CAPUT I.

De accidentibus in communi, ut sciatur quae sunt inquirenda in hoc libro, et qualiter ?

Prius in libro qui praecedit, determina- vimus dispositionem et qualitatem natorum, tam intra matricem quam extra eam, et determinavimus hoc determinatione tam universali in omnibus animalibus conveniente, quam etiam particulari et propria secundum quod convenit unicuique animali secundum naturam propriam, et distinximus differentias per quas differunt et determinantur ad invicem membra animalium, et praecipue secundum quod proprie convenit hominibus, qui perfectiora sunt animalia, et determinavimus de omnibus membris animalium intrinsecis et extrinsecis. Restat ergo nunc considerare accidentia, quae communiter accidunt proprie, secundum quae etiam quasdam differentias habent membra animalium.

Voco autem accidentia, sicut nigredo, et viror, et varietas accidunt oculis, et sicut accidit acumen visui, et sicut est

alteratio colorum et pilorum, et sicut est diversitas pennarum sive plumarum. Quaedam enim horum accidentium in omnibus vel pluribus sunt generibus animalium. Quaedam autem habent causam uni generi appropriatam, sicut hominibus, vel alii generi animalis.

Amplius quaedam sunt alterationes animalium secundum accidentia. Et hi modi alterationum aliquando sunt communes, sicut alterari secundum aetates et qualitates primas. Quidam autem modi alterationum sunt proprii quibusdam, sicut alterari secundum vocem in distillatione seminis, et alterari secundum colores pilorum in senectute. Non enim alia ab homine animalia manifeste canescunt in senectute: sed homini accidunt haec proprie inter omnia animalia. Et quaedam quidem istorum accidentium consequuntur naturam animalium a prima genitura ipsorum, sicut color oculorum. Quaedam autem superveniunt in juventute, sicut mutatio vocis. Quaedam autem in senectute, sicut canities pilorum.

Non autem est aestimandum, quod omnia hujusmodi accidentia quae diximus, et sibi similia, accidant universaliter omni generi animalis, aut universaliter uni et eidem generi animalis. Ea enim quae non secundum naturam communem speciei aut generis aliquibus accidunt, non universaliter et propter aliquid quod non est finis et natura accidunt, sed potius haec inducuntur ex materiae variatione. Et hujus exemplum est quod oculus quidem qui secundum naturam generis connaturalis est animalibus videntibus, est propter aliquid in natura: sed viror oculi, aut nigredo, aut glauci tas, vel certe varietas oculi non est propter aliquid, sed ex materiae accidit variatione: nisi forte aliquis istorum colorum in omnibus inveniatur oculis alicujus generis animalis : tunc enim absque dubio a natura propter aliquid est intentus perfectus.

Talia igitur accidentia non suntde numero eorum quae substantialiter insunt secundum naturam communem generis vel speciei, sed potius sunt ex materiae varietate,vel ex causa motoris sic vel aliter naturam disponentis per alterationes ab ipso inductas. Sicut autem in aliis locis diximus, ubi a nobis de Logicis sermo est habitus, non sequitur, si omnis res est secundum qualitatem aliquam talem, quod sit communiter omnis res illius generis determinate secundum istam vel illam talis : quia in ista et illa variatio est, licet aliquam in genere qualitatem oporteat inesse. Hoc autem maxime est in naturae operationibus ordinatis et determinatis : quia illae ex materia et alterationibus plurimas accipiunt variationes. In his enim quae secundum naturam accipiunt generationem, oportet quod ante substantiam sit ita vel ita in principiis generantibus: et ideo substantia non est propter generationem, sed potius generatio et principia generationis propter substantiam sicut propter finem. Sed varietas accidentium nihil est de fine, sed accidit sic esse materiam propter alterationes moventium qualitatum.

Licet autem substantia est finis propter quem generatio est et principia generationis, tamen antiquissimi Physiologorum opinati sunt contrarium istius quod diximus. Non enim perspexerunt omnes causarum species. Contenti enim erant in consideratione materiae et efficientis sive moventis : et de his etiam nihil certum et distinctum et determinatum tradiderunt. Causas autem formalem et finalem omnino dimiserunt. Nos autem istas duas causas principaliter oportet quaerere in omnibus rebus quae generationi attribuuntur : eo quod generatio non stat nisi ad finem, et generatum non est nisi per formam et substantiam.

Secundum ergo ea quae dicta sunt, factura quidem oculi necessario est et propter aliquid: et quod figura oculi sit talis dispositionis in colore et situ profundo vel non profundo et aliis accidentibus, non est necessarium, sed accidit ex eo quod natura ex materia et alteratio-

nibus agit vel patitur talem actionem quae tale inducit accidens.

CAPUT IT.

Qualiter similitudo somni est primum accidens quod consequitur natum in matrice et extra ?

His autem sic distinctis et determinatis, incipiendum est determinare causas accidentium consequentium animalia ex prima generatione usque ad ultimam senectutem ipsorum: et haec accidentia sunt, quae sunt sensuum, vel organorum ipsorum, eo quod sensus perficit animal secundum quod est animal.

Et primum quidem accidens consideremus secundum quod est secundum similitudinem somni et vigiliae : eo quod somnus et vigilia omnibus conveniunt animalibus et omnibus sensibus. Oportet ergo scire primo, quod omnes nati animalium, et praecipue illi qui incompleti nascuntur, quando pariuntur, sunt in similitudine somni sive dormitionis : et hoc est in eis propter accidens quod passi sunt in matrice: quia in matrice consueti sunt esse sicut dormientes.

