60

τόν τῶν ἐν γενέσει ποιητήν, μηνύει, εἰκότως ἡ τῶν ὄντων διάταξις γνῶσίς ἐστι τοῦ διατάξαντος· τά γάρ ὄντα, τουτέστι τά εἴδη, καί αἱ καθ' ἕκαστον κτίσεις, οἷον αἱ ἀγγελικαί τάξεις, καί τά αἰσθητά πάντα, εἰκόνες εἰσί καί ὁμοιώματα τῶν θείων ἰδεῶν, ἤτοι παραδείγματα τῶν ἐν νῷ, ἅτινα παραδείγματα αἱ ἀϊδιοι νοήσεις εἰσί τοῦ Θεοῦ, δι' ἅς καί καθ' ἅς ἅπαντα ἦν ἐν αὐτῷ, οὐχ ἕτερα ὄντα αὐτοῦ καί παραχθέντα γέγονεν, ὡς καί ἐν τῇ Ἀποκαλύψει ὁ θειότατος Ἰωάννης φησί τινα τῶν πρεσβυτάτων ἀγγέλων εἰπεῖν αὐτῷ, ὅτι τά πάντα ἦσαν καί γεγόνασι, τάς ἰδέας λέγων ὅτι ἦσαν· καί τάς εἰκόνας καί τά ὁμοιώματα τῶν ἰδεῶν, ἤτοι παραδειγμάτων, τά γεγονότα πάντα. Τῶν γάρ νοητῶν τά νοερά εἰκόνες, καί τῶν ὑπερβεβηκότων τά ὑποβεβηκότα. Κατά ἀφαίρεσιν οὖν τούτων (14S_276> πάντων (ἀφήρηται γάρ τῶν ὄντων ὁ Θεός, οὐδέν ὤν τῶν ὑπ' αὐτοῦ κτισθέντων, ἀλλ' ἀφάτως ὑπερέχων πάντων) ὑπεροχικῶς γινώσκεται ὁ Θεός.

Ἐκ τῆς αὐτοῦ φύσεως: Σημείωσαι ἀναγκαῖον πρόχειρον εἰς εὐσεβείας ἀπολογίαν.

α. Καί εἰκόνας τινάς: Ἐνταῦθα 'θεῖα παραδείγματα' τούς προορισμούς ἐκληπτέον, ὧν εἰκόνες τά τῆς κτίσεως ἀποτελέσματα. Τούς δέ προορισμούς προθέσεις ἐκάλεσεν ὁ Ἀπόστολος, ὡς ἐν τῇ πρός Ἐφεσίους εἰπών, «κατά πρόθεσιν τῶν αἰώνων». Ἐν πᾶσι δέ τοῖς κτίσμασι δηλαδή ὁ Θεός γινώσκεται, ὡς ὁ τεχνίτης ἐν τοῖς τεχνητοῖς. Πάντῃ δέ κεχώρισται τό κατ' οὐσίαν τῶν πάντων· κἀντεῦθεν ἄγνωστος ὤν τοῖς τεχνητοῖς, ἐκ τῆς τοιαύτης ἀγνωσίας γινώσκεται, ὥσπερ οὖν καί διά τῆς τῶν κτισμάτων ἐπιστημονικῆς κατανοήσεως τε καί γνώσεως. Ταῦτα οὖν ἐπαναλαμβάνων συνῆψε τά ἐπόμενα εἰς τό αὐτό.

β. Ἐπειδή καί αἱ ἰδέαι τῶν ζώων ἐν τῷ Θεῷ καί πάντων τῶν κατά φύσιν εἰσί καθόλου, ἀλλ' οὐχ ὡς τῶν καθ' ἕκαστα εἴδωλα καί ὁμοιώματά εἰσι τῶν ἐκεῖ τά ἐνταῦθα· πάντα γάρ τά ὧδε εἴδωλα τῶν ἐκεῖ· ἡ γάρ ψυχή καί αὕτη εἰκών καί ὁμοίωμα τῆς ἰδέας.

γ. Καί διά γνώσεως ὁ Θεός: Πῶς διά τῶν ἐναντίων γινώσκεται ὁ Θεός, καί διά τῶν θέσεων καί τῶν ἀφαιρέσεων, δηλοῖ ἐπεξιών αὐτά. Εἰ γάρ καί ἄνω ἐν τῷ πρώτῳ κεφαλαίῳ εἶπε, μηδέν εἶναι τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ παραστατικόν, μή νόησιν, μή ἐπαφήν, μή φαντασίαν, μή δόξαν, μηδ' ὅσα ἔφη ἐκεῖ καί ἐνταῦθα, ἅτινα καί ἡρμηνεύσαμεν ἐν ἐκείνοις· νῦν λέγει καί διά τῶν (14S_278> ἐκεῖ ἀπηγορευμένων γινώσκεσθαι τόν Θεόν, οὐ μήν τήν οὐσίαν αὐτοῦ· καί πάλιν μηδέν αὐτόν ἔχειν τούτων εἰς κατάληψιν. Ὡς μέν οὖν αἴτιος ἁπάντων, γινώσκεται ἐκ τῶν ἐξ αὐτοῦ, ὡς δέ μηδέν ὤν τῶν ἐξ αὐτοῦ, μένει ἀγνοούμενος ὑπό πάντων· πῶς δέ καί διά τῆς ἀγνωσίας γινώσκεται, καί ἐνταῦθά φησι, καί ἀνωτέρω εἴρηται ἐν κεφαλαίῳ δευτέρῳ.

Καί οὔτε νοεῖται: ∆ιά γάρ τῶν δεδημιουργημένων νοοῦμεν, ἐφαπτόμεθα τῆς ἐπιστήμης, ἔχομεν ὅτι Θεός ἔστι. Τίς δέ, ἤ ποταπός, ἤ πηλίκος αὐτός ὁ Θεός, οὔτε νοοῦμεν, οὔτε ὀνομάζομεν, οὔτε νῷ ἤ αἰσθήσει καταλαμβάνομεν. Ὅμοιον γάρ τούτῳ ἐστί καί τό· Ἐν πᾶσίν ἐστιν ὁ Θεός, καί ἐν οὐδενί τῶν πάντων ἐστί.

Κατά τήν ὑπέρ νοῦν ἕνωσιν: Σημείωσαι, ὅτι κατά τά προπαρατεθειμένα τήν ἕνωσιν ἔλαβε τῆς ὑπέρ νοῦν τοῦ Θεοῦ θεωρίας.

Αὕτη γάρ ἐστι κατά τό Λόγιον: Τοῦτο καί ἐκ τῆς Σοφίας Σολομῶντός ἐστιν, ἔνθα λέγεται τεχνῖτις ἡ σοφία τῶν πάντων· καί ἐκ τῶν Παροιμιῶν, ἔνθα εἴρηται ἐκ τῆς Σοφίας· «Ἐγώ ἤμην ἁρμόζουσα παρ' αὐτῷ»· καί ὁ ∆αβίδ· «πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας».

Λόγος δέ ὁ Θεός: Περί τοῦ Θεοῦ Λόγου, καί διά τί λέγεται Λόγος, τί δηλούσης τῆς τοιαύτης ὀνομασίας, καί μίαν αἰτίαν ἐνταῦθά φησι, καθ' ἥν ὀνομάζεται Λόγος, διά τό τάς τῶν ὄντων πάντων αἰτίας ἐν ἑαυτῷ ἔχειν· οἱ γάρ λόγοι φύσεως ἁπάσης ἐν