68

αὐτόν, ἵνα ἐκ τοῦ πρό αὐτοῦ γένηται τόδε, οἷον δημιουργός, ἤ ἀγαθός, ἤ πνεῦμα, ἤ πῦρ, ἤ τι τοιοῦτον· ἀλλά μηδέ ἀγέννητον ὑπολάβῃς τό αὐτόν, μηδέ ὄντα παντελῶς μήτε ἐν γενέσει, μήτε ἕτερόν τι. Πῶς οὖν δεῖ τό ἀγέννητον ἀκούειν, φησίν ἐφεξῆς. Ταῦτα δέ κατά Ἀρειανῶν καί Εὐνομιανῶν ποιεῖ, τῶν ἐκ γεννητοῦ καί ἀγεννήτου τόν Θεόν βλασφημησάντων.

Ἀλλ' ὥσπερ παναγέννητον; Ἐπειδή, ὥς φησιν, ὑπέρ πᾶν ἀγέννητον ὄντα τόν Θεόν, ποιεῖ νομίζεσθαι καί λέγειν αὐτόν ἐκ τούτου εἶναί τινα μετά τήν ἁγίαν Τριάδα ἀγέννητα ἐν τῇ κτίσει, φέρε σαφές ποιήσωμεν τό σημαινόμενον. Καί τέως δῆλός ἐστιν ἐξ ἀρχῆς ὁ Θεῖος ∆ιονύσιος, ἅτε μάλιστα τότε ἐν Ἐφέσῳ ἀκμαζόντων τῶν φιλοσόφων, ἔνθα καί ἡ Ἰωνική φιλοσοφία συνειστήκει, πάντα τά ἐκείνοις ἐσφαλμένως λεγόμενα, ἐπί τήν ἀλήθειαν μεταγαγεῖν. Ἤδει οὖν εἶναι δόγμα τινῶν αὐτῶν λεγόντων τά νοητά πάντα καί ἀθάνατα, καί νοερά γεννητά πάντα καί ἀγέννητα· γεννητά μέν, ὡς ἐξ αἰτίου τοῦ Θεοῦ ὑποστάντα κατά πρόοδον ἐλλάμψεως, ἀγέννητα δέ, καθ' ὅ μή ἐν χρόνῳ, ἀλλ' αἰωνίως, τουτέστιν ἐν τοῖς αἰῶσι προῆλθον. Καί γάρ ἔφημεν ἄνω τά αἰσθητά τόν χρόνον ἔχειν, τά δέ νοητά τόν αἰῶνα, ὅθεν καί αἰώνια λέγονται. Ὡς οὖν ἐκ προόδου λάμψαντα καί ἀγέννητα αὐτά εἶπον· πάλιν ᾔδει ἑτέρους καί τόνδε τοῦ ὁρατοῦ εἰπόντας κόσμον καί γεννητόν καί ἀγέννητον· καί γεννητόν μέν, καθ' ὅσον εἰς τόνδε τό πᾶν, ἤ ἐξ ἑνός καί πολλά ὁδεύει, ὅπερ ἐστί (14S_314> ἐπί τάς γενέσεις τῶν κατ' εἶδος ζώων καί φυτῶν καί τῶν ἄλλων· ἤ ἐκ τῶν πολλῶν ἐπί τό ἕν, ἀντί τοῦ, ὅταν ἐπί φθοράν ὁδεύῃ, εἰς τήν ἐπί τά στοιχεῖα ἀνάλυσιν· ἀγέννητον δέ αὗθις τόν αὐτόν λέγοντας κόσμον, ἤτοι ἀΐδιον, καθ' ὅσον τῶν κινήσεων τῶν ἐπί γένεσιν, καί τῶν ἀποκαταστάσεων τῶν ἐπί φθοράν, οὐδέποτε κατ' αὐτούς ἐφίσταται. Φησίν οὖν ὁ μέγας ∆ιονύσιος, ὅπως ποτ' ἄν λέγοιτο τό ἀγέννητον, εἴτε ὡς ἔφην, εἴτε ὡς οἱ Ἕλληνες, μή ἐπί τοῦ Θεοῦ τοῦτο δέξη, τά μέν ἄλλα αἰτιατῶς λέγεται ἀγέννητα, ὁ Θεός δέ ἀναιτίως καί ἀπολύτως· τίς γάρ αἰτία Θεῷ πάντων ἀπαξαπλῶς ὑπερέχοντι;