Quaestio tamen non facilis est in hoc, utrum vigilia primo consequatur natum vel somnus in prima factura quando vitam accipit ? Nos autem ad hanc quaestionem dicimus, quod si somnus large accipiatur et dicatur esse sensuum immobilitas ex fluxu ad superius nutrimenti quacumque de causa: tunc somnus est primum quod consequitur conceptum vivum, et natum similiter in prima creatione et factura: vigilia autem non consequitur ipsum primo. Probatio autem hujus per syllogismum haec est, quod omnis mutatio quae habet fieri prius de contrario ad contrarium, habet fieri prius per medium, quam perveniat ad extremum : mutatio autem in generato non fit de non vivo ad vivum operans secundum potentias vitae, sicut in scientia de Anima diximus : liet ergo per medium: somnus autem videtur esse quasi medium quoddam inter tale non vivere et tale vivere de quo jam diximus. Non enim dicitur, quod dormiens omnino sit non vivum actu, sed potentia: non enim est vivus sicut vivit vigilans, praecipue secundum sensum secundum quem accidit dormire et vigilare. Vita enim proprie est in vigilia propter usum sensuum. Vigilia enim nihil aliud est, nisi ad exteriora spiritus et caloris et sensus expansio. Propter quod etiam non est aestimandum, quod dispositio illa secundum principium generationis accidens nato, sit vere somnus, sed est quiddam somno simile, et immobilitas quaedam ex fluxu multo nutrimenti ad superius, ubi sunt sensuum organa, proveniens : et est haec immobilitas similis immobilitati eorum animalium quae sunt media inter animalia quae moventur motu processivo de loco ad locum, et inter plantas. In illis enim sunt principia sensuum quaedam, sed sunt ligata, ne ad actum et operationem evigilent, et embryo in prima creatione talem habet vitam, et habet etiam in hoc vitam similem plantis, quod in eo non est motus et operatio sensuum, sed fortis motus alimenti et augmenti sicut in plantis. In plantis autem et hujusmodi

mediis inter plantas et animalia mota secundum locum, non vere est somnus et vigilia: eo quod somnus et vigilia insunt secundum idem. Et quia vigilia talibus inesse non potest, ideo neque somnus inerit eis secundum veritatem. Sed nec ista dispositio quam similem esse diximus, inesse potest arboribus, eo quod nulla principia sensuum sunt in plantis.

Similitudinem autem somni hujusmodi necessario habet animal in matrice longo tempore, et praecipue conceptus hominis : tamen propter anhelitum quem liberum non habet,licet aliquem habeat, sicut ostendimus in antehabitis, et praecipue propter pondus superiorum, quae multo fluxu ad ipsa ex nutrimento facto opprimuntur. Causas autem somni determinavimus in aliis libris quos de Somno et Vigilia scripsimus.

Amplius embryo aliquando apparet vigilans et movetur in matrice matris : quod non solum est in homine, sed etiam in aliis animalibus, sicut probatur per anatomiam etiam in ovantibus, in quorum ovis moventur animalia, et post vigiliam iterum sicut somno opprimitur, et iterum subito ex aliqua causa agitatur: sed hujusmodi motus sunt confusi sicut sunt motus epileptici.

Amplius propter eamdem causam dormit puerulus hominis longo tempore etiam post exitum a matrice : sed non primo ridet vigilans, sed potius vigilans primam vocem emittit plorans: sed primum risum dat dormiens, et dormiens non plorat. Quibusdam etiam accidit in utero alto clamore plorare. Et dicunt augures, quod signum est quod malitiosus erit in futuro talis conceptus. Causa autem est, quod dormiens defectum et nocentia non sentit, praecipue ideo quia valde profunde dormit propter multum fluxum nutrimenti: subtilis autem fluxus nutrimenti tangendo parietem, movet ipsum ad risum, eo quod nervos interius molliter tangat.

Generibus atem animalium in somno accidunt somnia, et non tantum somnia, sed etiam quibusdam eorum accidit in somno opera facere vigiliae: et opera illa perficiunt non advertendo ea. Quidam enim homines dormiendo ambulant, et vident discernendo res visas, et sentiunt res obviantes. De his autem satis dictum est in libris nostris de Somno et Vigilia. Sed quod hic diximus, ideo est inductum,quia sic opera vigiliae facere in somno non convenit pueris : quia opera vigiliae non faciunt, sed dormiunt somno oppressi : sensum tamen et vitam in habitu habentes in dormitione donec pertransit tempus primae aetatis, quando jam temperatur fluxus nutrimenti ad superius, incipit gravius ex nutrimento ad inferiora defluere : tunc enim clarificantur spiritus et sensus in superioribus, et expergiscitur puer, et incipit evigilare ad usum vitae sensibilis et sensuum. In aliis autem quibusdam animalibus plus vincit seminalis ista dispositio primae aetatis sive generationis, eo quod non completos in organis sensuum generant filios: et ideo oportet, quod post generationem diutius accipiant incrementum in parte superiori corporis, in qua sunt sensuum organa: propter quod etiam omnes talium animalium catuli non videntes nascuntur, ita etiam quod oculorum materia in ipsis non est adunata ad debitam adhuc figuram: et quaedam eonun similia mortuis inveniuntur, sicut catuli ursi: alii autem quasi caeci, sicut catuli canis, et lupi, et vulpis, et musionis, quem caium vocant quidam.