62

§ 2. Κατά δύναμιν ἄκλιτον: Ἄκλιτον ἔφη, τουτέστι τῆς οἰκείας ἀκρότητος μή ὑποκατιοῦσαν· οὐ γάρ κλινόμενος εἰς δύναμιν δημιουργεῖ, ἀλλ' ἀκίνητος καί ἄκαμπτος ὑπάρχων τῆς ἰδίας ἰσχύος παράγει τά ὄντα. Τάχα δέ λεκτέον ἄκλειτον καί τό οἷον μή κλειόμενον· διό ἐπάγει καί ἀπεριόριστον· οὐ γάρ κλείεται, ὡς ἀδυναμοῦσα ἔν τινι, ἀλλ' ἀεί ἀνέῳγεν ἐν δυνάμει τοῦ πάντα ποιεῖν ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις.

Καί τήν ἀσθένειαν δυναμοῖ: Ἀσθένειαν καλεῖ τά ὑλικά ταῦτα καί περίγεια σώματα, ἅτινα καί ἔσχατα ἀπηχήματά φησι, καθά πολλάκις ἀνωτέρω ἔφημεν, διά τό ἀμυδρῶς καί κατά τήν οἰκείαν ἐπιτηδειότητα μετέχειν τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ. Καί περί μέν τῶν καθ' ἡμᾶς σωμάτων εἴρηται, «πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ», θεωρητέον δέ τοῦτο καί ἐν τοῖς λοιποῖς ζώοις, ὡς ἐπί τῶν ἐμπίδων καί τῶν μυιῶν καί τῶν τοιούτων, ὁπόσον ἰσχύουσιν ἐν τοῖς οἰκείοις κέντροις, τά οὕτως ἀσθενῆ καί ἐξουθενημένα ζῶα, ἐνδυναμωθέντα παρά τοῦ ποιήσαντος Θεοῦ· ὅθεν καί ἐν Ἰωήλ τῷ θείῳ προφήτῃ φησίν ὁ Θεός περί ἀκρίδος καί βρούχου καί κάμπης, «ἡ δύναμίς μου ἡ μεγάλη», καί πῶς ἄχρι τούτων τό ἀπειροδύναμον τοῦ Θεοῦ φθάνει, φησίν εἰκόνας θαυμαστάς καί ἀληθεστάτας. Ἀλλά καί ἐν τοῖς ἀψύχοις τό αὐτό εὑρήσεις, ἐν πόαις καί βοτάναις καί μετάλλοις θεωρῶν δυνάμεις βλαπτικάς καί ὠφελίμους· καί εὔθρυπτα (14S_286> τά πλείω, καί ἄλλα ἰσχυρά καί ἀνένδοτα, ὡς τόν ἀδάμαντα. Ἄλλως. Ἀσθένειαν δυναμουμένην ἐν τούτοις τά ἀσθενέστατα τῶν ζώων φησί, ταύτην ἔχοντα τοῦ ὄντως εἶναι τήν δύναμιν, ἤ ἀσθένειαν οἰητέον τήν ἄψυχον καί πάντῃ ἀκίνητον φύσιν, ἥτις τήν οὐσιώδη, τουτέστι τήν τοῦ ὅλως εἶναι δύναμιν, εἴληφεν ἐκ Θεοῦ.

§ 3. Καί αὐτό δέ, εἰ θέμις: Τουτέστιν, οὐκ ἦν δυνατόν εἶναί τι ὅλως, μή τοῦτο τῆς θείας δυνάμεως ὑποστησαμένης.

∆ύναμιν εἰς τό εἶναι ἔχει: Τήν δύναμιν οὐ μόνον τήν εἰς τό συνεστάναι ἰσχύν νοεῖ, ἀλλά καί τήν ἐπιτηδειότητα εἰς τό τοιῶσδε εἶναι δύναμιν σημαίνει. ∆ιάδοσιν δέ καλεῖ δυνάμεως τήν εἰς τά ἔξω περί τά ὄντα πρόοδον τῆς προνοίας τοῦ Θεοῦ καί ἀγαθότητος, εἰς τό εἶναι τά ὄντα καί παραχθῆναι. Καί πρώτην μέν δύναμίν φησι τήν τῶν ὄντων· ταῦτα δέ εἰσι τά νοητά καί ἀσώματα ὄντα λεγόμενα, ὡς ἀθάνατα, τοῖς δέ γε νοητοῖς καί τά νοερά συγκατατακτέον, ὡς ψυχικάς τάς καί λογικάς νῦν λεγομένας· ὁ γάρ λόγος νοῦς ἐστι, καθ' ὅν ἡ ψυχή καθ' ὑπόβασιν μετά τούς ἀγγέλους νοερά λέγεται. Εἶτα καί ταύτης ὑφειμένη δύναμις ἡ αἰσθητική, ἡ τῶν ἐμψύχων ἀλόγων· εἶτα ἡ ζωτική καί ἡ φυτική, ἡ τῶν φυτῶν ἁπάντων καί βοτανῶν, καθ' ἥν φυτικήν ζωήν ἀνθοῦσι· μετά δέ πάσας ἡ οὐσιώδης δύναμις, τουτέστιν ἡ τῶν ἀψύχων, οἷον τῶν μεταλλικῶν καί γεωδεστέρων, ἥτις δύναμις ἡ συνιστῶσα καί εἰς τό εἶναι διαρκεῖν ποιοῦσα, καί τήν τῶν ποιοτήτων δύναμιν δίδωσι θερμῶν ἤ ψυχρῶν ἤ τῶν ἑξῆς κράσεων, καί ἤτοι ὠφελεῖν, ἤ τοιῶσδε ὠφελεῖν. Καί τάς ὀρεκτικάς δέ δυνάμεις, τοῦ θέλειν ἀεί τά λογικά δύνασθαι καί ἐπιθυμεῖν, ὁ χορηγῶν ἐστι Θεός, καί δυναμοῖ πρός φιλίαν τά ἡνωμένα καί πρός κοινωνίαν, τουτέστι τά σπέρματα πάντων, ἤτοι τά στοιχεῖα συμμέτρως πρός σύνοδον ὁδεύοντα (14S_288> καί πρός ἄλληλα μιγνύμενα καί πλησιάζοντα πρᾴως, εἰς δύναμιν ἄγει τοῦ τά αἰσθητά ὅμοια γεννᾷν. Τῆς γοῦν ἑνώσεως ταύτης καί τοῦ μίγματος τῶν ἡνωμένων εἰς φιλίαν, ὡς ἔφημεν, στοιχείων τρεπομένου εἰς διαφοράν καί χωρισμόν, διακρινόμενα τά μέρη χωρίζεται εἰς γενέσεις καί ζώων καί φυτῶν καί τῶν ἑξῆς, καί λαμβάνει θεόθεν ἡ διάκρισις αὕτη, ἤτοι ὁ χωρισμός, δύναμιν εἰς τό εἶναι καί παραγωγήν τοῦ εἶναι τά κατ' εἶδος γινόμενα. Τάς οὖν συγκρίσεις καί διακρίσεις, ἑνώσεις καί φιλίας ἔφη, καί ἀσύγχυτα καί ἀσύμφυρτα τά εἴδη διάκρισιν ὠνόμασε. Σημείωσαι, ὡς καί αὐτήν τήν ἔφεσιν ἐκ Θεοῦ ἔχουσιν αἱ ἀγγελικαί δυνάμεις.