71

(14S_326> Οὐ κατά φοράν ἤ ἀλλοίωσιν: ∆ιδάσκων εὐσεβῶς νοεῖν τά περί Θεοῦ λεγόμενα, φησίν· Ἀκούων κινεῖσθαι τόν Θεόν, μηδέποτε νοήσῃς κίνησιν τήν ἐπί τῶν κτιστῶν νοουμένων, καί μάλιστα τῶν αἰσθητῶν· τά γάρ ὑλικά κινεῖται μέν κατά φοράν· φορά δέ ἐστιν ἡ καθ' ὅλον τόπον ἐναλλαγή, καί μάλιστα ἡ μή δυναμένη ἐφ' ἑαυτῆς στῆναι, ὅταν ἐθέλῃ· κίνησις δέ ἐστιν ἡ κατά ἀλλοίωσιν· ἀλλοίωσις δέ ἐστιν ὅταν, μένοντος τοῦ ὑποκειμένου αἰσθητοῦ ὄντος, μεταβάλλῃ ἐν τοῖς αὐτοῦ πάθεσιν ἐναντίοις οὖσιν, ἤ καί μεταξύ ἐναντίων καί μή· οἷον τό σῶμα ὑγιαίνει, καί πάλιν κάμνει· τό αὐτό καί ὁ χαλκός, ποτέ στρογγύλος, ποτέ γωνοειδής, τουτέστιν εἰς γωνίας μετασχηματισθείς· ὅταν δέ ὅλον μεταβάλλῃ, μή ὑπομένοντος αἰσθητοῦ τινος, ὡς ὑποκειμένου τοῦ αὐτοῦ, ἀλλ' οἷον ἐκ γῆς πάσης αἷμα, καί ἐξ ὕδατος ἀήρ, ἤ ἐξ ἀέρος παντός ὕδωρ, ἤ ὡς ἡ ράβδος Μωϋσέως εἰς ὄφιν, ἤ τό ὕδωρ εἰς αἷμα, τοῦτο καί τροπή καί γένεσις καί φθορά, μετακινηθέντων τῶν προτέρων· ἀλλ' ἔστι καί κατά ἑτεροίωσιν κίνησις εἰς τό ἀνόμοιον, καί ἀπό χρώματος εἰς χρῶμα. Πάλιν τοπική τίς ἐστι κίνησις ἡ ἐκ τόπου εἰς τόπον μετάστασις, ἥτις κίνησις ἤ κατά τήν εἰς ὀρθήν πορείαν γίνεται, ἤ κατά κυκλοφορίαν, ὡς ὁ τροχός κινεῖται, κατά τινας δέ καί ὁ οὐρανός· ἤ κατά τήν μικτήν ἐξ εὐθείας καί κυκλικῆς, ὡς ἡ ἑλικοειδής πορεία, οἵα ἐστίν ἡ τῶν ὄφεων· ἔστι καί νοητή κίνησις, καθ' ἥν ὁ νοῦς ἐνεργῶν, ἤ καί οἱ θεῖοι νόες νοοῦσι τά ὄντα. Ἔστι καί ψυχική κίνησις, καθ' ἥν εἰς νοήσεις κινεῖται, καί εἰς τό κινεῖν τάς αἰσθήσεις. Ἔστι καί ἄλλη κίνησις φυσική, ἡ εἰς αὔξησιν καί τροφήν κινοῦσα τά ἐπιτήδεια. Ὁ οὖν Θεός οὐ κατά μίαν τούτων κινεῖται, ἀλλά κίνησις τοῦ ἀκινήτου καί ἀεί ὡσαύτως ἔχοντος λέγεται ἡ εἰς τό γενέσθαι τά ὄντα βούλησις αὐτοῦ καί πρόοδος τῆς εἰς πάντα προνοίας αὐτοῦ.

