35

(14S_160> Παρέστι τἀγαθόν: Ὅσον γάρ ἐπί τό παχύτερον καί ὑλικώτερον ὑποβαίνει τά ἐν δημιουργίᾳ, τοσοῦτον κατά στέρησιν καί ἔλλειψιν τοῦ ἀγαθοῦ ἧττον μετέχει, ὡς ἐξ ἀμυδροῦ καί ἐσχάτου ἀπηχήματος· ὡς γάρ ἔφημεν, ἤδη ὑπόθου τινά βοῆσαι μέγα· καί τούς μέν πλησίον ὄντας καί ἐρρωμένους τό ἀκουστικόν ὅλην δέξασθαι τήν βοήν καί γνῶναι καί τό λαληθέν, τούς δέ ἀφεστηκότας ἀναλόγως τῇ διαστάσει ἧττον ἀκοῦσαι τοῦ φθέγματος, τούς δέ πάνυ πόρρω διεστηκότας ἀμυδρότατα ὡς ἀπηχήματος ὑστάτου ποσῶς αἰσθέσθαι.

Καί τήν ἑαυτοῦ στέρησιν: Τό μή ὅλως ἐστερημένον τοῦ καλοῦ, ἀλλά μερικῶς, καί αὐτό τό ἐστερημένον τοῦ ἀγαθοῦ, συνεστάναι ποιεῖ, τῷ ὅλως κατά τι μετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ· οὐ γάρ ἡ μερική, ἀλλ' ἡ παντελής ἔλλειψις τοῦ ἀγαθοῦ ἐστι τό κακόν.

Καί τά μαχόμενα αὐτῷ: Ὅρα πῶς φησιν, ὅτι καί τά μαχόμενα τῇ δυνάμει τοῦ ἀγαθοῦ δι' αὐτοῦ ὑπέστη καί σῴζεται. Οὑκοῦν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός; Μή γένοιτο! Ὁ μέν γάρ Θεός, ὡς πάντων ἀρχή καί δημιουργός, δι' ὑπερβολήν ἀγαθότητος καί δι' ἀγάπην ἄφατον, καί ἁμαρτωλῶν ἀνέχεται, ἵνα καί τήν ἰδίαν δείξη φιλανθρωπίαν, καί τό τοῦ πλάσματος αὐτεξούσιον· εἴρηται γάρ· «ἡ ἀγάπη πάντα στέγει»· καί πάλιν «ὁ ἀνατέλλων τόν ἥλιον αὐτοῦ ἐπί δικαίους καί ἀδίκους».

