57

ἀνέκραγεν· «ὤ βάθος πλούτου καί σοφίας Θεοῦ, ὡς ἀνεξερεύνητα τά κρίματα αὐτοῦ». Τό οὖν ὑπεραῖρον πάσης κτιστῆς σοφίας μέθοδον ἴσον ἄν εἴη τοῖς οὐ θεοδιδάκτοις μωρίας λόγοις. Λόγοις γάρ οὐκ ἄν ἐξομαλισθείη, ἤ δι' αἰσθητῶν ἀποδείξεων τό μυστήριον, πίστεως οὐ προηγουμένης.

Ἀντιπεπονθότως ἐπί Θεοῦ: Ἀντιπεπονθότως, τουτέστιν (14S_262> ἀντιπεριτροπήν τοῦ Λόγου πάσχοντος· διά τῶν τάς στερήσεις δηλουσῶν ἀποφάσεων, ἡ περί Θεοῦ ὑπεροχή δηλοῦται, ὅπερ ἐν ἐτέρῳ 'δύναμιν ὑπεροχικῆς ἀποφάσεως' εἴρηκε.

Τό φαινόμενον ἐν αὐτῇ παράλογον: Καί γάρ τό κατά τόν σταυρόν πάθος, καί τό λέγειν Θεόν παθόντα σαρκί, καί παράλογον δοκεῖ καί ἄτοπον, ὅπερ τήν ὄντως ἐδήλου ἀλήθειαν. Σημείωσαι, πῶς νοεῖ ὁ πατήρ τό τοῦ Ἀποστόλου ρητόν· ὁ γάρ Χρυσόστομος καί οἱ λοιποί τῶν Πατέρων περί τοῦ σταυροῦ τοῦτο ἐξέλαβον.

Ἐνειλούμενοι. Ἐν ἄλλοις ἐνιλλόμενοι, τοὐτέστιν ἐπιστρεφόμενοι, ἐγκαλινδούμενοι. ∆είκνυσι δέ διά τούτων, ὅτι οὐ δεῖ τά θεῖα τοῖς ἀνθρωπίνοις παραβάλλειν.

Τήν μέν ἔχει δύναμιν: Καί ἀνωτέρω εἴπομεν, ὅτι, ὁ νοῦς νοεῖν βουλόμενος, κάτεισιν ἑαυτοῦ εἰς τάς νοήσεις καταβαίνων· αἱ γάρ νοήσεις κατώτεραί εἰσι τοῦ νοοῦντος, ὡς νοούμεναι καί καταλαμβανόμεναι, καί σκεδασμός εἰκότως καί μερισμός τῆς ἑνότητος τοῦ νοῦ αὐτοῦ· ὁ μέν γάρ νοῦς ἁπλοῦς καί ἀμερής, αἱ δέ νοήσεις παμπληθεῖς καί σκεδασταί, καί οἷον εἴδη τοῦ νοῦ· διά τοῦτο τά νοερά, τουτέστι τά νοοῦντα, ἐλάττονά εἰσι τῶν νοητῶν, ἀντί τοῦ, τῶν νοουμένων. Ἕνωσιν δέ φησι τοῦ νοῦ, καθώς ἐν τοῖς ἑξῆς σαφέστερον λέγει, δι' ἧς πρός τά ἐπέκεινα ἑαυτοῦ ἀνατείνεται, ἤγουν τῇ περί Θεοῦ προσβάλλει θεωρίᾳ, τῷ πάντων ἐκστῆναι τῶν αἰσθητῶν καί τῶν νοητῶν, ἔτι δέ καί τῆς οἰκείας κινήσεως, εἶθ' οὕτω τῆς θείας γνώσεως δέξασθαι τήν ἀκτῖνα.

Ταύτην οὖν τήν ἄλογον: Ἐνταῦθα μάλιστα τρανοῖ, πῶς μωρία τοῦ Θεοῦ, τό ὑπέρσοφον τῆς περί Θεοῦ ἀκαταληψίας μέγεθος· φησί γάρ ὅτι τῷ αἰσθητῷ περικεκλεισμένοι, τό περί ἀϋλίας καί ὑπερουσιότητος φέρε εἰπεῖν τοῦ Θεοῦ κατεξετάζοντες (14S_264> δόγμα, πλανώμεθα, ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἐκεῖνα σταθμώμενοι· οἷον τό περί Τριάδος τῆς μόνης προσκυνητῆς διεξιόντες κήρυγμα, καί τρισυπόστατον ἀμέριστον καί ἀδιαίρετον ἀκούοντές τινες θεολογίαν, εὐθύς ἰλιγγιῶσιν, εἰς τά σώματα προσέχοντες, καί τόπου δεόμενα καί διαστημάτων, λέγοντες, Πῶς οἷόν τε τρεῖς ὑποστάσεις ὑφ' ἑαυτῶν εἶναι, καί ἀδιαιρέτους εἶναι; Καί γάρ ἀγνοοῦσι μωραίνειν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἵνα τά θεῖα σοφισθῶσι, καί τοιαῦτα ἕτερα μυρία, πρός οὕς ὁ Κύριος ἀποτείνεται· «εἰ τά ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν καί οὐ πιστεύετε, πῶς, ἐάν εἴπω ὑμῖν τά ἐπουράνια πιστεύσετε;»· καί ὁ θεῖος Παῦλος λέγει, ὅτι «ὁ ψυχικός ἄνθρωπος οὐ δέχεται τά τοῦ πνεύματος· μωρία γάρ αὐτῷ ἐστιν». Ὥστε οὖν ἡ παρά ἀνθρώποις μωρία τοῦ Θεοῦ τά πνευματικά εἰσιν, ἅτινα μεταδιωκτέον· μωράν γάρ σοφίαν εἶπε, τῷ μηδεμίαν αὐτῇ δύνασθαι προσβάλλειν σοφίαν· ὥσπερ οὖν καί ἄλογον καί ἄνουν, ὡς μή ἔχουσαν λόγον ἤ νοῦν ἑρμηνευτικόν, ἤγουν καταληπτικόν αὐτῆς.

§ 2. Ἐξ αὐτῆς αἱ νοηταί: Σημείωσαι, ὡς καί ἐν ἄλλοις νοηταί εἰσι καί νοεραί δυνάμεις· καί εἰκότως ἐν αὐτοῖς εἰσιν οἱ αὐτοί καί νοητοί καί νοεραί, ὥσπερ αἱ ἄνω τάξεις· νοηταί μέν καθ' ὅ ἐκ τῶν ὑποβεβηκότων νοοῦνται, νοεραί δέ, καθ' ὅ καί ἀνώταταί εἰσι, καί τόν ὑπέρ πάντα Θεόν νοεῖν, ὅσον ἐφικτόν, ἀνατείνονται, ἄνωθεν μέν τρεφόμεναι τῇ νοήσει, τρέφουσαι δέ τούς ὑφειμένως νοοῦντας, Αἱ γάρ ἡμέτεραι ψυχαί νοεραί μόνον· νοοῦσαι γάρ ἐπιστητῶς, ὅσον οἷόν τε, τά ὑπερβεβηκότα, οὐκέτι ἔχουσι νοερόν τι μετά ταύτας, ἵνα καί νοηθῶσιν· ἡ ἄλογος γάρ καί ἄνους ψυχή μεθ' ἡμᾶς, αἱ δέ νοήσεις τῶν θείων νοῶν οὐκ (14S_266> ἐν διανοήσεσι ταῖς καθ' ἡμᾶς,