(14S_328> Οὐ τήν ἐξ ἀμφοῖν: Κίνησιν τήν μεταβατικήν λέγει, ἥν καί ἑλικοειδῆ ὀνομάζει ἀσχέτῳ δέ, τουτέστιν ἀπολύτῳ καί συναφεῖ.

Ἀλλά,καἱ κινήσεις Θεοῦ: Ἀπαγορεύσας τά τῶν σωματικῶν κινήσεων ἐπί Θεοῦ, ὅπως χρή θεοπρεπῶς νοεῖν κίνησιν ἐπί Θεοῦ σαφηνίζει, τάς αἰσθήσεις ἐν τῷ παντί κινήσεις ἀναγωγικῶς ἑρμηνεύων.

Καί τό μέν εὐθύ: Πῶς ἡ κατά κύκλον καί ἡ κατ' εὐθεῖαν καί ἡ ἑλικοειδής κίνησις ἐπί Θεοῦ νοεῖται ἀνάγνωθι τό τέταρτον κεφάλαιον, μετ' ὀλίγα φύλλα τῆς ἀρχῆς τοῦ κεφαλαίου, καί μαθήσῃ, πῶς ἐπί ἀγγέλων καί ψυχῶν καί σωμάτων αἱ τοιαῦται νοοῦνται.

Τά μέσα καί ἄκρα. Ἀεί τά ὑπερβεβηκότα περιέχει τά ὑποβεβηκότα. Ἄκρα μέν οὖν καλεῖ τάς ἀνωτάτω δυνάμεις καί πελαζούσας Θεῷ, μέσα δέ τάς μετ' ἐκείνας μέν, τῶν δέ αἰσθητῶν ἁπάντων ὑπερκειμένας. Αἱ μέν οὖν ἀνώταται περιέχουσι τάς μέσας, αἱ δέ μέσαι τά αἰσθητά· διά τοῦτο γάρ καί τάξεις ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἀγγέλων εἶπεν ἡ Γραφή. Ὁ μέντοι Θεός ἅπαντα περιέχει, ὡς ὁ κύκλος τά ἐντός αὐτοῦ πάντα, καἱ εἰς ἑαυτόν ὡς πρός αἴτιον ἐπιστρέφει. Σημείωσαι δέ, τί τό 'ταυτόν' καί 'δικαιοσύνη' ἐπί τοῦ Θεοῦ καί τό 'ἴσον'.

§ 10. Ὁμοίαν χώρησιν: Ὁμοία χώρησις δι' ἀλλήλων καί ἐπί τῶν στοιχείων· ἡ γάρ ἐπίσης κρᾶσις τούτων, καί τό μή ὑπερταλαντεύειν ἐν τοῖς συγκρίμασι τάς γενέσεις τοῦ κόσμου ποιεῖ· εἰ γάρ τι τῶν στοιχείων πλεονάσειε, φθείρεται τό γινόμενον.

Καί κατά τό πᾶσαν ἰσότητα νοητήν: Ἰστέον, ὅτι νοητόν μέν ἐστι τό τῇ αἰσθήσει οὐχ ὑποπίπτον, οὔτε τό νοερόν ἔχον ἐν ἑαυτῷ, ὡς αἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς καί τῶν αἰσθήσεων· νοερόν δέ τό ἁπλᾶς καί ἀπολύτους ἔχον τάς νοήσεις, ὡς ἄγγελοι· λογικόν δέ τό διά λόγου καί θεωρίας τάς τῶν ὄντων γνώσεις δεχόμενον, (14S_330> ὡς ὁ ἀνθρώπινος νοῦς· αἰσθητόν δέ τό τῇ αἰσθήσει ὑποπίπτον, ὡς τά μέρη τῆς κτίσεως, ἅπερ διαιροῦνται εἰς οὐσιώδη καί φυσικά, τουτέστιν εἴ τε τά ἀκινήτως καί πάντῃ ἀναισθήτως ὄντα, καί εἰς τά τήν ὁποιανοῦν ἔχοντα κίνησιν· τήν