46

Καί αἰσθήσεως μετειληφότων: Ἐπειδή πρό μικροῦ ἔδοξέ πως ὑπόβασιν λέγειν τό ἀγαθόν, εἰπών τοῦ ὄντος αἴτιον, καί οὕτω καθεξῆς, ἵνα μή οἱ ἀσυνέτως ἀναγινώσκοντες εὕρωσι μέμψεως ἀφορμήν, φησίν· Οὐκ ἄλλο δέ εἶναι τό ἀγαθόν, καί ἄλλο τό ὄν, καί αὖ πάλιν, ἄλλο τήν ζωήν, ἤ τήν σοφίαν· ἕν γάρ εἶναι τῶν ἁπάντων αἴτιον, καί οὐ πολλά, καί μίαν εἰκότως θεότητα πάντα παράγουσαν, τήν ἁγίαν καί μακαρίαν Τριάδα, καί μή πολλάς θεότητας δημιουργούς· τοῦτο δέ οὐ περιττῶς εἶπεν, ἀλλά καθαπτόμενος τῶν παρ' Ἕλλησι σοφῶν καί τῶν ἀπό Σίμωνος αἱρετικῶν, οἵ κοσμοποιούς φασι θεούς, καθόσον ὑποβεβήκασι, τοσοῦτον καί τά ἀσθενέστερα τῶν κτισμάτων παράγοντας, ἕως καί τῆς τῶν ἁπάντων ὑποστάθμης, ὥς φασι, τουτέστι τῆς ὕλης.

(14S_212> Καί τήν μέν εἶναι: Τήν τοῦ ἀγαθοῦ ἐπωνυμίαν παντελοῦς προνοίας δεκτικήν εἶναί φησι, τάς δέ λοιπάς, μερικάς, οἷον ζωήν καί σοφίαν καί λόγον· καί πάντα μέν γάρ τά ὄντα δι' ἀγαθότητα Θεοῦ παρήχθη πρός ὕπαρξιν, καί εἰσίν ἀγαθά, ἤτοι καλά λίαν, οὐ πάντα δέ ζωῆς ἤ λόγου ἤ σοφίας μετέχουσι· διό τάς τοιαύτας ἐπωνυμίας κατά ἀντιδιαστολήν τῆς παντελοῦς τέθεικεν. Ὁλικωτέρας δέ φησι τάς ἐπί πλειόνων θεωρουμένας, οἷον ζωήν· φθάνει γάρ ἐπί φυτῶν καί ζώων, λογικῶν τε καί ἀλόγων· σοφία δέ καί λόγος μερικώτεραι ἐπί μόνων γάρ λογικῶν ὁρῶνται ταῦτα.

§ 3. Καί τῆς ζωῆς τήν σοφίαν: Ἀσαφέστερόν πως ἐγκειμένης τῆς ρήσεως, οἶμαι τό λεγόμενον τοιοῦτόν τινα νοῦν ὑποφαίνειν· ὥς τινος ἐπαποροῦντος καί λέγοντος· ∆ιά τί, τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ τοῦ ὄντος ὑπερέχοντος τῆς ζωῆς τήν προσηγορίαν, καί πάλιν τοῦ ὀνόματος τῆς ζωῆς ὑπεραίροντος τήν σοφίαν, ἅτε καί τῆς τάξεως τοῦτο ἀπαιτούσης, ὡς καί αὐτός πρό βραχέως ἐδήλωσεν εἰπών, καί ὄν, καί ζωήν, καί σοφίαν τήν οὐσιοποιόν καί ζωοποιόν καί σοφοδότιν αἰτίαν τῶν οὐσίας, καί ζωῆς, καί νοῦ, καί λόγου μετειληφότων, καί αἰσθήσεως, οὐκέτι τήν τάξιν ταύτην ὁρῶμεν ἐν τοῖς οὖσι; ∆έον γάρ, κατά τούς εἰρημένους ὑπό σοῦ βαθμούς, τά ὄντα πλέον τῶν ζώντων καί τῶν αἰσθανομένων καί τῶν νοερῶν καί λογικῶν, τουτέστι τοῦ νοῦ καί λόγου μετειληφότων, πλησιάζειν Θεῷ· οὐκέτι μέν οὕτως, ἐξ ἐναντίου δέ ἐστιν, οἷον οὐρανοῦ καί ἄστρων καί γῆς καί ὕδατος καί ἀέρος καί τῶν ἐξ αὐτῶν πλησιαίτερα περί τήν πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ τά ζῶντα, εἰ καί τήν φυτικήν ζῶσι ζωήν, οἷα τά φυτά καί τά τοιαῦτα, καί τῶν ζώντων πλησιαίτερα τά αἰσθητικά, τουτέστι τά ἄλογα· τῶν γάρ φυτῶν καί βοτανῶν τιμιώτερα ἐν ζωῇ τά ἄλογα, καθ' ὅ κἄν μόνον αἰσθάνωνται, τῶν φυτῶν μή αἰσθανομένων, τῶν δέ λογικῶν οἱ νόες, τουτέστιν αἱ ὑπερκόσμιοι (14S_214> δυνάμεις, ὡς ἡμῶν τῶν λογικῶν ἀνώτεραι, κατά τό ἄυλον καί νοερόν ἐγγίζουσαι μᾶλλον ἡμῶν τῷ Θεῷ· καίτοι ἔδει τό ἐναντίον, τά ὄντα καί μειζόνων δωρεῶν ἀπολαύοντα τοῦ Θεοῦ ὑπέρ τά ἄλλα εἶναι, οἷον τόν οὐρανόν, τά ἄστρα καί τά τοιαῦτα, Καί αὐτή μέν ἡ ἐπαπόρησις· λοιπόν οὖν ἀποκρίνεται ὁ θεῖος ∆ιονύσιος ἐκ τοῦ νοῦ καί τοῦ λόγου καί τῆς αἰσθήσεως καθ' ὑπόβασιν καί τά προτιμήσεις τάττων· οὕτως εὑρήσεις ματά μίαν σελίδα.

Καίτοι ἔδει τά τῶν μειζόνων: Μείζονας δωρεάς φησι τάς ἐπί πλειόνων θεωρουμένας, οἷον τό ὄν καί τήν ζωήν, ἀλλά τά τούτων μόνον μετέχοντα οὐκ ἐν πρώτοις καί κρείττοσιν, ἀλλ' ἐν τοῖς ἥττοσιν ὁρρῶνται, ἐπειδή τά μέν ὑπερέχοντα καί τάς τῶν ὑφειμένων ἔχουσιν ἰδιότητας τοῦ εἶναι, τοῦ ζῇν, καί κατά τοῦτο κρείττονα, εἰ καί διά μερικωτέρων ἐπωνυμιῶν σημαίνονται, τά δέ τῶν ὁλικωτέρων οὐ μετέχουσι τῆς τῶν κρειττόνων ἰδιότητος, τουτέστι σοφίας καί λόγου καί νοερότητος, καί κατά τοῦτο ἥττονα, ὡς ἡττόνων, ἤγουν ὀλιγωτέρων δωρεῶν μετέχοντα, ὥσπερ οὖν τά ἕτερα, ὡς πλειόνων, καί κρείττονα καί Θεῷ πλησιαίτερα.

Καί ζῶσιν ὑπέρ τά ἄλλα: Ὅτι τά ὑπερκείμενα καί μᾶλλον Θεῷ πλησιάζοντα λέγεται πλέον ζῇν τῶν ὑποβεβηκότων, οἷον οἱ θεῖοι νόες ὑπέρ ἡμᾶς ζῶσιν, ὡς