῦντες ἐν ἑκατέρῳ οἱ λοίδοροι μέμφονται τήν θείαν πρόνοιαν, τοσαύτην ὁρῶντες εὐταξίαν· τοῦτο γάρ δηλοῖ τό, 'καί ὅλως τά ἄλλων ἄλλοις ἀποδιδόασιν'.

Αὐτοκινήτοις: Αὐτεξουσίοις. § 8. Ἀλλ' εἴποι ἄν τις: Πρός τούς λέγοντας, Πῶς οὐκ ἄδικος ὁ Θεός ὁ

συγχωρῶν τούς δικαίους ὑπό τῶν φαύλων κακοῦσθαι; (14S_298> Ἄλλως: Ἐνταῦθα ζητεῖ κεφάλαιον προτεθέν ἡμῖν ὑπό ἑτέρου·

φησί γάρ· Εἴποι ἄν τις, καί τά λοιπά, λυόμενος εὐσεβῶς καί θεοφιλῶς· λέγει γάρ δι' ἥν αἰτίαν συγχωρεῖ ὁ Θεός, δίκαιος ὤν, ἀδικεῖσθαι τούς ὁσίους ἄνδρας ὑπό ἀδίκων καί πλεονεκτῶν (πολλούς γάρ ὁρῶμεν δικαίους ζημίας ὑπομένοντας, ἤ ἐν χρήμασιν,