54

ἀντικειμένων'· οὐ γάρ κυρίως ταῦτα ἀλλήλοις ἀντίκειται, οἱονεί κατά τήν ἕξιν ἤ στέρησιν, ἀλλ', ὡς εἴρῃται, κατά ἀπόφασιν καί κατάφασιν.

Παρών τοῖς πᾶσι: Πανταχοῦ γάρ παρών, καί τοῖς καθ' ἕν ἕκαστον καί τοῖς πᾶσιν ὁμοῦ πάρεστι καί ὁμοίως. Καί ἑστώς δέ λέγεται ὁ Θεός, τῷ κατά μηδέν ὅλως ἐν αὐτῷ μεταβολήν θεωρεῖσθαι, κινούμενος δέ, τῷ συνέχειν τά ὄντα καί συντηρεῖν· καί ταῦτα δέ ὑπέρ πᾶσαν ἐπίνοιαν· διό καί ἐπήγαγε τό 'οὔτε ἑστώς', 'οὔτε κινούμενος'.

Καί ἑστώς καί κινούμενος: ∆οκεῖ πῶς ἐναντίον εἶναι τό εἰρημένον, τό 'ἑστώς' καί 'κινούμενος', καί, 'οὔτε ἑστώς', 'οὔτε κινούμενος'· πῶς γάρ τό αὐτό πρᾶγμα καί ἵσταται καί κινεῖται, ἤ οὔτε ἵσταται οὔτε κινεῖται; Πρῶτον μέν οὐ δεῖ ἐκ τῶν αἰσθητῶν κατανοεῖν τά θεῖα, ἤ τάς εἰκόνας ἐντεῦθεν λαμβάνειν· ἵνα δέ μή δόξαιμεν λύσεως ἀπορεῖν, στάσιν εἴπομεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν τήν γένεσιν, κίνησιν δέ τήν ἀλλοίωσιν, ἤτοι μεταβολήν. Ἔστιν οὖν ὁ Θεός πάντων γένεσις· ἀεί γάρ ταῦτα εἰς τό εἶναι παράγει· ὥστε ἕστηκεν ὁ Θεός· κινεῖται δέ πάλιν, διότι πάντα μετασχηματίζει καί ἀλλοιοῖ πρός τό κρεῖττον· δι' αὐτοῦ γάρ καλλίους γινόμεθα· ὅθεν καί περί αὐτοῦ πρό μικροῦ φησιν ὁ θεῖος ∆ιονύσιος, 'πάντων ἀρχή καί τελευτή τῶν ὄντων'· τό γάρ 'οὔτε ἑστώς', 'οὔτε κινούμενος', τό πρός αὐτοῦ ἐξηγεῖται τό μένων ἐφ' ἑαυτοῦ, καί ἐπί πάντα προϊών· μεταδίδωσι γάρ πᾶσι τοῖς οὖσι τῆς οἰκείας ὁλότητος, καί ἄτρεπτος καί ἀναλλοίωτος αὐτός ἐστι κατά τό εἰρημένον, «Σύ δέ ὁ αὐτός εἶ». Οὐκοῦν καί πρόεισι καί ἐφ' ἑαυτοῦ μένει ὁ Θεός.

Οὔτε ἔν τινι τῶν ὄντων: Οὐκ ἔν τινι εἶπεν· ἐν πᾶσι γάρ, καί (14S_250> διά τό ἐν πᾶσιν ἄσχετον· αἰωνίως γάρ ὄντα, τάς ὑπερκοσμίους φησίν οὐσίας, διά τό πρό τῆς τοῦ χρόνου φύσεως γενέσθαι αὐτάς· χρόνος γάρ ἀπό τῆς τοῦ οὐρανοῦ καί γῆς ποιήσεως ἀριθμεῖται.

Ἤ τῶν χρονικῶς: Εἴρηται καί ἀνωτέρω, αἰώνιον λέγεσθαι κυρίως οὐκ αὐτόν τόν αἰῶνα, ἀλλά τό αἰῶνος μετέχον. Τό δέ 'προσήκει τι' νόησον κατ' οὐσίαν. Σημείωσαι δέ, ὅτι εἰσί τινα τῶν ὄντων αἰώνια, οἷον ἄγγελοι, καί ὅτι οὐ τό αἰώνιον, ἤδη καί ἄναρχον. Ἐν δέ τῷ ἐφεξῆς κεφαλαίῳ εὐθύς ἐν ἀρχῇ, τῇ τοῦ αἰωνίου φωνῇ καί ἐπί τοῦ Θεοῦ κέχρηται.

Καί τά τῶν ὄντων μέτρα: Μέτρα τῶν ὄντων εἰσίν οἱ αἰῶνες τῶν νοητῶν καί ὁ χρόνος τῶν αἰσθητῶν· τά γάρ νοητά, ὡς ὑπό μέτρου μετρεῖται τοῦ αἰῶνος, εἰ καί ὁμωνύμως τῷ μετροῦντι αἰῶνι καί τά μετρούμενα λέγονται· αἰῶνες γάρ λέγονται καί οἱ ἄγγελοι· οὕτω καί ἐπί τῶν αἰσθητῶν· τά γάρ μετρούμενα τῷ χρόνῳ ὁμωνύμως χρόνοι λέγονται, ὡς καί ἡ κίνησις τῶν ἄστρων, καί τοῦ ἡλίου, καί οἱ βίοι· μετρούμενοι γάρ ὑπό χρόνου, χρόνοι λέγονται.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ S'

§ 1. Καί συνοχικῆς αἰτίας: Συνοχικήν ὠνόμασεν, ὡς τήν ζωήν τῶν ἐν τοῖς

οὖσιν οὐ μόνον δημιουργήσασαν, ἀλλά καί εἰς τό διαμένειν συνέχουσαν. Ἐξ αὐτῆς καί αἱ ψυχαί: Μετά τήν τῶν ἀγγέλων ζωήν ἀκολούθως τάττει τήν

τῶν ἡμετέρων ψυχῶν, ἅτε καί λογικῶν οὐσῶν ἀθανασίαν· μετά δέ τάς λογικάς ψυχάς, ἐπάγει λοιπόν τήν ζωήν τῆς αἰσθητικῆς ψυχῆς καί τῆς θρεπτικῆς, ἤτοι φυτικῆς, ἤτοι τῶν ἀλόγων, καί τῶν φυτῶν, ἅς καί κατ' ἔσχατον ἀπήχημά φησιν, ὅπερ ἄνω πολλάκις ἡρμηνεύσαμεν. Αἱ δέ ζωαί τῶν (14S_252> ἀλόγων καί τῶν φυτῶν οὔκ εἰσι θεῖαι, ἀλλά τοῦ ἐνύλου πυρός τε καί πνεύματος. Περί τούτων οὖν μόνων τῶν ἐσχάτων, ὡς εἴρηται, ζωῶν φησι τό τοῦ ∆αβίδ εἰρῆσθαι· «ἀντανελεῖς τό πνεῦμά σου καί ἐκλείψουσι καί εἰς τόν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν. Ἐξαποστελεῖς τό πνεῦμά σου καί κτισθήσονται καί ἀνακαινιεῖς τό πρόσωπον τῆς γῆς»· ἐπί γάρ αἰσθητικῆς μόνης ψυχῆς καί τῆς φυτικῆς ζωῆς ταῦτα δέχεται τά θεῖα λόγια ὁ μέγας,