9

ταῦτα παραλαμβάνεται ἐν τῷ ρμη' 14S_048 ψαλμῷ αἰνεῖν τόν Θεόν, διά τῆς αὐτοῦ συστάσεως. Μετέχει οὖν καί ταῦτα τῆς ἀφάτου προνοίας, ἀλλά κατά μόνον τό ζῇν, εἰ καί ἀψύχως καί ἀναισθήτως, καί κατά τήν ἑκτικήν ἐπιτηδειότητα, ἥτις ἐστίν ἰδιότης τῆς δυνάμεως· ἕξις γάρ λέγεται ἡ ἕμμονος ποιότης, καθ' ἥν διάθεσιν καί δύναμιν ποιόν τι λέγεται· κατά ταύτην οὖν τήν ἕξιν τῆς φυτικῆς ζωῆς εἰς αὔξησιν καί κίνησιν μόνον μετέχοντα οὐσιοειδῶς τε καί ἑκτικῶς, ἀψύχως δέ καί ἀναισθήτως, λέγεται ἐφίεσθαι τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ.

Τά μέν νοερά: Νοερά μέν τήν ἀγγελικήν φύσιν, λογικά δέ τήν ἀνθρωπίνην φησί· τά δέ τούτων ὑφειμένα τήν ἄλογον, ᾕτινι μόνον τό αἰσθητικόν πρόσεστι. ∆ιό καί αἰσθητῶς εἶπε, τουτέστιν αἰσθητικῶς τά δέ ἄλλα, ἤγουν τά φυτά καί ὅσα πάντῃ ἄψυχα καί ἀκίνητα, τά μέν φησι κατά τήν ζωτικήν κίνησιν, τουτέστι τήν θρεπτικήν τε καί αὐξητικήν, ταῦτα γάρ δή ἐν τοῖς φυτοῖς πρόσεισι, τά δέ ἄψυχα ἐν τῷ ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς τό ὅλως εἶναι· τοῦτο γάρ εἶπεν οὐσιώδη καί ἑκτικήν ἐπιτηδειότητα.

§ 6. Ὡς αἰώνιον: Ὅρα πῶς σαφῶς ἐκ τῶν αἰτιατῶν καί κτιστῶν τόν ἁπάντων ἀνώτατον ὑμνολογοῦσιν· αἰώνιον μέν φασι τόν τῶν αἰώνων ποιητήν καί τῷ ὄντι αίῶνα, εἴ γε ὁ ἀεί ὤν αὐτός ἐστιν, ὅθεν καί αἰών λέγεται· αἰώνιον δέ ἐστιν οὐκ αὐτός ὁ αἰών, ἀλλά τό αἰῶνος μετέχον· καί γοῦν φησιν ὁ Ἠσαΐας· «ὁ Θεός ὁ αἰώνιος, ὁ κατασκευάσας τά ἄκρα τῆς γῆς»· ὁ δέ Θεός οὐ δεύτερός ἐστι τοῦ αἰῶνος, ἵνα καί μετέχῃ αὐτοῦ, ἀλλ' αἰώνων ποιητής.

14S_050 Ὡς ἀγήρω: Κατά τό, «Σύ δέ ὁ αὐτός εἶ, καί τά ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσιν».

Ὡς ἐν αὔρᾳ: Τοῦτό ἐστι τό εἰρημένον ἐν Βασιλείαις, ὅτι οὔτε ἐν τῷ συσσεισμῷ, οὔτε ἐν τῇ νεφέλῃ παρεγένετο ὁ Κύριος λαλῆσαι τῷ Ἠλίᾳ, ἀλλά φωνῇ αὔρας λεπτῇ καλεῖ ὁ Κύριος· τοῦτο δέ δηλοῖ, ὅτι καί ἐν σώματί φησιν εἶναι τόν Θεόν, τόν ἐν τοῖς πᾶσιν ἀπερίληπτον· ἡ γάρ πνοή καί παρά πάντων μετέχεται, καί ἐν πᾶσίν ἐστι, καί παρ' οὐδενός ἐμπεριλαμβάνεται, ὡς καί ἐν Εὐαγγελίοις φησίν ὁ Κύριος· «Πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν ἐν Πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν».

§ 7. Καί τό ἀνώνυμον: Ἀνώνυμον διά τό πάντα εἶναι καί μηδέν τῶν ὄντων εἶναι, ἀλλά πάντα ἐξ αὐτοῦ εἶναι, ὡς αὐτός ἑαυτόν ἐξηγεῖται.

Ὡς ἀρχῆς: Ἀρχῆς μέν, ὡς τό εἶναι παρασχομένης, πέρατος δέ, ὡς ἐν τῷ εἶναι συνεχούσης.

Τά πάντα ἐν πᾶσι: Πάντα δέ τά ὄντα, διά τό ἐξ αὐτοῦ εἶναι τά πάντα. Καί ἐστία. Ἑστίαν αὐτόν πάντων ἔφη, ὡς οἴκησιν ὄντα πάντων τῶν ἁγίων,

ὡς αὐτός ὁ Κύριός φησιν, «μείνατε ἐν ἐμοί»· ὥσπερ γάρ ναός αὐτοῦ ἐσμεν κατά τό, «ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς καί ἐμπεριπατήσω», οὕτω καί αὐτός οἶκος ἡμῶν ἐστι· καλῶς δέ εὐθύς ἐπήγαγε τό 'ἡνωμένως'· ἐπειδή γάρ εἶπεν, αὐτόν εἶναι πάντα καί ἐν αὐτῷ τά πάντα, ἵνα μή τις, εἰς σύνθεσιν τόν νοῦν καταγαγών, ἐκπέσοι τῆς ἀληθείας, ὑπονοῶν ἅπαντα συμφορεῖσθαι σωρηδόν ἐν τῷ Θεῷ, ἤ κατά τήν σύνθεσιν τόν Θεόν εἶναι τά πάντα, ταχέως ἐθεράπευσε τό ἀπεμφαῖνον, εἰπών 14S_052 «ἡνωμένα», τουτέστιν ἐν τῇ οἰκείᾳ ἑνάδι, μᾶλλον δέ ὑπέρ ἑνάδα μείναντα ὑπερηπλωμένον ἀμερῶς καί ἀμιγῶς τοῖς οὖσιν εἶναι τά πάντα καί ἐν πᾶσιν· ἀλλά καί ἀσχέτως ἐστίν· ἐν πᾶσιν, ἀντί τοῦ, ὑπ' οὐδενός κατεχόμενος ἤ περιγραφόμενος σωματικῶς, ἐξῃρημένως δέ μᾶλλον· ἔξω γάρ ἐστι τῶν ἁπάντων, οὐδαμοῦ ὤν, ἐξ αὐτοῦ πάντων ὄντων, καί αὐτός ἐν πᾶσιν· ἐξ αὐτοῦ γάρ τά πάντα συνέστηκε.

Πάντα δέ ἁπλῶς: Τουτέστιν ἀσυνθέτως· ἐν οὐδενί γάρ τῶν ὄντων συνετέθη ἤ σωματικῶς ἡνώθη, εἰ μή ἐν τῷ καιρῷ τῆς οἰκονομίας.