56

§ 3. Εἴτε λογικήν, εἴτε αἰσθητικήν, εἴτε θρεπτικήν: Σημείωσαι, πῶς διαιρεῖ τά περί ζωῆς μεθεκτῆς· ζωῆς γάρ ἀρχήν φησιν, οἷον τήν ἡμετέραν ψυχήν καί τήν αἰσθητικήν δέ· αὗται γάρ ἀρχαί εἰσι ζωῆς τοῖς δι' αὐτῶν ἀρχομένοις εἰς ζωήν κινεῖσθαι σώμασι· ζωῆς δέ οὐσίαι αἱ νοηταί δυνάμεις καί αἱ ἡμέτεραι ψυχαί· τήν γάρ οὐσίαν ζωήν οὖσαν ἔχουσιν, οἷον ὕλην τινά καί ὑποκείμενον καί αὐτοεῖδος, ὅ ἐστι ζωῆς ὑπάρχουσαν· διό καί ζωοῦσι τά σώματα, ὡς ἔφην, αἱ ψυχαί. Ὁ οὖν Θεός, ὡς αἴτιος καί συμπληρωτικός τῆς ζωῆς ἡμῶν, ὡς συνοχεύς καί διαιρετικός, ὡς τάς διαφοράς πάσης ζωῆς διατάξας, νοητῶν, λογικῶν, αἰσθητικῶν, αὐξητικῶν, ἀρχή πάντων ἐστίν· ὥστε, ἐπειδή ἄνω εἶπε καί τόν ἥλιον ζωήν διδόναι καί τρέφειν πάντα, μή νοήσῃς, ὅτι ἀφ' ἑαυτοῦ τοῦτο ἔχει, ἀλλ' ἐκ τῆς πάντων ἀρχῆς καί αἰτίας.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'

(14S_258> § 1. Ὑπέρ πᾶσαν σοφίαν: Εἰσί τινες τῶν ἀκαίρων φιλοσόφων

λέγοντες, ὅτι, Ἐάν βούλησθε τόν Θεόν λέγειν ὑπέρ πᾶσαν σοφίαν καί σύνεσιν, ποιεῖτε αὐτόν ἄσοφον καί ἀσύνετον. Πρός οὕς λεκτέον· Ὁ Θεός ἡμῶν ὑπέρ πάντα τά νοούμενα καί ὄντα ἐστίν. Εἴτε οὖν σοφία, εἴτε σύνεσις, εἴτε ζωή, εἴτε ὑπόστασις, εἴτε ὕπαρξις, εἴτε οὐσία νοεῖται παρ' ἡμῶν, ὑπέρ ταῦτα πάντα ἐστίν, οὐχ ὡς μή μετέχων αὐτῶν (τοῦτο γάρ ἀνόητον· ὁ γάρ αἴτιος τῶν γινομένων πῶς οὐ μετέχει τῶν ἐξ αὐτοῦ;), ἀλλ' ὡς τῶν πάντων ἐξ αὐτοῦ προελθόντων καί τῆς αὐτοῦ μετεχόντων ὁλότητος· πᾶν γάρ τό μετεχόμενον ἀρχαιότερόν ἐστι τῶν ἐξ αὐτοῦ. ∆ιό καί ὤν, καί αἰών κυρίως, καί χρόνος ὀνομάζεται, ὡς καί τούς αἰῶνας καί τούς χρόνους ποιήσας· οὕτως οὖν καί ἐπί τῆς σοφίας καί τῆς ζωῆς λεκτέον, ὅτι καί αὐτῶν ἐστι δημιουργός· εἰ γάρ ταῦτα ἄλλως ἔχειν εἴπωμεν, εὑρίσκεται ὁ Θεός ὕστερον σοφισθείς ἤ συνετισθείς, ὅπερ τῆς αὐτῶν ἐστι τόλμης, οὐχ ἡμέτερον· μή γένοιτο!

Καί τοῦ καθηγεμόνος ἥλιος: Σημείωσαι, ὅτι ἥλιον ἑαυτοῦ καί τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου τόν ἀπόστολον Παῦλόν φησι. Σημείωσαι δέ, πῶς ἔλαβεν ὁ πατήρ τό ρητόν τοῦ Ἀποστόλου· ὁ γάρ Χρυσόστομος καί οἱ λοιποί τῶν Πατέρων περί τοῦ σταυροῦ αὐτό ἔλαβον.

Καί σύνηθές ἐστι τοῖς θεολόγοις: Τό εἰρημένον ἔθος εἶναι τοῖς θεολόγοις ἀντιπαθῶς ἐπί Θεοῦ τάς στερήσεις ἐκφέρειν, οὕτως ἄν νοήσαιμεν· βουλόμενοι γάρ ἐκεῖνοι τό φῶς τό θεῖον ὅσον οἷόν τε παριστᾶν, ὅτι ἀπροσπέλαστον καί ἀκατόπτευτον, ᾧ μή δύναται προσβαλεῖν μηδέν, μήτε ἄϋλον, μήτε αἰσθητόν, σκότος ὠνόμασαν, ὡς τό· «ἔθετο σκότος ἀποκρυφήν αὑτοῦ», (14S_260> ὅπερ ὁ θεῖος Ἀπόστολός φησι, «Φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον»· ᾧ γάρ μηδέν πρόσεισιν, ὅμοιόν ἐστι τῷ μή ὁρῶντι ὑπεροχικῶς σκότῳ. Πάλιν εἴρηται· «ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ, λίαν ἐκραταιώθη, οὐ δύνωμαι πρός αὐτήν». Ὥσπερ οὖν ἡ ἀκατάληπτος καί ἀπερινόητος ἀκράτως τοῦ Θεοῦ γνῶσις ἀγνωσίᾳ παρεικάζεται τῇ ὑπερούσῃ πᾶσαν ἐν κτιστοῖς γνῶσιν (ἡ γάρ περί Θεόν ἀγνωσία τῶν περί τά θεῖα σοφῶν οὐκ ἔστιν ἀμαθία, ἀλλά γνῶσις, σιγῇ γινώσκουσα, ὅτι ἐστίν ἄγνωστος ὁ Θεός), οὕτως οὖν καί κένωσιν καλοῦσι τοῦ Θεοῦ Λόγου τήν ἐνανθρώπησιν, καίτοι πλήρη τυγχάνουσαν, μᾶλλον δέ ὑπερπλήρη σοφίας καί δυνάμεως καί σωτηρίας· ἀλλά καί ἀσθένειαν Θεοῦ τό διά σταυροῦ τρόπαιον ὀνομάζουσιν, οἷον ἐπειδή θανάτῳ αἱ πονηραί καί ἀόρατοι δυνάμεις τοῦ διαβόλου κατελύθησαν, καί ἀντί θανάτου ἀνάστασις νεκρῶν καί βασιλεία οὐρανῶν ἀντεισήχθη· τοῦτον οὖν τόν τρόπον καί μωρία Θεοῦ, ἡ πᾶσαν σοφίαν καί ἐπιστήμην ὑπεραίρουσα τῶν ἀνθρώπων σύνεσις τοῦ Θεοῦ. Νοήσαι δέ ἄν τις τό λεγόμενον, ἐννοῶν τούς ἀπό τῶν αἱρέσεων, μεθ' ὧν καί τούς Ἕλληνας, οἵ συλλογισμοῖς αἰσθητοῖς ἀποδεικνύναι φαντάζονται Θεοῦ σάρκωσιν ἀδύνατον εἶναι μέχρι θανάτου οἰκονομηθεῖσαν. Πρός οὕς ἐννοῶν ὁ θειότατος Παῦλος ἰλιγγιάσας