Μονοειδῶς καί ταὐτοειδῶς: Μονοειδῶς μέν ἔφη διά τό παντελῶς ἀπαράβλητον τῆς θείας φύσεως, ταὐτοειδῶς δέ διά τό ἀναλλοίωτον καί ἀμετάβλητον, ἀφοριζόμενον δέ τό δεικνύμενον, ἀπό τοῦ ὁρίζειν, ἤ τό ἐξηρημένον καί κεχωρισμένον.

Καί τό ταὐτόν: Τό ἀεί ταὐτόν καί ὡσαύτως ἔχον ἐπί μόνης τῆς τῶν ὅλων ποιητικῆς ὁρᾶται αἰτίας, ἐξ ἧς καί τοῖς κτίσμασι τό ἐν ταυτότητι διαμένειν δεδώρηται, καί ἡ τῶν ἐναντίων, ἤγουν ἑτεροίως ἐχόντων πρός ἄλληλα σύνταξις. Ταὐτῶς οὖν ἅπαν, καί τά μή ἐν ταὐτότητι φύσεως, ἐν τῷ Θεῷ θεωρεῖται· πάντων γάρ τῶν ὄντων ταὐτῶς, ἤγουν ὁμοίως, αἴτιος ὁ Θεός.

Κατά τήν μίαν καί ἑνικήν: Τό ἀεί ὡσαύτως καί ἀναλλοιώτως ἔχειν, ὅπερ ἐστί ταὐτόν, ὁ Θεός ἐστι· καί ὑφ' ἑτέρου μέν αὐτός οὐ περατοῦται, οὐδ' ἐστί τι αὐτοῦ πέρας, εἰς αὐτόν δέ τά πάντα περατοῦται· καί ἔστιν ὁ αὐτός ἀεί Θεός, ὡς μονάς ὤν, καί τό ἀληθῶς ταὐτόν, καί ὅρος ἑαυτοῦ, καί τῶν ἁπάντων ὅρος ἐκ πάντων ἀφωρισμένος, καί ὑπεραναβεβηκώς μονοειδῶς καί ταὐτοειδῶς, τουτέστι κατά τό μονάς εἶναι ἡ πάντων ἀμιγής καί ἁπλῆ καί κατά τό ταὐτόν, ἀντί τοῦ κατά τό ὡσαύτως ἔχειν· οὐδέν (14S_316> γάρ διαφέρει μονάδα εἰπεῖν ἤ μονοειδές, καί ταὐτόν ἤ ταυτοειδές· τό γάρ αὐτό σημαίνει. Μεταδίδωσι καί τοῖς ἐξ αὐτοῦ κτίσμασι τοῦ ταὐτοῦ ὁ Θεός, ὅθεν τά πάντα κατά τά αὐτά καί ὡσαύτως, καθώς καί ἐγένοντο, ἐν τῇ συμπνοίᾳ καί σωτηρίᾳ καί συμπαθείᾳ μένουσιν, ὡς δύνανται τούτου μετέχοντα. Οὕτω καί τάς ἑτερότητας, τουτέστι τάς ἐξ αὐτοῦ τῶν δημιουργημάτων διαφόρους προόδους, ἐν ἑαυτῷ σῳζομένας ἔχει καί συντεταγμένας, ὅμως τῆς ταυτότητος ἑαυτοῦ ἐχόμενος, καί εἰς ἑτερότητα μή ἀλλοιούμενος, μήτε εἰς ἐναντιότητα, καίτοι καί ἐναντία ἐν τοῖς αἰσθητοῖς συνέχων.