45

§ 35. Εν γνώσει δέ ἁμαρτάνοντας: Ὅρα πῶς ἑρμηνεύει τό, «οὐαί τοῖς ἐν γνώσει ἁμαρτάνουσι», καί τό, «ὁ δοῦλος ὁ εἰδώς τό θέλημα τοῦ κυρίου αὐτοῦ, καί μή ποιῶν αὐτό, δαρήσεται πολλάς».

Ἤ τῆς γνώσεως: Γνῶσίν φησιν ἴσως τήν ἐκ διδασκαλίας προσγινομένην, ἥν καί λήθη πολλάκις δύναται ἀμαυρῶσαι, ἥν καί ἀνωτέρω φησίν ἐξ ἀκοῆς ἐγγίνεσθαι· ἄληστον δέ τήν γνῶσιν οἰητέον τήν ἐκ φυσικῆς θεωρίας ἤ ἐλλάμψεως ἀδιδάκτως προσγινομένην.

Ἀλλά ταῦτα μέν ἡμῖν: Σημείωσαι, ὅτι καί ἄλλο ἐστίν αὐτοῦ σύνταγμα περί δικαίου καί θείου δικαιωτηρίου· σημείωσαι δέ, καί ὅτι εἴκοσι καί τρεῖς συλλογισμούς ἔχει τό κεφάλαιον τοῦτο, ἀποδεικνύντας, ὅτι οὐκ ἔστιν ὄν τό κακόν.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'

§ 1. Οὐ τήν ὑπερούσιον: Ἕν ὠνόμασαν τόν Θεόν οἱ πάλαι οὐχ ὡς ἀριθμῶν

ἀρχήν, ἀλλά διά τό πάντων ἐξῃρῆσθαι καί (14S_208> μηδέν ἔχειν συναριθμούμενον τῶν μετ' αὐτόν, ἀλλά καί διά τό ἀσύνθετον καί ἁπλοῦν· οὐ τοῦτο δέ παρίστησι, τίς ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ· κυρίως γάρ οὐσία ἐπί Θεοῦ οὐκ ἄν λέγοιτο· ἔστι γάρ ὑπερούσιος.

Θεαρχικῆς οὐσιαρχίας: Οὐσιαρχίαν φησί τήν πάσης ἀρχήν οὐσίας καί αἰτίαν· αὐτή γάρ ἡ θεότης ὑπέρ πᾶσαν οὐσίαν. Πρόοδον δέ τήν θείαν ἐνέργειαν λέγει, ἥτις πᾶσαν οὐσίαν παρήγαγε.

Καί γάρ ἡ τἀγαθοῦ θεωνυμία: Πῶς ἀγαθός λέγεται ὁ Θεός. Ὅρα δέ πῶς φησι τό ἀγαθόν, ἤτοι τήν αὐτοῦ θεωνυμίαν, ἐκτείνεσθαι εἰς τά ὄντα πάντα καί εἰς τά οὐκ ὄντα εἶναι· τό δέ ἕν ὑπέρ τά ὄντα εἶναι καί ὑπερεκτείνεσθαι αὐτό· τήν δέ ζωήν ὑπέρ τά ζῶντα εἶναι, καί τήν σοφίαν ὑπέρ τά νοερά καί λογικά καί αἰσθητικά ἐκτείνεσθαι, ὡς εἶναι δῆλον, ὅτι τό ἀγαθόν, τοὐτέστιν ὁ Θεός, καί τοῦ ὄντος καί ζωῆς καί σοφίας αἴτιον, τό δέ ὄν, ζωῆς καί σοφίας αἴτιον, τοῖς οὖσι νόει ἀκολούθως (τοῖς λοιποῖς).

Καί εἰς τά οὐκ ὄντα ἐκτείνεται: Καί εἰς τά οὐκ ὄντα ἐκτείνεται τό ἀγαθόν, ὡς εἰς τό εἶναι καλοῦν αὐτά, ἤ καί κατά τό εἰρημένον αὐτῷ τῷ πατρί, ὅτι καί αὐτό τό μή ὄν καλόν, ὅταν ἐν Θεῷ διά τό ὑπερούσιον θεωρῆται. Ὄντα δέ τά οὐκ ὄντα ὑλικά φησιν, ὡς πολλάκις ἐδηλώσαμεν ἄνω· ἤ οὕτως, ἐπειδή οὐ περιγράφεται τόπῳ ὁ Θεός, εἰκότως φησί καί ὑπέρ τά οὐκ ὄντα αὐτόν εἶναι, ἵνα δείξῃ τό ἀπερίγραπτον αὐτοῦ.

Καί ὑπέρ τά ζῶντα: Ἐπισημήνασθαι χρή, πῶς, ὅταν μέν περί ἀγγέλων φησί καί ἀνθρώπων, τούς ἀγγέλους νοητά φησι, τάς δέ ἡμετέρας ψυχάς νοεράς, ὡς πολλάκις ἀνωτέρω παρεστήσαμεν καί τάς ἑρμηνείας ἐκθέμενοι τοῦ νοητοῦ καί νοεροῦ. Νῦν δ' ἐπειδή περί τοῦ Θεοῦ πρῶτόν φησιν, εἰκότως καί τούς ἀγγέλους μεθ' ἡμῶν νοερούς φησιν, ἅτε καί αὐτούς διά τοῦ νοεῖν τόν Θεόν, ὅσον οἷόν τε, τρεφομένους τῇ νοήσει, τῷ ἐπεστράφθαι (14S_210> ἐπί τήν θείαν σοφίαν, ὡς καί αἱ ἀνθρώπιναι ψυχαί, καί τά αἰσθητικά δέ, τουτέστι τά ἄλογα. Ἔμψυχα δέ ὅμως πάντα σοφίας μετέχουσι θείας καί ἐν ταῖς φυσικαῖς αὐτῶν ὁρμαῖς, ὡς καί ὁ θεῖος Βασίλειος ἐν τῇ Ἑξαημέρῳ δείκνυσι, καί αὐτό δέ τό ἐν σοφίᾳ γενέσθαι πάντα, κατά τό εἰρημένον, «πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας». Ἡ δέ σοφία ἐστίν ὁ Υἱός ὁ ὤν· πάντα οὖν ἐν τῷ Υἱῷ τῷ ὄντι ἐγένοντο, φησίν.

§ 2. Ἐκφαντορικάς: Ἐκφαντορικάς φησι τάς ἐκφαινούσας, ἤτοι παριστάσας. Τῆς ὑπέρ πᾶσαν ἀγαθότητα: Σημείωσαι, ὅτι καλῶς λέγομεν, ὅτι ἐστίν ὑπέρ

πᾶσαν ἀγαθότητα καί θεότητα· ὑποβεβηκυίας οὖν θεότητας νόησον ἀγγέλων καί ἀνθρώπων δικαίων.

Ἐν ἀποκρύφοις: Ὡς τό, «ἔθετο σκότος ἀποκρυφήν αὐτοῦ», καί πάλιν· «ἐν ἀποκρύφῳ καταιγίδος».