24

ὥσπερ ἐπεξηγούμενος κατωτέρω ἐν τῷ τέλει τοῦ πέμπτου κεφαλαίου καί ἐν τῷ τέλει τοῦ ἕκτου. Νόει οὖν ἀσφαλῶς, καί μή διαστρέφου.

Μέτρον ἐστί: Μέτρον διά τοῦτο λέγεται ὁ ἥλιος καί ἀριθμός ὡρῶν, ἐπειδή τῆς ἡμέρας ἄρχει· ἡ δέ ἡμέρα ἀνακυκλουμένη τόν χρόνον ποιεῖ· διά τοῦτο μέτρον ἐκλήθη, οἷα τήν ἡμετέραν μετρῶν ζωήν· λέγει γάρ παντός τοῦ καθ' ἡμᾶς χρόνου.

Αὐτό γάρ ἐστι τό φῶς: Σημείωσαι, ὅτι ὁ ἥλιος καί τάς τρεῖς ἡμέρας τάς πρό τῆς αὐτοῦ ποιήσεως ἐφώτιζεν ἀσχηματιστος ὤν· καί ὅτι τό πρωτόκτιστον φῶς τῇ τετάρτῃ ἡμέρᾳ μετεσχηματίσθη εἰς ἥλιον, καί ὅτι ἡμερῶν τριάδα φησίν, ὡς καί ὁ μέγας Βασίλειος ἐν τῇ Ἑξαημέρῳ σαφῶς φησιν ἐκεῖνο δέ μή παραδράμῃς, ὅτι τά προειρημένα οὐ περί τοῦ ἡλίου, ἀλλά περί τοῦ σχηματισθέντος εἰς ἥλιον πρωτοκτίστου φωτός ἐρρήθη.

Ὡς ἐναρχική. Τουτέστιν ἀρχή καί αἰτία τῆς πρό τό ὄντως ἑνώσεως ἤ ὁμοιώσεως.

Καί οὗ ἐφίεται πάντα. Ὅρα πῶς διαιρεῖ τό ὄντα πάντα, καί περί τόν πάντων ὄντα βασιλέα, οὗ καί τά ὄντα ἐφίεται πάντα. Φησίν οὖν πρῶτον νοερά, εἶτα λογικά. Νοερά οὖν εἰσι τά μή μεμιγμένα σώμασιν, οἷον αἱ ὑπερκόσμιοι δυνάμεις πᾶσαι· λογικά δέ αἱ ἀνθρώπιναι ψυχαί, αἱ τήν σχέσιν ἔχουσαι πρός τό σῶμα, καθώς ἐστιν ὁ αἰσθητός ἄνθρωπος· εἰ γάρ ὁ ἔσω ἄνθρωπος μόνον ἐνεργεῖ, κατά τόν Ἀπόστολον, τουτέστιν ἡ ψυχή, μή τήν πᾶσαν 14S_114 ἔχουσα σχέσιν πρός σῶμα, τότε νοερός ὁ ἄνθρωπος, οὐ μήν λογικῶς καλοῖτο ἄν, κατά τό πᾶν ζῶον τό ἐκ σώματος καί λογικῆς ψυχῆς συνεστώς. Γνωστικῶς δέ φησι τά νοερά καί λογικά ἐξίεσθαι τοῦ Θεοῦ, ὡς φύσει προσούσης αὐτοῖς τῆς ὀρέξεως ταύτης, τοῦ γνῶναι τόν τῶν πάντων βασιλέα, καί μετέχειν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, διά τό εἶναι τήν ψυχήν γνωστικήν καί λογικήν, καλῶς λέγεται καί ἡ ἔφεσις τοῦ ἀγαθοῦ. Τά δέ ἄλογα ζῶα κατ' αὐτήν τήν αἰσθητικήν δύναμιν ζωῆς ἐφίεται· διό καί τοῦ ἀγαθοῦ· τά δέ ἀναίσθητα, οἷον τά φυτά καί τά ἄψυχα καί ἄζωα, ἐφίεται μέν φυσικῶς τοῦ ἀγαθοῦ, οὐ μήν ἵνα καί γνῷ αὐτό, ἀλλ' ἵνα μείνη, ὅπερ ἐστί μόνον τῇ φυσικῇ ἐφέσει συνεχόμενα παρά τοῦ ἀγαθοῦ εἰς τό εἶναι αὐτά.

Πάντα ἀολλῇ ποιεῖ: Ἀολλῆ, συνηθροισμένα. Ὅτι ὁ ἥλιος λέγεται παρά τό ἀολλῇ ποιεῖν καί συνάγειν τά διεσκεδασμένα, καί ὅτι ἀναιρεῖ τό εἶναι Θεόν τόν ἥλιον, εἰ καί πολλά εἴπομεν τῆς εὐχερῶς διαστρεφομένης δοκοῦντα ἐναντία εἶναι.

Κατά τόν τῆς παλαιότητος: Κατά τόν τῆς παλαιότητος λόγον, ἤ ὅτι Ἕλληνες ὑπῆρχον, θεῖος ∆ιονύσιος καί ὁ θεῖος Τιμόθεος, ὡς ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἁγίων ἀποστόλων δηλοῦται· ἤ τόν μωρόν [τόν] τῶν Ἑλλήνων λόγον φησί· παλαιόν γάρ καί ἀρχαῖον τόν ἥλιον ἔλεγον, ὡς ἐν τῇ κωμωδίᾳ εἴρηται.

§ 5. Ἀνακαθαίρειν: Εἴρηται γάρ· «προσέλθετε πρός αὐτόν, καί φωτίσθητε, καί τά πρόσωπα ὑμῶν οὐ μή καταισχυνθῇ».

Ὅτι ἠγάπησαν πολύ: Τῷ γάρ ἀγαπῶντι πολύ καί πολύ δοθήσεται, τῷ δέ ἔλαττον, πρός τό μέτρον τῆς ἀγάπης· ὅπερ λέγει ἄνω, ὅτι τάξις καί μέτρον ἡμῶν ἐστιν ὁ Θεός.

14S_116 § 6. Καί ὑπερκόσμιον: Τό ὑπερκόσμιον εἰρῆσθαι νοῦν, ὥς τινων μέν ὑπέρ τούς πάντας κόσμους ὄντων νοῶν ἁγίων ἀνωτάτω, τάξεων ἀγγελικῶν, τινῶν δέ ἐπικοσμίων, τουτέστι τῶν ἐπί τῇ λειτουργίᾳ τῶν κόσμων, εἰς διοίκησιν αὐτῶν τεταγμένων, τῶν παρά τισι καί κοσμαγωγῶν λεγομένων. Τινῶν δέ ἐγκοσμίων νοῶν ὄντων, ἀνθρώπων τε καί ἀγγέλων, ἐθναρχῶν τε καί πολιούχων· καί ἐπί τῶν ἐκκλησιῶν καί τῶν ἁγίων, ὡς ἐν τῇ Ἀποκαλύψει φησίν ὁ θεῖος Ἰωάννης, καί ἐπί τῶν ἑτέρων κοσμικῶν διατάξεων· καί ὁ ψαλμῳδός δέ φησι· «παρεμβαλεῖ ἄγγελος Κυρίου»· ὑπερκόσμιός ἐστιν ὁ πνευματικός, περικόσμιος ὁ