7

Εἰ γάρ αἱ γνώσεις: Ἐπεξήγησις τῶν εἰρημένων. Καλῶς δέ εἶπεν· εἰ γάρ αἱ γνώσεις περί τάς οὐσίας καί τά ὄντα εἰσίν, ὁ Θεός δέ οὔτε ἐν οὐσίᾳ οὔτε τι τῶν ὄντων ἐστίν, εἰκότως καί γνώσεως ἐπέκεινά ἐστιν.

§ 5. Οὔτε φαντασία: Ἕτερόν ἐστι φαντασία, καί ἕτερον νόησις, ἤτοι νόημα· ἀπό τε γάρ διαφόρων δυνάμεων γίνονται καί ἰδιότητι κινήσεως· ἡ μέν γάρ νόησις ἐνέργειά ἐστι καί ποίησις, ἡ δέ φαντασία πάθος καί τύπωσις ἀναγγελτική αἰσθητοῦ τινος ἤ ὡς αἰσθητοῦ τινος· καί ἡ μέν αἴσθησις ἀντιλαμβάνεται τῶν ὄντων κατά ἀθρόαν μόρφωσιν, ὁ δέ νοῦς ἐσάπτεται, τουτέστιν ἀντιλαμβάνεται τῶν ὄντων ἑτέρῳ τρόπῳ, καί οὐχ οἵῳ ἡ αἴσθησις. Περί μέν οὖν τό σωματικόν ἤ τό πνευματικόν ἤ ἐν τῷ τάς αἰσθήσεις εἶναι καί πρῴην ἔφημεν, τό παθητικόν καί 14S_040 μορφωτικόν ἐστι κίνημα, τό δέ κριτικόν καί ἀντιληπτικόν, τῇ ψυχῇ καί τῷ νῷ δοτέον. Τοῦτο οὖν τῷ τῆς ψυχῆς ἀντιληπτικῷ καί τό φανταστικόν ὑποστεῖλαι δεῖ· διαιρεῖται γάρ ἡ φανταστική εἰς τρεῖς μοίρας· πρώτην μέν εἰς τήν τῶν ἀντιλήψεων εἰκονιστικήν πρός τά ποιοῦντα αἰσθητήν τήν ἀντίληψιν· δευτέραν δέ τήν ἐκ τῶν μενόντων ἐγκαταλειμμάτων ἀπό τούτων ἀνατυπωτικήν, μή ἔχουσαν ἐρηρεισμένας ἐπί τι τάς εἰκόνας, ἥν καί ἰδίως φανταστικήν καλοῦσι· τρίτην ἐν ᾗ πᾶσα ἡδονή τοῦ κατά φαντασίαν δοκοῦντος ἀγαθοῦ ἤ δοκοῦντος κακοῦ κατά λύπην συνίσταται. Οὐδεμία τοίνυν, καθά εἴρηται, φαντασία χώραν ἔχει ἐπί Θεοῦ πάντων γάρ ἁπαξαπλῶς ὑπέρ ἔννοιάν ἐστι καί ὑπέρκειται· δόξα δέ ἐστιν ἡ ἐκ τοῦ φαινομένου κατά τό δοκοῦν τοιάδε τις ὑπόληψις.

Οὔτε ἐπαφή: Ἐπαφήν νῦν φησι τήν νοεράν κατάληψιν· καί γάρ τοῖς νοητοῖς καί ἀΰλοις τῷ νῷ ἐπιστητῶς ἐπιβάλλοντες, δοκοῦμεν ὥσπερ ἅπτεσθαι αὐτῶν καί διά τοῦ νοῦ αἰσθάνεσθαι ὁποῖά εἰσιν, ὡς καί διά τῆς ἁφῆς τῶν αἰσθητῶν· ἐπί δέ Θεοῦ οὐδέ νοερῶς ἐφαπτόμεθα.

Ἀκλήτου καί ὑπερωνύμου: Ἀκλήτου, φησί, ἀντί τοῦ, μή καλουμένου τινί γνωρίσματι. Αὐτός γάρ καλεῖ τά μή ὄντα ὡς ὄντα, ὡς τόν Κῦρον πρό τοσούτων ἐτῶν καί τόν Ἰωσίαν.

Ἀλλ' ὅπερ: Ζητεῖται ὁ Περί θεολογικῆς ὑπστυπώσεως λόγος. Τήν ὁμόθεον: Ὁμόθεόν πως λέγει τήν παναγίαν Τριάδα. Ἀγγελοπρεπεῖς ἑνώσεις: Εἰπών περί τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἀνεννόητος ἡμῖν ἐστι καί

ἄφθεγκτος, ἐκ τοῦ ἐλάττονος λοιπόν τό περί Θεοῦ συνίστησιν· εἰ γάρ τά περί τῶν ἀγγέλων ἡμῖν ἄγνωστά 14S_042 ἐστι, τί περί τοῦ Θεοῦ λογιστέον; Φησίν οὖν, ὅτι αἱ ἀγγελικαί δημιουργίαι οἷά τινές εἰσιν ἐπιβολαί τῆς τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητος· ἐπιβολήν δέ νοητέον, τήν εἰς τό καθ' ἕν τῶν παραγομένων μεριζομένην ἀμερῶς κίνησιν, τουτέστιν εἰς τήν ἑκάστου τῶν νοητῶν παραγωγήν. ∆υνατόν δέ καί οὕτω νοῆσαι, ὅτι οἱ τρόποι τῶν πρός Θεόν ἑνώσεων, καθόσον πρέπει ἀγγέλους ἑνοῦσθαι Θεῷ, καθ' ἥν πρός Θεόν ἕνωσιν, ἤ ἐπιβάλλουσι κατά τήν οἰκείαν ἀξίαν τῇ ἀγαθότητι τοῦ Θεοῦ, ἤ παραδέχονται παρ' αὐτοῦ τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ τήν ἀποκάλυψιν· καί οὕτως ἀκατάληπτοί εἰσιν οὐ μόνον ἡμῖν, ἀλλά καί τοῖς κατωτέροις ἀγγέλοις· μόνοις δέ τοῖς ἀνωτάτω ἀγγέλοις γινώσκονται, ἅτε ἠξιωμένοις τόν εἰρημένον τρόπον τῶν ἑνώσεων. Ἐν δέ τῷ Περί τῆς οὐρανίας ἱεραρχίας λόγῳ φησί καί τάς τάξεις τάς ἀγγελικάς.

Ταύταις οἱ θεοειδεῖς: Τούς θεοειδεῖς νόας, οὕς ἀγγελομιμήτως φησί, καθ' ὅσον ἐφικνοῦνται εἰς ἕνωσιν ἄγεσθαι τῶν ἁγίων δυνάμεων, ἅς δυνάμεις ἀγγέλους προεῖπε· τούς καθ' ἡμᾶς θεολόγους νοητέον, προφήτας τέ φημι καί ἀποστόλους· οὐ γάρ δή ὑποληπτέον ἀγγέλους, μάλιστα ἐκ τοῦ «ἀγγελομιμήτως» εἰπεῖν· ἄγγελος γάρ ἄγγελον οὐ μιμεῖται, ἀλλ' ὁ ἐλάττων· νόας δέ καλῶν τούς θεολόγους, τῆς ἀγγελομιμήτου ἑνώσεως πρός Θεόν αὐτούς ἔφη ἐφικνεῖσθαι, ὡς δυνατόν, κατά