87

πρωτίστου: Πρωτίστου φησί τοῦ μᾶλλον οἰκειοτέρου καί τῇ ἐννοίᾳ προεισβάλλοντος, οἷον ὅτι ὤν ὁ Θεός, ὅπερ ἑαυτόν ὠνόμασεν.

Ὅτι τό ὑπέρ πᾶσαν: Πῶς δεῖ κεχρῆσθαι ταῖς θέσεσι καί ταῖς ἀφαιρέσεσιν ἐπί Θεοῦ, καί ὅτι τάς μέν θέσεις ἀπό τοῦ πρωτίστου καί μᾶλλον συγγενοῦς τῷ Θεῷ ποιούμεθα, τάς δέ ἀφαιρέσεις ἀπό τῶν ἐσχάτων καί μᾶλλον αὐτοῦ διεστηκότων.

Τήν ὑποθετικήν κατάφασιν: Κατάφασίς ἐστι λόγος ἀποφαντικός ἤ τοῦ καθόλου, ἤ τοῦ μαχομένου, ἤ συμπλεκομένου τινός, ἤ συγκρινομένου, οἷον 'ὁ Θεός ζωή ἐστιν', 'ὁ Θεός ἀγαθότης ἐστίν'. Ὑποθετική δέ ἐστι λόγος ἀποφαντικός ἤ τοῦ καθόλου, ἤ μαχομένου τινός, ἤ συμπλεκομένου δηλωτικός. Ἡ οὖν ὑποθετική κατάφασις ἐπί Θεοῦ, ὅτι 'ὁ Θεός ζωή ἐστι καί ἀγαθότης' μᾶλλον ἤ ἀήρ καί λίθος· αἱ δέ ἀφαιρέσεις κατά ἀπόφασιν λέγονται ἐναντίως τῇ θέσει· ἡ μέν γάρ θέσις κατά ὑποθετικήν, ὡς εἴρηται, κατάφασιν λέγεται, ὅτι ζωή ὁ Θεός ἤ ἀήρ, ἡ δέ ἀποφατική ἀφαίρεσις 'οὐ μεθύσκεται ὁ Θεός', 'οὐκ ὀργίζεται'· καί ἐπί τῶν θέσεων ἐκ τῶν συγγενεστέρων ἀρχόμεθα· οἰκειότερον γάρ Θεῷ ζωή καί ἀγαθότης μᾶλλον, ἤ ἀήρ καί λίθος. Ἐπί δέ τῶν ἀφαιρέσεων ἀπό τῶν ἐσχάτων ἄνιμεν, οἷον τό μή λόγῳ δηλοῦσθαι τόν Θεόν, καί τό μή νοεῖσθαι, οἰκειότερον μᾶλλον τῷ Θεῷ, ἤ τό μή κραιπαλᾶν, μηδέ ὀργίζεσθαι, καί ὅλως ἐκ τοῦ δευτέρου τῆς ἀφαιρέσεως ἀρχόμεθα· οἷον, οὐ μεθύει μᾶλλον ὁ Θεός ἤ οὐ λέγεται· καί οὐ μηνιᾷ μᾶλλον ὁ Θεός ἤ οὐ νοεῖται. Κραιπάλη μέν οὖν ἐστι ἡ πολλή καί σφοδροτάτη μέθη, οἱονεί καραπάλη τις οὖσα, ὅ ἐστιν ἡ τό κάρα, ἤτοι τήν κεφαλήν, πάλλουσα καί πάνυ κινοῦσα. Μῆνις δέ οὐχ ἡ τυχοῦσα ὀργή, ἀλλ' ἡ ἐπίμονος. Ἀπό γοῦν τῶν αἰσθητῶν ἀνιόντας ἐπί τά νοητά, πάσας ταύτας τάς ἀσωμάτους ἀφαιρέσεις μή ταπεινῶς νοεῖν χρή, (14S_402> ἀλλ' ἐφ' ἑκάστῳ τῶν εἰρημένων προσυπακούειν, ὅπερ αὐτός ὁ μακάριος ∆ιονύσιος εἶπεν· οὐδέν γάρ ἐστιν ὁ Θεός τῶν εἰρημένων, ὧν ἡμεῖς γινώσκομεν ἤ νοοῦμεν, ἀλλ' οὔτε ὧν γινώσκουσιν αἱ νοηταί δυνάμεις πᾶσαι· πάντα γάρ τά εἰρημένα καθάπαξ ἐκ Θεοῦ εἰσι καί αὐτοῦ δωρεαί· καί πῶς αὐτός ἐξ αὐτῶν ὁ προνοούμενος αὐτῶν κυρίως; Πάντα δέ διαφόρως διεξήλθομεν ἐν τῷ Περί θείων ὀνομάτων· πάντα γάρ ταῦτα, ὡς συμβεβηκότα, καί ἐν οὐσίαις τῶν μετά Θεόν, ὁ δέ Θεός καί ὑπέρ οὐσίαν, καί τούτων αἴτιος, οὐκοῦν καί ὑπέρ αὐτά, Ἄλλως· Ζωή καί ἀγαθότης, ἰδού κατάφασις, ἤτοι θέσις· οὐ κραιπαλᾷ, οὐδέ μηνιᾷ, ἰδού ἀπόφασις, ἤτοι ἀφαίρεσις.

Ἤ ἀήρ καί λίθος: Ἀήρ μέν, κατά τό ἐν Βασιλείαις εἰρημένον, ἐν αὔρᾳ λεπτῇ· λίθον δέ ὁ προφήτης εἶδε. Τούτων οὖν οἰκειότερον μᾶλλον θέσεις καί δηλώσεις ἐπί Θεοῦ ἡ ζωή καί ἡ ἀγαθότης. Ὥσπερ οὖν καί ἐκ τῆς ἀφαιρέσεως ἐπί τοῦ ἐναντίου, οἷον τό κραιπαλᾷν καί μηνιᾷν, πόρρω Θεοῦ καί ἀλλότρια, τό δέ μήτε λέγεσθαι μᾶλλον πρέπον Θεῷ καί ἐγγυτέρω, διά τό ὑπέρ πάντα νοῦν τε καί λόγον.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ∆'

Οὐδέ ἐν τόπῳ ἐστίν: Ἀναγκαίως ὁ πατήρ διά τούτων προσησφαλίσατο τόν

ἀκροατήν, ὥστε μή ταῖς ἑξῆς ἀποφάσεσιν (14S_404> οἴεσθαι ὅλως μή εἶναι τό Θεῖον, ἀλλ' ἐν τούτοις μέν τό εἶναι αὐτό ὑπέθετο, ἐν ἐκείνοις δέ τό καί μηδέν τῶν ὄντων εἶναι, ἀλλ' ὑπερούσιον.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'

Ὡς οὔτε ψυχή ἐστιν, οὔτε νοῦς: ∆ιαφέρει ταῦτα ἀλλήλων, ὡς ἐν τοῖς

ἀνωτέρω δεδήλωται, φαντασία, δόξα, λόγος, νόησις, ἅ κατά τόν νοῦν θεωρεῖται. Προσεπινοητέον δέ τό κατά τόν ἡμέτερον λόγον μή ἔχειν λόγον· ὁμοίως καί νόησιν κατά τήν ἐν τοῖς νοεροῖς κτίσμασι· καί τά ἑξῆς δέ οὕτως ἐκδέχεσθαι χρή. Ἄλλως· Καί