Τό δέ κατά πάντα τρόπον. Τό προκείμενον αὐτῷ ἐστιν ἀποδεῖξαι, ὅτι οὐκ ἔστιν οὐσία τό ἁπλῶς αὐτόκακον· καί φησιν, ὅτι οὐδέν τῶν ἐν τοῖς οὖσι καί ἐν δημιουργίᾳ ἀμέτοχόν ἐστι παντελῶς τοῦ ἀγαθοῦ· τά γάρ πάντῃ ἄμοιρα τοῦ ἀγαθοῦ, ὡς μηδέ παραχθέντα ὑπό τοῦ ἀγαθοῦ, οὔτε εἰσί. Τίς ἄλλος δημιουργός; Ἀλλ' οὔτε δύναταί τι ὑφεστάναι, μή τῆς ἕξεως, (14S_162> ἤτοι ποιότητος, τοῦ ἀγαθοῦ μετέχον κατά συμβεβηκός· πολλά μέν γάρ καί καταλειφθέντα ὑπό τῆς προσγενομένης ἕξεως, ἤτοι ποιότητος, μένει συνεστῶτα· οἷον ὁ σίδηρος πυρωθείς καί θερμότητος ἄκρας μεταλαβών, σβεσθέντος τοῦ πυρός, μένει ὅπερ ἦν· καί τό ὕδωρ καθ' ἑαυτό μέν τό στοιχεῖον ἄποιον λέγεται εἶναι, διά δέ γῆς παριόν, ἐκεῖθεν ποιοῦται· καί ὅμως μετοχετευθέν, παύεται τῆς ποιότητος, καί ἔτι συνέστηκεν· οὕτω καί τά χιονιζόμενα καί ψυχόμενα, παυσαμένης τῆς ψυχρότητος, ἔτι συνέστηκεν, Ἀλλά καί τά ζωῆς ἄμοιρα, ὡς δένδρα, καί λίθοι, καί ἄστρα, καί τά νοῦ, ὡς τά κτήνη, ὅμως ὑφίσταται. Καί οὐσίας δέ ὁ Θεός ἐξῄρηται ὑπερούσιος ὤν, καί ὅμως ἐστί καί πρόεστιν· οὕτω δέ καί οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ἐπί τοῦ ἀγαθοῦ· εἰ μή γάρ μετέχοι ποιότητος τοῦ ἀγαθοῦ, ἐν ᾧ συνίστασθαι χρή, οὐ δύναται ὑφεστάναι «ἐν αὐτῷ γάρ ζῶμεν καί ἐσμέν», ὥς φησιν ὁ Ἀπόστολος. Τί οὖν; ὁ ἀκόλαστος ἐν τῷ ἀκολασταίνειν οὐκ ἐστέρηται τοῦ ἀγαθοῦ; καί ὅμως ὑφέστηκε· καί φησί μέν κατ' αὐτό τό ἀκολασταίνειν, ὡς ἐν στερήσει ὤν τοῦ ἀγαθοῦ κυρίως οὐκ ἔστιν, ἀλλ' οὔτε ὄντων ἐκθυμεῖ· τί γάρ ἐστιν αὐτοακολασία δίχα τοῦ εἴδους τοῦ ἀκολασταίνειν; Ὅμως, ἐπειδή κατά ψευδοδοξίαν δοκεῖ αὐτός ἀγαθοῦ τινος ἔχεσθαι καί ἡνῶσθαι κατά φιλίαν τῷ συμφθειρομένῳ αὐτῷ, κἄν διεφθαρμένη δοκῇ ἡ φιλία εἶναι, ὅμως τοῦ θείου ἔρωτος ἀμυδρόν ἐστιν ἀπήχημα, καί διά τοῦ ἀγαθοῦ φαντασίαν ἔχει· οὐ γάρ δεῖ ἀγνοεῖν, ὅτι, ὅταν κρατηθῇ ὑπό τοῦ ἀλόγου μέρους τό λογικόν τῆς ψυχῆς, ἐμποδίζεται μέν τά οἰκεῖα ἐνεργεῖν, συνδοξάζει δέ οὕτω λοιπόν τῷ ἀλόγῳ, (14S_164> ὡς μήτε κρατεῖν αὐτοῦ τῶν ὁρμῶν, μήτε συμψηφίζεσθαι ταῖς πράξεσιν αἱ γάρ ψευδοδοξίαι οὔκ εἰσι τοῦ λογικοῦ δόξαι, οὔτε αἱ ψευδεῖς διάνοιαι τῶν διανοιῶν τοῦ λογικοῦ μέρους· οὔτε γάρ διάνοιαι κυρίως αἱ ψευδεῖς. Ἔνθεν καί ὁ θυμικός ἔσθ' ὅτε ἐσφαλμένως ἐπέξεισιν· ὅμως οὐκ ἄμοιρος ἀγαθοῦ, δοκῶν ἐπί διορθώσει τοῦ κολαζομένου τῷ θυμῷ χρῆσθαι, καί ὁ αἰσχρός οὕτως ὑπονοῶν ἀγαθόν τέλος τήν ἡδονήν. Ἐκ τούτου οὖν καί οἱ θεομαχοῦντες, διά τό ὅλως εἶναι ὑπό τοῦ ἀγαθοῦ, συγχωροῦνται· τό γάρ μή ἐστερημένον τοῦ καλοῦ, ἀλλά μερικῶς αὐτό τό ἐστερημένον τοῦ ἀγαθοῦ συνεστάναι, ποιεῖ τό ὅλως μετέχειν τι τοῦ ἀγαθοῦ. Οὐ γάρ ἡ μερική, ἀλλ' ἡ παντελής ἔλλειψις τοῦ ἀγαθοῦ ἐστι τό κακόν·